19. Yüzyıl Nogay Muhacirlerine Ait Nüfus Defterleri

Bu makale Şeyh Şamil'in 1859'da Ruslara teslim olmasıyla başlayan 1859-62 yılları arasındaki Nogay göçünü inceleyerek, bu göç akımıyla Osmanlı topraklarına ulaşan göçmenlere yönelik Osmanlı yaklaşımını belirlemektedir. Başbakanlık Osmanlı Arşivi'ndeki dokuz adet mufassal ve iki adet de icmal nitelikte defterin incelenmesiyle hazırlanan çalışma Osmanlı Devleti'nin gelen muhacirleri bir an evvel iskân edip, üretici konuma getirmek ve kendilerine yetebilirlikleri sağlamak için yogun çaba gösterdiğini tespit etmektedir. Bu amaçla Osmanlı Devleti nüfus tespiti yaparak, yığılma ve karışıklıları engellemiş ve muhacirlere yevmiye vererek kayıt altına almaya çalışmıştır.

Nineteenth Century Population Books of Nogai Emigrants

This article examines the Nogai migration to the Ottoman Empire between 1859 and 1862 after the surrender of Dagistani resistance leader Imam Shamil to Russia in 1859 and evaluates the Ottoman policy toward the migrants. Relying on nine detailed and two abridged record books in the Ottoman archives, the study presents that the Ottoman Empire aimed to settle the migrants as quickly as possible so that they could be self-sufficient. For that purpose, the Ottoman government recorded the migrants, prevented them from overcrowding in one place and causing chaos, and distributed daily allowances.

PDF

___

BOA.A.MKT.MHM.Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Mühimme Evrakı;
A.MKT.MHM.219-55,A.MKT.MHM.195-21,A.MKT.MHM.222-40,A.MKT.MHM.222- 57,A.MKT.MHM222-72,A.MKT.MHM.232-20,A.MKT.MHM.761- 2,A.MKT.MHM.194-83,A.MKT.MHM.209-45,A.MKT.MHM.206- 44,A.MKT.MHM.189-100,A.MKT.MHM.231-43.
BOA.A.MKT.NZD.Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Sadaret Mektubî Kalemi, Nezaret ve Devâir Evrakı
A.MKT.NZD.327-18,A.MKT.NZD.352-56,A.MKT.NZD.323-50,A.MKT.NZD.323- 55,A.MKT.NZD.325-29,A.MKT.NZD.325-68,A.MKT.NZD.324- 8,A.MKT.NZD.324-29,A.MKT.NZD.323-36,A.MKT.NZD.325- 69,A.MKT.NZD.326-24,A.MKT.NZD.327-10,A.MKT.NZD.327- 18,A.MKT.NZD.327-80,A.MKT.NZD.327-85,A.MKT.NZD.327- 92,A.MKT.NZD.336-67,A.MKT.NZD.336-24,A.MKT.NZD.329- 53,A.MKT.NZD.328-79,A.MKT.NZD.328-70,A.MKT.NZD.328- 44,A.MKT.NZD.328-33,A.MKT.NZD.328-29,A.MKT.NZD.328- 27,A.MKT.NZD.336-32,A.MKT.NZD.335-61,A.MKT.NZD.335- 94,A.MKT.NZD.419-74,A.MKT.NZD.298-105,A.MKT.NZD.323- 26,A.MKT.NZD.356-70,A.MKT.NZD.419-74,A.MKT.NZD.352- 56,A.MKT.NZD.300-79;A.MKT.NZD.300-88.
BOA.A.MKT.UM.Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Sadaret Mektubî Kalemi, Umum Vilayet Evrakı
A.MKT.UM.451-9;A.MKT.UM.423-31,A.MKT.UM.365-59,A.MKT.UM.365- 78,A.MKT.UM.393-25,A.MKT.UM.389-70,A.MKT.UM.471- 12,A.MKT.UM.395-58,A.MKT.UM.395-58,A.MKT.UM.422- 46,A.MKT.UM.451-41,A.MKT.DV.190-86.A.MKT.UM.377-6,A.MKT.UM.377- 6,A.MKT.UM.399-6;A.MKT.UM.294-22,A.MKT.UM.400-37,A.MKT.UM.463- 67,A.MKT.UM.497-31, A.MKT.UM.357-1.
BOA.A.DVN.Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Sadâret Divan (Beylikçi) Kalemi Belgeleri
A.DVN.156-31,A.MKT.DV.152-77,A.DVN.147-27,A.DVN.147-27,A.MKT.DV.143-95.
BOA.DH.MHC. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dahiliye Muhacir Evrakı DH.MHC.1/60.
BOA.İ.DH.Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İrade-i Dahiliye
İ.DH.28957,İ.DH.438-28917,İ.DH.448-29616,İ.DH.28847.
BOA.İ.HR.Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İrade-i Hariciye
İ.HR.173-9438,İ.HR.94-23.
BOA.MAD.Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Maliyeden Müdevver Defterler
MAD.23106,MAD.23107,MAD.23108,MAD.23111.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, T. C . Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayını, Yayın Nu: 108, İstanbul 2010.
DERİN PAŞAOĞLU Derya, Nogaylar, Nogay Göçleri ve Nogayların Türkiye'de İskânları, Ankara Üniversitesi, Yayımlanmamış Dr. Tezi, Ankara 2009.
______, "28957 No'lu İrade-İ Dâhiliye'ye Göre Nogay Muhacirleri Üzerine Değerlendirme", Kültür Evreni, Yıl. 3, s.10, Bahar 2011, s.33-59.
________,"Muhacir Komisyonu Maruzatı'na Göre (1877-78) 93 Harbi Sonrası Muhacir İskânı", History Studies, vol:5/2, Halil İnalcık Armağanı, Samsun Mart 2013, s.347 - 386. Doi Number :http://dx.doi.org/10.9737/historyS_732
EREN Ahmet Cevat, Türkiye'de Göç ve Göçmen Meseleleri, Tanzimat Deri, İlk Kurulan Göçmen Komisyonu, Çıkarılan Tüzükler, İstanbul 1966.
KARPAT Kemal H., Osmanlı Nüfusu (1830-1814), çev. Bahar Tırnakçı, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2003.
ÖGEL Bahaeddin, Türk Kültür Tarihine Giriş, cilt:5, Ankara 2000.
SAYDAM Abdullah, "Kırım Ve Kafkasya'dan Yapılan Göçler ve Osmanlı İskân Siyaseti (1856-1876)", Osmanlı, cilt: 4, Yeni Türkiye Yay., Ankara 1999, s.677- 685.
Seyyid Lokman Çelebi bin Hüseynî El-Urmevî El-'Aşuri, Kıyâfetü'l-İnsiyye fi Şemâili'l- Osmâniyye, Ankara 1987.
TURAN Ahmet Nezihi, "Bahçe Saray Köleleri (17.-18. Yüzyıllar)", Bilig, sayı: 48, Kış 2009, s.241-254.
ÜLKÜSAL Müstecip, Dobruca ve Türkler, Ankara 1987.
VALLOİS Henri, İnsan Irkları, çev. Seniha Tunakan, Ankara 1975.
YILDIZ Berat, Emigrations From The Russian Empire to The Ottoman Empire: An Analysis İn The Light Of The New Archival Materials, Bilkent Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2006.