“Ruhbanlık” Kavramındaki Anlam Kayması ve Tasavvufla İlişkilendirilmesi Üzerine Bazı Değerlendirmeler
İslam dünyasında anlam kaymasına uğrayan kavramlardan biri, “ruhbanlık”tır. Hicri ikinci yüzyıldan itibaren zayıf hadis kaynaklarında kendine yer bulan “İslam’da “ruhbanlık” yoktur” rivâyeti, kendinden sonraki “ruhbanlık” algılamasına da tesir etmiş ve bu kavrama olumsuz bir mana yüklenmeye başlanmıştır. Ruhbanlığa yüklenen bu yeni anlam, bazı tefsir kitaplarında ve hatta Kur’an meallerinde de kendine yer bulabilmiştir. “Ruhbanlık”la ilgili bir diğer problem, bu kavrama sonradan yüklenen yeni anlam çerçevesinde tasavvufla ilişkilendirilmesidir. Bu makalede, söz konusu kavramın anlam kaymasında önemli rol oynayan rivâyetin muhtemel ihdas sebepleri ve tasavvufla ilişkilendirilmesinin kabul edilebilirliği sorgulanmıştır. Bunun için öncelikle, Kur’an-ı Kerim’de “ruhban ve ruhbaniyet” kelimelerinin geçtiği âyetlerin tefsirlerde ve rivâyetin hadis literatüründeki yerine değinilmiştir. Ardından “ruhbaniyet” kavramının Hicri ikinci asırdan itibaren tasavvufla ilişkilendirilmesinin nedenleri ve bu sebeplerin geçerliliği üzerinde durulmuştur.
The Semantic Shift of “Ascetism” and Some Considerations on the Association of this Term with Sufism
One of the terms subjected the semantic shift in Islamic world is “ruhbaniyyat” (ascetism). “There is no ascetism in Islam” narrative, which have been appeared in the unreliable hadith books after the second century Anno Hegirae, affected the understanding of ascetism and negative meanings have been assigned to this term. This new notion of ascetism took place in Qur’anic commentaries and even in Qur’anic interpretations. Another problem with the misunderstanding of ascetism is that it had been related with Sufism in the frame of new meaning assigned it later. In this article, the validity of mentioned logical proposal was questioned based on the premises. For this reason, at first, the place of the verses that includes “ruhban and ruhbaniyyat (ascetic and ascetism)” terms in Qur’an, in commentaries was addressed. The place of aforementioned narrative in hadith literature was also addressed. Then, it was examined that why the “ruhbaniyyat (ascetism)” term has been related with Sufism from the second century Anno Hegirae and the validity of these reasons.
Keywords:
Ascetic, Ascetism, Sufism, Monasticism, World.,
___
- Abdurrezzak b. Hemmam es-San’ânî, Tefsiru’l-Kur’ân, tahk.: Dr. Mustafa Müslim Muhammed, Mektebetü’r-Rüşd, Riyad 1410.
- Ahmed b. Hanbel, Müsned, DaruSadr, Beyrut, ts.
- Ahmet Yıldırım, Din, Dünyevileşme ve Zühd, Araştırma Yayınları, Ankara 2005.
- Alican Tatlı, Zühd Açısından Dünya ve Nimetleri, Erkam Yay., İstanbul 2005.
- Cemaleddin Ebi’l-Ferec Abdurrahman b. Ali el-Cevzî, Sıfatu’s-safve, Daru’l-Fikr, Beyrut 1992.
- Cengiz Gündoğdu, “Doğuş Dönemi Zühd Ekolleri ve Tasavvuf Mektepleri”, EKEV Akademi Dergisi, c. 1, sayı 1, Erzurum 1997.
- Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Camiu’l-beyan fi te’vili’l-Kur’an, Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1412.
- Ebu Muhammed Abdullah ed-Darimî, Sünenü’d-Darimî, Daru’l-Kalem, Dımaşk 1991.
- Ebu Zeyd Veliyüddin Abdurrahman b. Muhammed-İbn Haldun Mukaddime, Kahire, ts.
- Ebu’l-Alâ Afîfî, Tasavvuf: İslam’da Manevî Hayat, İz Yay., İstanbul 1996.
