Tarihsel Süreçte Türkiye'de Demiryolu İstasyon Binaları ve Isparta- Burdur Örneği

Bu çalışmada genel olarak Türkiye'de istasyon mimarisi alanında özgün yeri bulunan, inşa edildiği kentlere beraberinde getirdiği kamusal mekanlarla uzun yıllar kimlik kazandıran istasyon binaları incelenmekte özel olarak da Isparta ve Burdur istasyon binaları değerlendirilmektedir. Anadolu'da demiryolu serüveni 1856'da başlamış, 1950'lerde yavaşlamış, 2000'lerde yeniden hız kazanmış, istasyon mimarisi de benzer bir dönüşüm geçirmiştir. Türkiye'de istasyon binası dendiğinde ilk akla gelen, İstanbul'da Haydarpaşa ve Sirkeci İzmir'de de Alsancak ve Basmane gibi Osmanlı döneminde yabancı şirketlerce inşa edilmiş büyük ölçekli istasyon binalarıyken, Cumhuriyet döneminin başyapıtı Ankara İstasyonudur. Ancak günümüzde hızlı tren projeleriyle yeniden gündeme gelen istasyon mimarisinde Erken Cumhuriyet Dönemi önemli yer tutar. Öyle ki Anadolu'nun küçük ve orta ölçekli pek çok kentinde büyük ölçekli istasyon binaları inşa edilmese de küçük istasyon binalarının taşıdıkları anlam ve yüklendikleri misyon oldukça büyüktür. Çünkü demiryolları, Erken Cumhuriyet dönemi olarak adlandırılabilecek 1930'larda, modernist yaşam kültürünü yerele taşımanın en önemli aracı olarak görülür. Osmanlı döneminde bir İngiliz Şirketi tarafından şahsi ekonomik çıkarlar ön planda tutularak inşa edilen demiryolu hattı Isparta ve Burdur kent merkezlerinden 10-20 km uzaklıktan geçmekteydi. Daha sonra cumhuriyet döneminde ihtiyaç duyulan şube hatları inşa edilmiş ve her iki kente Türkiye'de sadece Isparta ve Burdur kentinde bulunan ikiz mimari proje uygulanarak istasyon binası inşa edilmiştir

Historial Progress of Turkey's Railway Stations and Burdur-Isparta Sample

This study in general examines the significant train station buildings of Turkey, which brought symbolic architectural identity to the public spaces of the cities in which they were built. In particular the article focuses on Isparta and Burdur train stations. The Anatolian experience with railroads started in 1856, slowed down in the 1950s and picked up speed again in the early 2000s and the train station architecture evolved. In Turkey, the primary examples of train stations were Haydarpasa and Sirkeci train station in Istanbul and Alsancak and Basmane stations in Izmir, which were built by foreign companies, while Ankara train station became the prime example of early republic period. Although small and mid-size Anatolian cities do not have large size stations, their small train stations mark the existence of modernity in rural Anatolia. In the early republic period of the 1930s railroads were the most important tool of modernity to convey modern life style to rural Anatolia. The railroad that pass close to Isparta and Burdur was built by a British firm with primarily commercial concerns and thus it passed around 10-20 kilometres outside these cities. During the republic period connection roads were built to two cities along with two separate train stations, which were built with a twin architectural style

PDF

___

ARITAN, Özlem. "ModernleGme ve Cumhuriyetin Kamusal Mekan Modelleri", Mimarlık Dergisi, 342(2008)
ASLANOĞLU, Gnci. "I.ve II. Milli Mimarlık Akımları Üzerine DüGünceler", Mimaride Türk Milli Üslubu Semineri, (11-12.08.1984, Gstanbul)
ASLANOĞLU, Gnci. Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı 1923-1938, Gstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları, 2010
ATGLLA, Nedim. İzmir Demiryolları, Gzmir: BüyükGehir Belediyesi Kültür Yayınları, 2002
BOZDOĞAN, Sibel. Modernizm ve Ulusun İnşası, Gstanbul: Metis Yayınları, 2002
ÇETGN, Sıdıka. ve HaGtemoğlu, Hasan. "Cumhuriyetin Isparta'daki Simgesi: Gstasyon Caddesi", Mimarlık Dergisi, 338-2007
ÇETIN, Sıdıka."Isparta Gstasyon Yapıları", Isparta İli Değerleri ve Değer Yaratma Potansiyeli Sempozyumları,(26 Nisan-3 Mayıs 2010, Isparta)
EFE, Ayla. Eskişehir Demiryolu, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, EskiGehir, 1998
GIRARDELLI, Miyuki Aoki. "Modernity and Representation: The Architecture of Ottoman Railway Stations", Afife Batur'a Armağan, (Gstanbul: Literatür Yayınları, 2005)
GOOGLE EARTH. "Burdur-Isparta Gstasyon Caddesi Uydu Görüntüsü", (E.T: 26.03.2013)
HOLOD, Renata. Evin Ahmet ve Özkan Suha. Modern Turkish Architecture, Ankara: Published by the Chamber of Architects of Turkey, 2005
ISPARTA VALGLGĞG, Isparta 1880-1980, Isparta Valiliği Gl Özel Gdare Müdürlüğü Yayınları, 2001
KEY, Hafize, "Osmanlı'da Demiryolu Faaliyetlerine Bir BakıG", Balıkesir Üniversitesi F.E.F. Karesi Tarih Kulübü Bülteni, 2007/1
KOÇER, gule. Haydarpaşa-Gebze Demiryolu Hattında 19. Yüzyılda Yapılmış Demiryolu İstasyon Binaları, Gstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Gstanbul, 1995
ORTAK, gaban, "Cumhuriyet Türkiyesi'nin Tamamlanması Gereken Bir Projesi: Afyon-Antalya Demiryolu Hattı GnGaatı", AKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:X Sayı: 3-2008
POLAT, Ebru Omay. "Erken Cumhuriyet Dönemi Yapılarının Koruma Sorunları", Ed:Elvan Altan Ergut ve Bilge Gmamoğlu, Cumhuriyet'in Mekanları Zamanları İnsanları, Ankara: Dipnot Yayınları, 2010
SOBUTAY, Lale."Türkiye'de İstasyon Yapılarının Geçmişten Günümüze Değişmesi", Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 1996
SÖZEN, Metin. Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarisi, Gstanbul: Türkiye GG Bankası Kültür Yayınları, 1996
TANKUTER, Aykut. Trenler Anılardan Geçer, Gstanbul: Novartis Yayınları, 2004
YILDIRIM, Gsmail. "Atatürk Dönemi Demiryolu Politikasına Bir BakıG", Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 35- XII(1996)