Erdal YAYLAK, Yusuf KONCA, Nursel KOYUBENBE

İzmir İli Ödemiş İlçesindeki Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği Üyesi İşletmelerde Sağlık Koruma Uygulamaları ve Sağlık Sorunları Üzerine Bir Araştırma

Bu çalışmanın amacı, İzmir İli Ödemiş İlçesinde Siyah Alaca ırkı sığır yetiştiren Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği (DSYB) üyesi işletmelerde sürü büyüklüğüne göre sağlık koruma önlemlerini, sağlık sorunlarını, sürü terk nedenlerini, sağlık ve yapay tohumlama harcamalarını saptamaktır. Veriler, oransal örnekleme yöntemiyle seçilmiş 92 işletme ile yapılan anketlerden elde edilmiştir. Veriler değerlendirilirken, işletmeler, inek sayılarına göre i) 5-20 baş (55 işletme), ii) 21-40 baş (29 işletme) ve iii) 41+ baş (8 işletme) olmak üzere üç gruba ayrılmıştır. İncelenen işletmelerde sığırlarını sigorta ettirenlerin oranı %14.1, tırnak bakımını yaptıranların oranı %58.7, mıknatıs yutturanların oranı %68.5 ve boynuz köreltenlerin oranı %94.6 olarak saptanmıştır. Yetiştiricilerin %98.9’u (%85.9’u suyla, %13’ü kuru temizlik) sağım öncesinde ineklerin memesini temizlerken, %1.1’i ise temizlemeden sağım yapmıştır. İşletmelerin %17.4’ü veteriner hekimlerden düzenli olarak, %82.6’sı ise ihtiyaç halinde yararlanmaktadır. İşletmelerde son bir yılda en fazla görülen sağlık sorunu meme hastalıkları (%50.9) olup bunu, buzağı ishali (%15.7), üreme hastalıkları (%13.0), ayak ve bacak hastalıkları (%9.3) ve sindirim sistemi hastalıkları (%3.7) izlemiştir. Kuru dönem mastitis tedavisi yaptıranların genel ortalaması %81.5’tir. İnek başına veteriner, ilaç ve yapay tohumlama harcamaları süt miktarı cinsinden, 1., 2. ve 3. grup işletmelerde sırasıyla 482, 396 ve 368 litre ve genel ortalama 445 litredir. Çalışmamızda sürü büyüklüğünün artmasıyla, hayvanların sigortalanması, sağlık kayıtlarının tutulması, boynuz köreltme ve tırnak bakımı yapılması, meme temizliğinde dezenfektan kullanımı, kuru dönem mastitis tedavisi yapılması, mastitisli ineklerin en son sağılması, mastitis aşısının yapılması, veteriner hekimlerden düzenli olarak faydalanma ve ahırın dezenfekte edilmesi gibi uygulamalarda iyileşmeler olduğu saptanmıştır. Diğer yandan sürü büyüklüğünün artması ile meme hastalıkları, ölü doğum oranları ve inek başına sağlık harcamaları da azalmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Süt sığırı, sağım hijyeni, sürü terk nedenleri

