Hacer ARSLAN KALAY

Bitlis Etnografya Müzesi’nde Bulunan Osmanlı Dönemine Ait Bakır Mutfak Kaplarından Örnekler

Geleneksel Türk el sanatlarımızdan biri olan maden sanatı, Anadolu insanının üstün beceri vezevkini binlerce yıldır yansıtmaya devam etmektedir. Osmanlı döneminde maden sanatı diğer sanatdallarıyla beraber zirveye çıkmış önemli bir sanat dalıdır. Osmanlı maden sanatında şüphesiz kikolay bulunması ve işlenmesi gibi nedenlerden dolayı ham madde olarak en çok bakır kullanılmıştır.Bakır, Osmanlı sanatçılarının elinde gündelik bir yaşam nesnesi olarak başladığı yolculuğu bir sanateseri olarak tamamlamıştır. Günümüzde daha çok müzelerde ve özel koleksiyonlarda karşılaştığımızOsmanlı bakır mutfak kapları bu çalışmanın ana konusunu oluşturmaktadır. Bu bağlamda BitlisEtnografya Müzesi’nde bulunan bakır mutfak kaplarının tanıtılarak, yapım özelliklerinin ortayakonulması bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Bu amaç doğrultusunda, Bitlis EtnografyaMüzesi'nde bulunan Osmanlı Dönemine ait 15 adet bakır mutfak kabı incelenmiş ve katalog şeklindetanıtılmıştır. Çalışma sonucunda incelenen eserlerin tamamının yapımında dövme tekniği,süslemelerinde ise kazıma tekniği ile bitkisel motiflerin uygulandığı görülmüştür. Çalışmada yer alaneserlerin diğer Osmanlı dönemi örnekleri ile karşılaştırmaları neticesinde Osmanlının sondönemlerine (18-19. Yüzyıllar) tarihlendirilmeleri mümkündür. Yine çalışma kapsamında yer alaneserlerin yapım ve süsleme teknikleri açısından Osmanlı son dönem maden sanatı ile paralel özellikgösterdikleri görülmektedir.

Speciemens of Copper Kitchen Pots That Belong to Ottoman Period in the Bitlis Ethnography Museum

Mining art which is one of our traditional Turkish handicrafts continues to reflect the superior skill and pleasure of Anatolia’s people since thousands of years. During the Ottoman period, the art of mining was an important art form, which was summit with other art branches. Copper has been the most used raw material for reasons such as easy to find and process in Ottoman mining art. Copper has completed its journey from a daily life object to an art object in the hands of Ottoman artificer. The Ottoman copper kitchen pots we encountered in museumsor in some private collections today is the main theme of this work. In this context, the presentation and revealing of techniques features of copper kitchen pots in Bitlis Ethnography Museum is the aim of this work. For this purpose, in this study, 15 copper kitchen pots belonging to the Ottoman Period in Bitlis Ethnography Museum were examined and presented in catalog form. As a result of the study, it has been seen that for the whole of the artifacts examined, the forging technique was applied, while the engrave technique and her balmotifs were applied to the ornaments. As a result of comparing the Works which is examining in this study with the examples of other Ottoman periods, it is possible to be dated to the last periods of the Ottoman Empire (18-19th Century). It is also seen that there late dartifacts have paralel features of construction and ornamentation techniques with last period of Ottoman.

PDF

___

BAŞAK, Oktay, Diyarbakır Arkeoloji Müzesi ile Cahit Tarancı Müzesinde Bulunan Türk İslam Dönemine Ait Bir Gurup Madeni Eser, (Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi), Van, 2004.
BAŞAK, Oktay, "Taş Çağı'ndan Tunç Çağı'na Anadolu'da Maden Sanatının Gelişimi ve Kullanımı", Görsel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 21, Erzurum, 2008, s. 15-21.
BELLİ, Oktay- KAYAOĞLU, İ.Gündağ, Anadolu’da Türk Bakırcılık Sanatının Gelişimi, İstanbul, 1993.
BODUR, Fulya, Türk Maden Sanatı, Türk Kültürüne Hizmet Vakfı Yayınları, İstanbul, 1987.
ERUZ, Fulya, Konuşan Maden Tombak ve Gümüş Madeni Eserler Koleksiyonu, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1993.
KARABACAK, Öznur, Elazığ'da Bakır Sanatı, (Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzurum, 2011.
KARTALKANAT, Ahmet, “Anadolu’da Madenciliğin Tarihçesi; Kütahya- Gümüşköy’de 3500 Yıldır Süren Madencilik Çalışmaları”, MTA Dergisi, 137, Ankara, 2008, s. 91-97.
KAYAOĞLU, İ. Gündağ, “Maden İşçiliğinin Dünü, Bugünü ve Yarını”, Türkiye’de Sanatın Bugünü ve Yarını Tebliğleri, Hacettepe Üni. GSF., Ankara, 1985.
KARPUZ, Emine, “Anadolu Mutfaklarında Kullanılan Bakır Kaplar ve Osmanlı Dönemi Örnekleri”, Türkler, C. 12, Ankara, 2002, s. 689–701.
KARPUZ, Emine, "Konya Lengerleri", Sanatsal Mozaik Dergisi, 21, İstanbul, 1997,45.
LEVENTOĞLU, Sibel, Ağce, Gaziantep Hasan Süzer Etnografya Müzesi’nde Bulunan Ortaçağ ve Sonrası Döneme Ait Madeni Mutfak Kapları, (Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Van, 2006.
ÖZALTIN, Fatma Nihan- ÖLMEZ, Filiz Nurhan, “Osmanlı Dönemi Minyatürlerinde El Sanatlarından İzler”, Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Hakemli Dergisi, 7, Isparta, 2011, s. 1-30.
SUBAŞI, Ebru, Sivas Yöresine Ait Madeni Eserler, (Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Van, 2015.
SÖZER, Yasemin, Denizli Yöresi Mutfağında Kullanılan Bakır Madeni Eşyası (18.- 19. yüzyıl), (Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Resim İş Eğitimi Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Denizli, 1998.
TUNCEL, Gül, “Türk Maden Sanatı Kronolojisinde İstanbul Türk ve İslam Eserleri Müzesi’nde İki Adet Buhurdan”, Milli Folklor, 89, Ankara, 2011, s. 257-264.
TÜRKOĞLU, Sabahattin, “Maden Sanatı ve Kuyumculuk”, Geleneksel Türk Sanatları, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1993.
http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5a967e6 97cb194.25344573; Erişim Tarihi: 05.03.2018
http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5a967e6 2877748.36109821
http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5a967f15 c3e3f8.17195216