- Ebu’l-Ferec Cemaleddin Abdurrahman b. Ali-İbnü’l-Cevzi, Telbisu İblis, Daru’l-Fikr, yy.
- Ebu’l-feth Taceddin Muhammed eş-Şehristânî, el-Milel ve’n-nihâl, Beyrut 1992.
- Ebu’l-Fidâ İsmail b. Muhammed Acluni, Keşfu’l-hafâ ve müzilü’l-ilbâs, Müessesetü Menahili’l-İrfan, Beyrut, ts.
- Ebu’l-Hasan Seyyid Şerif Ali el-Cürcani, et-Tarifat, Daru’r-Reşad, Kahire ts.
- Ebu’l-Kasım Carullah Mahmud b. Ömer Zemahşeri, Esasu’l-belağa, Mektebetü Lübnan, Lübnan 1996.
- Ebu’l-Kasım Carullah Mahmud b. Ömer Zemahşeri, Tefsiru’l-Keşşâf, Daru’l-Mushaf, Kahire 1977.
- Ebu’l-Vefâ el-Ğuneymî et-Taftazanî, “Zühd Hareketinin Tasavvufa Dönüşüm Süreci: Rabiatü’l- Adeviyye Örneği”, çev: Ahmet Ögke, EKEV Akademi Dergisi, c. 3, sayı 1, Bahar 2001.
- Ebu’s-Senâ Şehabeddin el-Âlûsî, Ruhu’l-Meânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-azîm ve seb‘i’l-mesânî, Daru’l- Kutubi’l-İlmiyyye, Beyrut 1415.
- Ebu’t-Tahir Mecdüddin el-Firuzabadi, Kamusu’l-Muhit, İstanbul yy.
- Ebu’t-Tahir Mecdüddin el-Firuzabadi, Kamus Tercümesi, çev.: Asım Efendi, İstanbul 1852.
- Ebu't-Tahir Mecdüddin el-Firuzabadi, Tefsiru’l-mikbas min tefsiri İbn Abbas, Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut ts.
- Fahreddin er-Râzî, et-Tefsiru’l-Kebir, Beyrut 1994.
- İbn Kesir, Tefsir, tahk.: Muhammed Ali es-Sabuni, Daru’l-Kur’ani’l-Kerim, Beyrut 1981.
- İbn Mace, Sünen, Kütüb-i Sitte, Çağrı Yayınları, İstanbul 1981.
- İbn Manzur, Lisanu’l-Arab, Daru Sadr, Beyrut 1990.
- İzzet Derveze, et-Tefsiru’l-hadis, Daru İhya-i Kutubi’l-Arabiyye, Kahire 1383.
- Kemaleddin Abdurrezzâk el-Kaşani, Istılahâtu’s-sufiyye, el-Hikmeli’t-Tıbaa ve’n-Neşr, Dımaşk 1995.
- Louis Massignon, Doğuş Devrinde İslam Tasavvufu, çev.: Mehmed Ali Aynî, haz. Osman Türer- Cengiz Gündoğdu, Ataç Yayınları, İstanbul 2006.
- Muhammed b. A’lâ et-Tehanevi, Keşşâfu ıstılahati’l-fünûn, DaruSadr, Beyrut ts.
- Nimetullah bin Mahmûd Nahcuvânî, el-Fevâtihu’l-İlâhiyye ve’l-mefâtihu’l-ğaybiyye, Dâru Rikâbî, Mısır 1419.
- Ragıb el-Isfehânî, el-Müfredat fî garibi’l-Kur’an, İstanbul 1986.
- Salih Çift, “Hatmu’l-evliyâ”, Tasavvuf Klasikleri, ed.: Ethem Cebecioğlu, İstanbul 2010.
- Süleyman Ateş, İslam Tasavvufu, Yeni Ufuklar Neşriyat 1992.
- Süleyman Uludağ, “Ruhbanlık ve Tasavvuf”, Tasavvuf, sayı 13, Temmuz-Aralık 2004.
- Şinasi Gündüz, “Keşiş”, DİA, c. 25.
- ISSN: 2757-6957
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2020
- Yayıncı: Hitit Üniversitesi