PDF

___

Akman N. 2003. Pratik Sığır Yetiştiriciliği. Türk Ziraat Mühendisleri Birliği Vakfı Yayını. Ankara.
Alaçam E. 1997. Sığırlarda döl verimi ve sorunları. Editörler: Alaçam E, Şahal M. Sığır Hastalıkları. Medisan Yayın Serisi No: 31, Ankara, s.325-388.
Baştan A, Salar S. 2012. Sütçü ineklerde meme başı dezenfeksiyonunun önemi. Hasad Yayıncılık Yıl: 27, 323: 40-44.
Belge A, Çetin H, Paşa S. 2007. Süt sığırcılığında karşılaşılan sağlık sorunları ve çözüm önerileri. Türkiye Süt Sığırcılığı Kurultayı, 25-26 Ekim 2007. s. 195-208.
Boz İ. 2013. Doğu Akdeniz Bölgesi’nde süt sığırcılığı yapan işletmelerin yapısı, sorunları ve çözüm önerileri. KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi 16(1): 24-32.
CAFRE 2005. Dairy herd fertility. Challenge note B: The cost of replacing cows culled not-in-calf. College of Agriculture, Food & Rural Enterprise. http://www.ruralni.gov.uk/challenge_note_b_replacing_cows_dpdb.pdf (15 Mart 2012).
DDHHS 2008a. Devlet destekli hayvan hayat sigortası genel şartları. http://www.sigortacilik.gov.tr/02YD/21TSM_5684/21.06-GenelSartlar/DDHayvanHayatSGS.doc (25 Eylül 2008).
DDHHS 2008b. Devlet destekli hayvan hayat sigortası teknik şartları, tarife ve talimatları. http://www.sigortacilik.gov.tr/02YD/21TSM_5684/21.08-Tarifeler/2008/HayvanHayatSTSTT.doc (25 Eylül 2008).
Elmaz Ö, Saatcı M, Özçelik Metin M, Sipahi C. 2010. Burdur İli Süt Sığırcılığı ve Özellikleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, 0038-NAP-08 nolu proje.
Erdoğan HM, Çitil M, Güneş G, Saatci M. 2004. Dairy cattle in Kars district, Turkey: I. Characteristics and Production. Turkish Journal of Veterinary and Animal Sciences 28:735-743.
Karakaş Oğuz F, Oğuz MN, Sipahi C, Çiçek M. 2012. Süt üretiminde maliyet, durum tespiti ve eğitim faaliyetleri. Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı TR61/11/DFD/04 nolu Proje Raporu, Burdur.
Kaygısız A, Tümer R. 2007. Kahramanmaraş ilinde damızlık sığır yetiştiricileri birliğine üye ve üye olmayan işletmelerin yapısal özellikleri bakımından karşılaştırılması. 3. Zootekni Öğrenci Kongresi, 17-18 Mayıs 2007, s.323-326.
Kaygısız A, Tümer R, Orhan H, Vanlı Y. 2008. Kahramanmaraş bölgesi sığırcılık işletmelerinin yapısal özellikleri 1.Yetiştirme uygulamaları. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 3(2):23-31.
Köse K. 2006. Uşak ili damızlık sığır yetiştiriciler birliğine kayıtlı işletmelerin genel yapısı. Trakya Üniv. Fen Bil. Enst. Yük. Lis. Tezi.
Miran B. 2002. Temel İstatistik. Ege Üniv. Basımevi, İzmir.
Nizam S. 2006. Aydın İlinde pazara yönelik süt sığırcılığı işletmelerinin verimliliklerinin belirlenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Aydın.
Oğan M, Türkmen İİ, Seyrek İntaş K, Şentürk S, Orman A. 2011. Temel sürü sağlığı. Anadolu Üniversitesi Yayınları No: 2333. Açıköğretim Fakültesi Yayınları No: 1330.
Oluğ HH. 1996. Burdur süt sığırcılığının sorunları ve çözüm önerileri. Akdeniz Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Antalya.
Özhan M, Tüzemen N, Yanar M. 2007. Büyükbaş hayvan yetiştirme (süt ve et sığırcılığı). Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Ders Notu Yayın No: 134. 5. Baskı.
Payık ES, Kaya Kuyululu Ç. 2012. Aydın İlinde sığır yetiştiriciliği. Editör: Kumlu S, AB ve Türkiye’de danışmanlık sistemleri ve süt sığırı işletmelerinin yönetimi. Cilt 1, Aydın-Türkiye s.5-38.
Reneau JK, Seykora AJ, Heins BJ, Endres MI, Farnworth RJ, Bey RF. 2005. Association between hygiene scores and somatic cell scores in dairy cattle. Journal of American Veterineary Medical Association 227: 1297-1301.
Soyak A, Soysal Mİ, Gürcan EK. 2007. Tekirdağ ili süt sığırcılığı işletmelerinin yapısal özellikleri ve bu işletmelerdeki Siyah Alaca süt sığırlarının çeşitli morfolojik özellikleri üzerine bir araştırma. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi 4(3):297-305.
SPSS 1999. Version 10.0. SPSS Inc., Wacker Drive, Chicago, IL, USA.
Tatar AM. 2007. Ankara ve Aksaray damızlık sığır yetiştiricileri il birliklerine üye süt sığırcılığı işletmelerinin yapısı ve sorunları. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, DoktoraTezi, Ankara.
Tilki M, Sarı M, Aydın E, Işık S, Aksoy AR. 2013. Kars İli Sığır İşletmelerinde Barınakların Mevcut Durumu ve Yetiştirici Talepleri: I. Mevcut Durum. Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi 19(1):109-116.
Tugay A, Bakır G. 2009. Giresun yöresindeki süt sığırcılığı işletmelerinin yapısal özellikleri. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 40(1):37-47.
USDA 2008. Dairy 2007, Part II. Changes in the U.S. dairy cattle industry, 1991-2007. USDA:APHIS:VS,CEAH, National Animal Health Monitoring System, Fort Collins, CO. #N481.0308. http://nahms.aphis.usda.gov/dairy/dairy07/Dairy2007_PartII.pdf (15 Eylül 2010)
Yaylak E. 2003. Siyah Alaca ineklerde sürüden çıkarılma nedenleri, sürü ömrü ve damızlıkta yararlanma süresi. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 16(2):179-185.
Yaylak E. 2005. Sığırlarda ayak sorunlarının nedenleri ve önlenmesi. Ege Üniv. Tarımsal Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayım Bülteni No: 47, s.1-10.
Yener H, Atalar B, Mungan M. 2013. Şanlıurfa İlindeki sığırcılık işletmelerinin biyogüvenlik ve hayvan refahı açısından değerlendirilmesi. Harran Üniveritesi Veteriner Fakülesi Dergisi 2(2):87-93. Yüksel AN, Soysal Mİ, Kocaman İ, Soysal Sİ. 2004. Süt sığırcılığı temel kitabı (süt sığırı ahırlarının planlanması/süt sığırı yetiştiriciliği). Hasad Yayıncılık Ltd. Şti., İstanbul.