CUMHURİYETİN İLK YILLARINDA KÖY YATI MEKTEPLERİ

Osmanlı Devleti, 19. yüzyıldan itibaren savaşlar ve toprak kayıpları yüzünden sayıları hızla artan kimsesiz çocuklar sorunuyla yüz yüze kalmıştır. Bakıma muhtaçların barınma, iaşe, eğitim ve işe girmeleri için adeta seferber olan devlet, Tanzimat döneminde Darüşşafaka, sonrasında da Darülaceze ve Darüleytam gibi öğretim kuruluşlarıyla sorunun çözümüne odaklanmıştır. Cumhuriyetin ilk yıllarında bu anlayış devam etmiş, köy ve şehir yatı mektepleri açılarak, Darüleytamların yatı mekteplerine dönüşmesi sağlanmıştır. 1925-1926 ders senesinde Türkiye’de toplam elli yatı mektebi eğitim vermiş, bunlardan on sekizi şehirlerde, kalan otuz ikisi köylerde faaliyet göstermiştir. Köy yatı mekteplerinin öğrencileri sadece öksüz veya yetim köy çocukları arasından seçilmiştir. İlkokul dersleriyle birlikte demircilik, terzilik, marangozluk ve kunduracılık gibi mesleki eğitime de ağırlık verilen yatı mekteplerinde müzik ve izcilik gibi uygulamalı dersler de yürütülmüştür. Çalışmada Köy Enstitülerinin öncüsü Köy Yatı Mekteplerinin 1925-1926 eğitim öğretim yılındaki istatistikleri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

1925-1926 Ders Senesi, Yatı Mektepleri, Köy okulları, İlköğretim

Village Boarding Schools in the Early Years of the Turkish Republic

Since the 19th century, the Ottoman Empire faced the problem of orphaned children, whose numbers increased rapidly due to wars and territorial losses. Mobilizing for the shelter, food, education and employment of those in need of care, the state focused on solving the problem with educational institutions such as Darüşşafaka during the Tanzimat period, and later Darülaceze and Darüleytam. In the early years of the Republic, this approach continued and village and city boarding schools were opened, transforming Darüleytam into boarding schools. In the 1925-1926 school year, a total of fifty boarding schools provided education in Turkey, eighteen of which operated in cities and the remaining thirty-two in villages. The students of the village boarding schools were selected only from orphaned or destitute village children. In addition to primary school courses, the boarding schools emphasized vocational training such as blacksmithing, tailoring, carpentry and shoemaking, and also offered practical courses such as music and scouting. In this study, the statistics of the Village Boarding Schools, the forerunner of the Village Institutes, for the 1925-1926 academic year are analyzed.

Keywords:

1925-1926 Academic Year, Boarding Schools, Village Schools, Primary Education,

PDF

___

A. Arşiv Kaynakları- Düstur- Zabıt Cerideleri
877 Sayılı Teşkilatı Mülkiye Kanunu, Resmi Ceride, 26/VI/1926, Sayı: 404, s. 932-935.
789 Sayılı Maarif Teşkilâtına Dair Kanun, Resmî Ceride, 3/IV/1926, Sayı: 338, s. 1233.
Mustafa Kemal Paşa’nın TBMM Açış Konuşması, TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1, İçtima Senesi: 3, C.18, Birinci İçtima, 1.3.1338 Çarşamba, 1 Mart 1922, s. 2-16.
B. Salnameler-Yıllıklar
Ortaköy Erkek Şehir Yatı Mektebi Albümü (1928), Resim Altı Yazılar Hattat Halim (Özyazıcı).
Türkiye Cumhuriyeti Maarif Vekaleti, 1925-1926 Ders Senesi İhsaiyat Mecmuası, Devlet Matbaası, İstanbul, 1928.
T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü, Cumhuriyetin İlk Yıllarında Eğitimden İzler (1923-1930), ISBN 975-11-1939-1, Ankara. 1999.
Umumi Nüfus Tahriri 28 Teşrinievvel 1927 Muvakkat Rakamlar, Merkezi İstatistik Müdüriyet-i Umumiyesi, Türk Ocakları Merkez Heyeti Matbaası, 1927.
C. Araştırma ve İncelemeler
AYHAN, Halis- Hakkı Maviş, “Dârüşşafaka”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 9, 1994, s. 7-9.
ERGİN, Osman Nuri, Türk Maarif Tarihi, C. 1-2, Eser Matbaası, İstanbul, 1977.
KOÇER, Hasan Ali, Türkiye’de Köy Eğitim ve Öğretimi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 7(1) s. 89-129, DOI: 10.1501/Egifak_0000000414, Ankara, 1994.
NUHOĞLU, Hidayet Yavuz, Dârülaceze, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 8, 1993, s. 512-514.
MÜEZZİNOĞLU, Ersin, I. Dünya Savaşı Esnasında Yetim ve Öksüz Çocukların Himayesi ve Eğitimi: Dârüleytamlar, History Studies (4) 1, 2012, s. 399-417.
ÖZCAN, Tahsin, Osmanlı Toplumunda Yetimlerin Himayesi ve Eytâm Sandıkları, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Sayı: 14, 2006, s. 103-121.
ÖZTÜRK, Cemil, Osmanlı’da Bir Meslekî Eğitim ve Çocuk Esirgeme Kurumu: Dârülhayr-ı Âlî (1903-1909), International Congress on Learning and Education in the Ottoman World, IRCICA, Türk Bilim Tarihi Kurumu, Türk Tarih Kurumu, İstanbul 12-14 April 1999.
SAHLBERG, Pasi, Eğitimde Finlandiya Modeli, Metropolis Yayıncılık, İstanbul, 2018.
TOPRAK, Zafer, Darwin’den Dersim’e Cumhuriyet ve Antropoloji, Doğan Kitap, İstanbul, 2012.
YÜCEL, M. Serhan, "Cumhuriyetin İlk Yıllarında Köy Yatı Mektepleri: Kandıra Yatı Mektebi Örneği", Uluslararası Milli Mücadelede Servetiye Cephesi ve Kocaeli Tarihi-Kültürü Sempozyumu VI, Kocaeli, 2019.