II. Abdülhamid Dönemi Kadrolarının Tasfiye Sürecinde Ücretli (Ecir) Çalışanların Durumu (1909-1913)

1908'de II. Meşrutiyet'in ilanıyla birlikte II. Abdülhamid dönemi kadrolarına yönelik tensikat başladı. Devlet kurumlarında görevli memur, asker ve ilmiye mensupları tasfiye edildi. Memurların yanı sıra odacı, hademe, sandıkçı, bekçi gibi farklı görevle istihdam edilmiş ecirler, nezaretler ve taşradaki dairelerden uzaklaştırıldı. II. Abdülhamid'in tahttan indirilmesinden sonra Yıldız, Topkapı ve Dolmabahçe Saraylarında da tensikata gidildi. Bu çalışmada, II. Meşrutiyet'te ecirlerin devlet kadrolarından tasfiyesi incelenmiş, mali haklardan yoksun kalmalarına yol açan olaylar ele alınmıştır. Konuyla doğrudan bağlantılı olması nedeniyle Hazine-i Hassa Nezareti, Mâbeyn-i Hümâyun ve saraylardaki tensikata odaklanılmıştır. Ardından sadece saraydan tasfiye edilen ecirlerin maddi alacağını düzenleyen yasanın yürürlüğe konulma nedeni ve sonuçları incelenmiştir. Makalede II. Meşrutiyet'te iktidara gelen hükümetlerce devlet kurumlarında gerçekleştirilen ıslahatın ecirlere etkisi açıklanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Ecir, Tensikat, Tazminat, Maaş, Saray

The State of Paid Workers (Ecir) in Severances in the Cadres of Abdulhamid II. (1909-1913)

The ecir were employed in a variety of jobs such as chamberman, janitor, chestman and caretaker. In the aftermath of the declaration of Second Constitutional Monarchy in 1908, the ecir were dismissed from ministries and provincial offices. There were also examples of severances in the palaces of Yıldız, Topkapı and Dolmabahçe following the dethroning of Abdulhamid II. This article examines the severances of ecir from state cadres and the events that caused them to be deprived of their financial rights during the Second Constitutional Monarchy. Due to the relation with the ecir's dismissal without compensation the focus is on Hazine-i Hassa Nezareti, Mâbeyn-i Hümâyun and the palaces. In this article, the legal regulation for ecir who were dismissed from palaces due to external political pressure is examined. The aim is to show the effect of reform made by governmental institutions during the Second Constitutional Monarchy on ecir.

Keywords:

Ecir, Severance, Compensation, Salary, Palace,

PDF

___

Dîvân-ı Hümâyun Kalemi, Mukavele
Bâbıâli Evrak Odası
Fotoğaf
İrade, Kanun
İrade, Meclis-i Umumi
İrade, Meclis-i Mahsus
Mâbeyn-i Hümâyun, İradeler
Maliye Nezareti Milli Emlâk
Meclis-i Vükelâ
Şura-yı Devlet
Şura-yı Devlet Tanzimat Dairesi
Yıldız Münevvî Maruzât
Bâb-ı Asafî Dîvân-ı Hümâyun Nizamat Defterleri
Ahmad, Feroz: İttihat ve Terakki 1908-1914, çev. Nuran Yavuz, 2. Baskı, İstanbul: Kaynak Yayınları, 1986.
Akşin, Sina: Jön Türkler ve İttihat Terakki, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1987. Akyıldız, Ali: “Mâbeyn-i Hümâyun”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (dia), 2003, xxvii, s. 283-286.
Bağçeci, Muhittin: “Ecir”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (dia), 1994, x, s. 383.
Bardakoğlu, Ali: “İcâre”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (dia), 2000, xxi, s. 379.
Gökçeoğlu Balcı: Şebnem, “XIX. Yüzyılda Fransa’da ve Osmanlı İmparatorluğunda Çalışma İlişkilerinin Hukuksal Çerçevesi”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (Aralık 2002), 211- 234
Hürmen, F. Rezan: (Yay. haz), Bir Devlet Adamının Mehmet Tevfik Bey’in (Biren) II. Abdülhamid, Meşrutiyet ve Mütareke Devri Hatıraları 2, İstanbul: Arma Yayınları,1993.
Kansu, Aykut: 1908 Devrimi, Elusive Transformation: The Revolution of 1908 in Turkey, çev. Ayda Erbal, İstanbul: İletişim Yayınları, 1995.
Kırmızı, Abdülhamit: “Meşrutiyette İstibdat Kadroları: 1908 İhtilali’nin Bürokraside Tasfiye ve İkame Kabiliyeti”, 100. Yılında Jön Türk Devrimi, Ed: Sina Akşin, Sarp Balcı, Barış Ünlü, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2010, s. 333- 355.
Kolay, Arif: “II. Meşrutiyet Dönemi’nde Hariciye Nezareti’nde Tensikat ve Bürokratik Değişim (1908-1910)”, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Mecmuası, (Haziran 2017), s. 193-214.
Manav, Nursel: Mülkiye Tekaüd Sandığı’nın Kuruluşu ve Faaliyetleri (1880-1890), Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2017.
Özcan, Abdülkadir: “Mehmed Tevfik Bey”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (dia), 2003, xxviii, s. 536-537.
Özcan, Nuri: “Muzıka-yi Hümâyun”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (dia), 2006, xxxi, s. 422-423.
Özger, Yunus: Osmanlı Ordusunda Emeklilik Sistemi ve Askerî Tekaüd Sandığı (1865-1923), İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2011.
Terzi, Arzu: “Hazine-i Hassa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (dia), 1998, xvii, s. 137-141.
Toros, Taha: Ali Münif Bey’in Hâtıraları, İstanbul: İsis Yayınları, 1996.
Tural, Erkan: “Son Dönem Osmanlı Bürokrasisi”, II. Meşrutiyet Dönemi’nde Bürokratlar, İttihatçılar ve Parlamenterler, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2016.
Turan, Kamil: “Başlangıcından Günümüze Kadar Türk Çalışma Hayatında İnsani Değerler Açısından Uygulamalar”, Prof. Dr. Nusret Ekin’e Armağan, Ankara: Türk Ağır Sanayii ve Hizmet Sektörü Kamu İşverenleri Sendikası Yayını, Yayın No: 38, 2000, s. 103-128.
Uçkan, Banu: “Mecelle’de İş Hukuku Düzeni”, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/42/478/5521. pdf, s.163-173.
Yerasimos, Stefanos: Azgelişmişlik Sürecinde Türkiye Kitap: 2 Tanzimat’tan I. Dünya Savaşı’na, Türkçesi: Babür Kuzucu, İstanbul: Belge Yayınları, 5. Baskı, 1987,
Takvim-i Vekâyi, nr. 267, 305. 312.
Tanin, nr. 372, 384, 385.

ISSN: 2687-6515
Yayın Aralığı: Yıllık
Başlangıç: 2019
Yayıncı: CUMHURBAŞKANLIĞI DEVLET ARŞİVLERİ BAŞKANLIĞI DIŞ İLİŞKİLER VE TANITIM DAİRESİ BAŞKANLIĞI