Sırru’l Esrâr’ın Kökenine Dair Bazı Sorunlar

Sırru'l-Esrâr Avrupa'da Secretum Secretorum olarak bilinen bir sözde-Aristoteles (PseudoAristoteles)eseridir. Birçok Avrupa lisanına tercüme edilmesine rağmen günümüz Türkçesi ile birtercümesi bilinmemektedir ve Türk ilim çevrelerince neredeyse tanınmamaktadır. Eser, yaşlandığıiçin artık İskender'in seferlerine katılamayan Aristoteles tarafından İskender'e bir rehber kitap olarakyazılmıştır. Sadece devlet yönetimi değil, felsefeden taşlara ve bitkilere kadar pek çok konuişlenmiştir bu eserde. Astroloji, fizyoloji, kimya eserin ilgilendiği ana konulardandır. MüellifielBatrîkoğlu Yuhanna’nın iddiasına göre o bu eseri bir tapınakta bulmuş, önce Rumca’dan Yunanca’yadaha sonra da Arapça’ya tercüme etmiştir. Fakat bilinen ilk nüshası Arapçadır. Eserin 10. yüzyılİslam Dünyasında ortaya çıktığı düşünülmektedir. 12. yüzyılda Latince’ye çevrilmiş ve bundan sonraAvrupa münevverleri arasında sık sık başvurulan bir eser haline gelmiştir. Kitap tarz itibarı ileAristo'dan İskender'e yazıldığı varsayılan mektupları içerir ve on makaleden oluşmaktadır. EserOrtaçağ Avrupa'sında Aristo'nun önde gelen eserlerinden kabul edilmiş ve sık sık atıf almıştır. Gerekİslam Dünyası gerekse de Avrupa içim mühim bir devlet kitabıdır. Bu önemine rağmen bu eserin asılmüellifi, lisanı ve menşei üzerine bir takım tartışmalar vardır. Bu makalede Sırru’l-Esrâr’ın müellifiolan el-Batrîk oğlu Yuhanna, aslî lisanı ve girişinde iddia edildiği gibi bir Yunan eseri olupolamayacağı tartışılacaktır.

Problems on the Origin of Sırru’l-asrâr (Secretum Secretorum)

Sırru’l-Esrâr is a pseudo-Aristotelian text that is known as Secretum Secretorum in Europe. Although it is translated into a lot of European languages, there is no modern Turkish translation of it and it is almost unknown to Turkish intellectuals. The book is writen as a guide by Aristoteles to Alexander the Great because then he was to old to participate to campaigns of Alexander. It handles not only government but also from phylosophy to herbs and stones. Astrology, physiology, and chemistry are the chief subjects of the book. According to writer/translater, Juhanna bin Batrîk, he finds the manuscript in a temple then translates from Greek to Romaic and Arabic. Nonetheless its first known copy is in Arabic. The book may come to light in the tenth century Islamic World. It was translated Latin in the twelfth century and became very popular among European intellectuals. The book includes letters from Aristoteles to Alexander the Great and consists from ten chapter. It is admitted as a book of Aristotle and is frequently referred in Europe of the middle ages. It is a crucial book of government Europe as well as Islamic World. Although it is very known, there are argument on its origins. In the presen paper it will argued on its writer Yuhanna bin al-Batriq, its original language, and if it really may originates from Greek culture.

PDF

___

Aristoteles, Nikemakos’a Etik, Çev: Furkan Akderin, Say Yayınları: İstanbul 2017.
Aristoteles, Politika, Çev: Furkan Akderin, Say Yayınları: İstanbul 2017.
BEDEVî, Abdurrahman, El-Usûlu’l-Yunaniyye li’n-Nazâriyyâti’s-Siyâsiyye fi’l-İslâm, Kahire 1954.
DUNLOP, D. M., “The Translations of Al-Biṭrīq and Yaḥyā (Yuḥannā) b. Al-Biṭrīq,” The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, No. ¾, 1959, s. 140-150.
EL-MISRî, Cemaleddin bin Nubâte, Şerhu’l-uyûn fî şerhu’l-risâleti’l-ibn Zeydûn, Tahkik: Muhammed ebu’l-Fazl İbrahim, El-mektebetu’l-Asrıyye, Beyrut 1987.
EL-NEDİM, Muhammed bin İshak, Kitâbu’l-Fihrist, thk. Rıza Teceddüd, Hayât li’lKutub ve’n-Neşr, Beyrut 1967.
GUTAS, Dimitri, Yunanca Düşünce Arapça Kültür, Kitap Yayınevi, İstanbul 2003
GÜNALTAY, Mehmet Şemseddin, Antik Felsefenin İslam Dünyasına Girişi, Kaknüs Yayınları, İstanbul 2001
İBN Arabî, Tedbîrâtu’l-İlâhiyye fî Islâhı’l-Memleketi’l-İnsâniyye, terc: Ahmed Avni Konuk, Ed. Mustafa Tahralı, İz Yayıncılık, İstanbul 1992.
İBN Ebî Useybia, Kitâbu Uyûni’l-Enbâ fî Tabakâti’l-Etibbâ, Nâşir: Nizar Rıza, Dâru Mektebeti’l-Hayât, Beyrut tarihsiz.
İBN Cülcül, Tabâkât-ı Etibbâ ve’l-hukemâ, thk. Fuad Seyyid, Müessetu’r-risâle,Beyrut 1985.
İhvân-ı Safâ Risâleleri, 4 Cilt, Terc: Komisyon, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2012.
KARAARSLAN, Nasuhi Ünal, “İbnü’n-Nedîm,” TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), c. 21, 2000.
KAYA, Mahmut, “Beytülhikme,” TDV Ansiklopedisi (DİA), c. 6, 1992.
KAYA, Mahmut, İslam Kaynakları Işığında Aristoteles ve Felsefesi, Ekin Yayınları, İstanbul 1983.
KAYA, M. Cüneyt, “Yuhannâ b. Bıtrîk,” TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), c. 43, 2013.
MANZALAOUI, Mahmoud, “The Pseudo-Aristotelian "Kitāb Sirr al-asrār" Facts and Problems,” Oriens, Vol. 23/24 1974, s. 147-257.
ÖTELEŞ, Zeliha, “Ahlâk ve Siyaset Felsefesi Açısından Sırru’l-Esrâr ile Tedbîrât-ı İlâhiyye’nin Karşılaştırılması,” Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007.
PETRAİTİS, Casimir, The Arabic Version of Aristotle’s Meteorology, Dar El-Machreq Editeurs: Beyrouth 1967.
Platon, Devlet, Çev: Sabahaddin Eyüboğlu, M. Ali Cimcoz, İş Bankası Yayınları: İstanbul 2017.
Screes of Old Philisoffres: A Version of the Secreta Secretorum, Ed. Robert Steele, Early English Text Society, London 1894.
“Secretum Secretorum,” http://self.gutenberg.org/articles/Secretum_Secretorum (erişim, 23 Ocak 2017).
Sözde-Aristoteles, Sırların Sırrı: Aristo’dan İskender’e Nasihatler, yayınlanmamış terc: İslam Kavas.
UĞUR, Ahmet, Osmanlı Siyasetnâmeleri, Kültür- Sanat Yayınları, Ankara tarihsiz.
UYSAL, Enver, “İhvân-ı Safâ,” TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), c. 22, 2000.