Kur’ân İmlâsının Gelişim Süreci Üzerine Bazı Tespit ve Değerlendirmeler

Kur’ân-ı Kerim nüzulünden itibaren Hz. Peygamber döneminde yazıya geçirilmeye başlamış bir kitaptır. İlk halife Hz. Ebu Bekir döneminde cemedilmiş, ikinci halife Hz. Osman döneminde de çoğaltılarak İslâm beldelerine gönderilmiştir. Okuma kolaylığı sağlamak için o dönemden günümüze kadar geçen sürede bu metin üzerinde imla bakımından bazı düzenlemeler yapılmıştır. Elinizdeki makalede Hz. Osman döneminden sonra Kur’ân imlası konusunda yaşanan gelişme sürecini özetlemekte ve bu süreçte yaşananlara dair bazı tespit ve değerlendirmeler yapılmaktadır. Makale Kur’ân’ın metinsel yapısıyla ilgili çalışmalar çerçevesinde resmu’l-mushaf, noktalama, harekeleme, tahmis, taşir, tahzib, cüzlere ayırma (teczie), secde yerleri ve vakf alametlerinin gelişim sürecini ele alarak bunlara dair bazı tespit ve değerlendirmeleri içermektedir.

Anahtar Kelimeler:

Kur’ân, Mushaf, imla, metin tarihi, tilavet.

Some Notes and Reflections on the Orthography of the Qur’an

The Qur’an is a book that began to be transcribed immediately after its revelation. It was gathered together at the time of the first Caliph Abu Bakr and was copied and sent to different lands of Islam at the term of the third Caliph ‘Uthman. Since then, there have been made some orthographical adjustments to the text to facilitate its reading. The present study aims at outlining the process of the development of the Qur’anic orthography posterior to the caliphate of ‘Uthman, making some findings and assessments with regard to the events that took place in this course. The study also discusses some elements and terms of the Qur’anic orthography such as rasm al-mushaf (the script of the Qur’an), adding diacritical marks to the Qur’an, dividing the verses in fifths (takhmis) and tenths (ta‘shir), illustration of the Qur’an, dividing the verses into separate parts, ascertaining the verses that require the reader and the listener to go to prostration upon reading and listening, determining the stopping points in reading.

Keywords:

