Hidayet ve Dalâleti Allah’a Nispet Eden Âyetler Nüzul Döneminde Nasıl Algılanıyordu?

Hidayet ve Dalâleti Allah’a Nispet Eden Âyetler Nüzul Döneminde Nasıl Algılanıyordu? Hidayet ve dalâleti Allah’a nispet eden âyetlerin nüzul döneminde nasıl algılandığı konusu, bir zihniyet tarihi meselesidir. Anladığımız kadarıyla bu âyetler, Kur’an söyleminin karakteristik ifadelerindendir ve Müslümanların ilahî irade tarafından seçilmiş bir topluluk olduğunu ilan eder. Dolayısıyla politik bir söylemin parçasıdır ve pratik yönü ön plandadır. Bu âyetler, özellikle Mekke döneminde kulun özgür iradesi üzerinden tartışılmamıştır. Beri taraftan sonraki dönemlerde Müslümanlar söz konusu âyetlere referansta bulunurken farklı bir algılama ile hareket etmiş olabilirler. Tarihi perspektif, sonraki dönemlerin zihniyetini tasvire yönelik çalışmaları da nüzul dönemi kadar değerli görür

Anahtar Kelimeler:

Hidayet, dalâlet, Kur’an, Kelâm, tarih, metot

How were the Qur’ānic Verses Attributing the Human Act of Following the Straight Path and Going Astray to Allah Understood in the Period of the Revelation of the Qur’an?

Keywords:

-,

PDF

___

Abdulbâkî, Muhammed Fuâd, el-Mu’cemu’l-mufehres li elfâzı’l-Kur’ani’l-Kerîm, Dâru’l-Hadîs., Kahire 1417/1996.
Abdulcebbâr b. Ahmed, Kâdî’l-kudât, Şerhu’l-usûli’l-hamse, tahk.: Abdulkerîm Osman, Mektebetü Vehbe, Kahire 1408/1988.
Bâzergan, Mehdi, Kur’an’ın Nüzul Süreci, çev.: Yâsin Demirkıran, Melâ Muhammed Feyzullah, Fecr Yayınevi, Ankara 1998.
------ Adım Adım Kur’an Vahyi, çev.: Yasin Demirkıran, Fecr Yayınevi, Ankara 1999.
el-Eş’arî, Ebu’l-Hasen Ali b. İsmâil b. Ebî Bişr el-İbâne ‘an usûli’d-diyâne, tahk.: Fevkiye Huseyn Mahmûd, Dâru’l-Ensâr, Kahire 1397.
‚Hasan Basrî’nin Kader Hakkında Halife Abdulmelik b. Mervan’a Mektubu‛, çev.: Lûtfi Doğan, Yaşar Kutluay, (Çağımızda İtikadî İslâm Mezhepleri ile birlikte basım), Selçuk Yayınları, Ankara 1990, ss. 302-316.
İbn Hişâm, es-Sîretü’n-nebeviyye, tahk.: Süheyl Zükâr, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1412/1992.
İbn İshak, Muhammed Sîretu İbn İshâk, tahkik: Muhammed Hamîdullah, by, 1401\1981.
İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmâîl b. Ömer el-Kureyşî ed-Dımeşkî, Tefsîru’l-Kur’ân’i’l-‘Azîm, tahkik: Sâmî b. Muhammed b. Selâme, Dâru Tayyibeti’n li’n-Neşri ve’t-Tevzî’, by., 1420/1999.
------ el-Bidâye ve’n-nihâye, tahk.: Ahmed Abdulvehhâb Fetîh, Dâru’l-Hadîs, Kahire 1413/1992.
el-Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd es-Semerkandî, Kitâbu’t-tevhîd, tahk.: Fethullâh Halîf, el-Mektebetü’l-İslâmiyye, İstanbul 1979.
er-Râzî, Muhammed Fahruddîn ibnu’l-Allâme Dıyâuddîn Ömer, Tefsîru Fahriddîn er-Râzî elmüştehir bi’t-tefsîri’l-kebîr ve mefâtîhi’l-gayb, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1414/1993.
es-Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân, el-İtkân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân, Kahraman Yayınları, İstanbul 1398/1978.
------ Lübâbu’n-nukûl fî esbâbi’n-nuzûl, (Tefsîru’l-Celâleyn ile birlikte basım), Mektebetü Yâsîn, İstanbul, by., ts.
eş-Şehristânî, Muhammed b. Abdilkerîm, Mefâtîhu’l-esrâr ve mesâbîhu’l-ebrâr, tahk.: Muhammed Ali Azerşeb, Merkezu’l-Buhûs ve’d-Dirâsât li’t-Turâsi’l-Mahtut, Tahran 1429/2008.
et-Taberî, Muhammed b. Cerîr Ebû Cafer, Câmi’u’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân, tahk.: Ahmed Muhammed Şâkir, Muessestü’r-Risâle, by., 1420/2000.
Türcan, Selim, İlk Dönem Kur’an Tasavvruru ve Dönüşümü -Kimlik ve Kitâb İlişkisi Bağlamında-, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2007
------ ‚Kur’an’ı Anlamada Yöntem Tartışmalarının Tefsir Tarihçiliği Perspektifinden Değeri Üzerine‛, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2009/2, c. 8, sayı: 16, ss. 29-49.
------ ‚Kur’an’ın İfade Kalıpları Kur’an’ın Nüzul Kronolojisini Aydınlatabilir mi? -Müzzemmil Suresi Özelinde Bir Yöntem Denemesi-‛, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2010/1, c. 9, sayı: 17, ss. 67-100.
Watt, W. Montgomery, Kur’an’a Giriş, çev.: Süleyman Kalkan, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2000.
ez-Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Muhammed b. Ömer el-Havârizmî, el-Keşşâf an hakâiki’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-akâvîl fî vucûhi’t-te’vîl, tahkik: Abdurrazzâk el-Mehdî, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, Beyrut, ts.
ez-Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. Abdillâh b. Bahadır,el-Burhân fî 'ulûmi'l-Kur'ân, tahkik: Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhim, Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-‘Arabî, yy., 1376/1957.