The Qur’an, al-Mushaf, orthography, textual history, recitation.,

PDF

___

Altıkulaç, Tayyar, Hz. Osman’a Nisbet Edilen Mushaf-ı Şerif, (Topkapı Sarayı Müzesi Nüshası, TSM), IRCICA Yayınları, İstanbul 2007.
------, Hz. Osman’a Nisbet Edilen Mushaf-ı Şerif, (Türk ve İslâm Eserleri Müzesi Nüshası, TİEM), İSAM Yayınları, İstanbul 1428/2007.
------, Hz. Osman’a Nisbet Edilen Mushaf-ı Şerif, (Kahire el-Meşhedü’l-Hüseyni Nüshası), (IRCICA), İstanbul, 2009.
A’zami, Muhammed Mustafa, Kur’ân Tarihi, çev.: Ömer Türker, Fatih Serenli, İz Yayıncılık, İstan- bul 2006.
Bilmen, Ömer Nasuhi, Büyük İslâm İlmihali, Bilmen Yayınevi, İstanbul 1964.
Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Usûlü, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1983.
ed-Dânî, Ebû Amr, el-Beyân fi a’ddi âyi’l-Kur’ân, tahk.: Ganim Kaddûri Hamed, Merkezeu’l- Mahtutât ve’t-turâs ve’l-vesâik, Kuveyt 1994.
Tayyar Altıkulaç Topkapı Sarayı ve Türk ve İslâm Eserleri Müzesinde bulunan Hz. Osman’a nispet edilen mushaflara ilaveten Kahire el-Meşhedü’l-Hüseynî Nüshası’nı da yayına hazır- layarak ilim âleminin hizmetine sunmuştur. Bk. Hz. Osman’a Nisbet Edilen Mushaf-ı Şerif: Kahi- re el-Meşhedü’l-Hüseyni Nüshası, (IRCICA), İstanbul 2009.
Rudi Paret, Kur’ân Üzerine Makaleler, çev.: Ömer Özsoy, Bilgi Vakfı Yayınları, Ankara 1995, s. 169.
------, el-Muhkem fî nakti’l-mesâhif, tahk.: İzzet Hasan, Daru’l-fikri’l-muasır, 2. Baskı, Beyrut 1997.
------, el-Mukni fî resmi mesâhifi’l-emsâr, tahk.: M. Sadık Kamhavi, Mektebetu Külliyâtu’l-Ezheriyye, Kahire, ts.
el-Gazzâlî, Ebu Hamid, İhyâu ulûmi’d-din, Daru Nehru Nil, Mısır, ts.
Halil b. Ahmed, Kitâbu’l-‘ayn, tahk.: Abdulhamid Hendavi, Daru’l-kütübü’l-ilmiyye, Beyrut 1424/2003.
Hamidullah, Muhammed, İslâm’ın Doğuşu, çev.: Murat Çiftkaya, Beyan Yayınları, İstanbul 1997.
İbn Ebi Davud, Kitabu’l-mesâhif, nşr: Arthur Jeffery, Matbaatu’r-Rahmaniyye, Mısır 1355/1936.
İbnu’n-Nedim, el-Fihrist, tahk.: Rıza Teceddüd, Tahran, 1971.
İbnu’l-Enbari, el-Vakf ve’l-ibtida, tahk.: Muhyiddin Andurrahman Ramazan, Dımeşk 1971.
İbnü’l-Cezeri, en-Neşr fi kiraâti’l-a’şr, tahk.: Muhammed Dabba, Daru’l-kütübü’l-ilmiyye, Beyrut, ts.
İhsanoğlu, Ekmeleddin, Hz. Osman’a İzafe Edilen Mushaf-ı Şerif, (Topkapı Sarayı Müzesi Nüshası’na Takdim yazısından), IRCICA, I. Baskı, İstanbul 2007.
Jeffery, Arthur, Qur’an as Scripture, Russel F. Moore Corporation, New York 1952.
------, ‚Kur’ân’ın Metinleşme Tarihi‛, Oryantalistlerin Gözüyle İslâm, çev.: Mesut Okumuş, Rağbet Yayınları, İstanbul 2003.
Kaddûrî, Hamed Ganim, Resmu’l-mushaf dirâse luğaviyye târihiyye, Menşûrâtu’l-Lecnetu’l-Vataniyye, Bağdat 1982.
Karaçam, İsmail, Kur’ân-ı Kerim’in Faziletleri ve Okunma Kaideleri, MÜİFV Yayınları, İstanbul 1984.
Kur’ân-ı Kerim, Özakın Matbaası, 2. Baskı, İstanbul 1396/1976.
Kura’n-ı Kerim, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Yedinci Baskı, Ankara 1981.
Kandehlevi, M. Yusuf, Hayâtû's Sahâbe, çev.: Ahmet Meylani, İslâmi Neşriyat, Konya 1983.
Hamâda, Mahmud Mâhir, el-Kitâbu’l-arabî mahtûten ve matbûen, Darul Ulum, Riyad 1984.
Maşalı, Mehmed Emin, Kur’ân’ın Metin Yapısı: Mushaf Tarihi ve İmlâsı, İlâhiyât Yayınları, Ankara 2004.
Mushaf-u Melik Fuad, Matbaatu’l-Emiriyye, Mısır, Bulak 1342.
Mushafu’l-Medîneti’n-Nebeviyye, Medine 1414/1994.
Paret, Rudi, Kur’ân Üzerine Makaleler, çev.: Ömer Özsoy, Bilgi Vakfı Yayınları, Ankara 1995.
Serin, Muhittin ‚Kayışzâde Hâfız Osman Nûri‛, DİA, İstanbul 1992.
Şahin, Abdussabur, Tarihu’l-Kur’ân, Nahdatu Mısr, 3. Baskı, Mısır 2007.
es-Suyûtî, Celaleddin, el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân, tahk.: Mustafa Dîb el-Buğa, Dâru İbn Kesir, 2. Baskı, Beyrut 1414/1993.
et-Taberî, İbn Cerir, Camiu’l-beyân, Matbaatu’l-meymeniyye, Mısır, ts.; Daru’l-fikr, Beyrut 1988.
Turgut, Ali, Tefsir Usûlü ve Kaynakları, İFAV Yayınları, İstanbul 1991.
ez-Zamahşerî, Carullah, Keşşâf, İbn Münir Zeyli, Daru’l-kütübi’l-arabî, 3. Baskı, Beyrut 1987.
ez-Zerkeşî, Bedruddin, el-Burhân fî ulûmi’l-Kur’ân, Darul Fikr, Beyrut 1988.