HASTANE ÖNCESİ SEREBROVASKÜLER HASTALIKLARA YAKLAŞIM ORGANİZASYONU

Serebrovasküler hastalıklar dünyada ölüm nedenleri arasında kardiyovasküler hastalıklar sonrası ikinci sırada bulunan hayatı tehdit eden hastalıklar arasında olup, sıklıkla hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinin konusu olmaktadır. Hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinde tanı, tedavi ve transportta oluşan gecikmeler yüksek mortalite ve morbiditeye neden olan sonuçlar doğurabilmektedir. Serebrovasküler hastalıklar en çok iskemik daha az ise hemorajik kaynaklı karşımıza çıkmaktadır. Hastane öncesi acil sağlık hizmetleri sağlık çalışanlarının serebrovasküler hastalıkları erken tanıma ve doğru müdahale donanımına sahip olmaları hastalar için son derece önemlidir. Bu derlemenin amacı literatür bilgileri ışığında serebrovasküler hastalıkların hastane öncesi tanı ve tedavisi ile ilgili güncel bilgileri gözden geçirmektir.

Anahtar Kelimeler:

Hastane Öncesi Acil Sağlık Hizmetleri, İnme, Paramedik, Serebrovasküler Hastalıklar

ORGANIZATION OF APPROACH TO PRE-HOSPITAL CEREBROVASCULAR DISEASES

Cerebrovascular diseases are among the second leading causes of death in the world, after cardiovascular diseases, and are frequently the subject of prehospital emergency health services. Delays in diagnosis, treatment and transportation in pre-hospital emergency health services can lead to high mortality and morbidity outcomes. Cerebrovascular diseases are mostly ischemic and less hemorrhagic. Early recognition of cerebrovascular diseases and the right intervention equipment of pre-hospital emergency health care providers is extremely important for patients. The aim of this review is to review the current information about the prehospital diagnosis and treatment of cerebrovascular diseases in the light of the literature.

Keywords:

Pre-Hospital Emergency Health Services, Stroke, Paramedic, Cerebrovascular Diseases,

PDF

___

Altay, SU ve Ekşi, A. (2020). Hastane Öncesi Acil Sağlık Hizmetlerinde İletişim. Hastane Öncesi Dergisi, 5(1), 67-77.
Aylanç, D. (2015). Hastane Öncesi İnme Yönetimi, Acil Tıp Uzmanları Derneği (ATUDER), https://www.atuder.org.tr, 15.05.2022
Barthels, D, Das, H. (2020). Current Advances in Ischemic Stroke Research and Therapies. Biochimica et Biophysica Acta (BBA)-Molecular Basis of Disease, 1866(4), 165260.
Battaglini, D, Robba, C, Lopes da Silva, A, dos Santos Samary, C, Leme Silva, P, Dal Pizzol, F, Rocco, PRM. (2020). Brain–heart Interaction After Acute İschemic Stroke. Critical Care, 24(1), 1-12.
Bilotta, M, Sigal, AP, Shah, A, Martin, A, Schlappy, DA, Sorensen, G, ve Barbera. C. (2020). A Novel Use Of Prehospital Telemedicine To Decrease Door To Computed Tomography Results in Acute Strokes. The Journal For Healthcare Quality (JHQ), 42(5), 264-268.
Boursin, P, Paternotte, S, Dercy, B, Sabben, C, & Maïer, B. (2018). Semantics, epidemiology and semiology of stroke. Soins; la Revue de Reference Infirmiere, 63(828), 24-27.
Burchfiel, CM, Curb, JD, Fırat, O, Karakuş, M, Arsava, E, Topçuoğlu, MA., & Demirkan, K. (2021). İskemik İnmelerde Risk Faktörlerinin Yönetiminde Kılavuz Karşılaştırması. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 30(3), 211-217. Ekşi, A. (2017). Kitlesel Olaylarda Hastane Öncesi Acil Sağlık Hizmetleri Yönetimi. İzmir, Kitapana Yayın Evi.
Furie, K. (2020). Epidemiology and Primary Prevention of Stroke. CONTINUUM: Lifelong Learning in Neurology, 26(2), 260-267.
Guzik, A, Bushnell, C. (2017). Stroke Epidemiology and Risk Factor Management. CONTINUUM: Lifelong Learning in Neurology, 23(1), 15-39.
Heart Association/American Stroke Association Stroke Council (2006) Cosponsored by the Atherosclerotic Peripheral Vascular Disease Interdisciplinary Working Group; Cardiovascular Nursing Council; Clinical Cardiology Council; Nutrition, Physical Activity, and Metabolism Council; and the Quality of Care and Outcomes Research Interdisciplinary Working Group: The American Academy of Neurology affirms the value of this guideline. Stroke, 37(6), 1583-1633.
Hirtz, D, & Kirkham, FJ. (2019). Sickle Cell Disease and Stroke. Pediatric Neurology, 95, 34-41.
Jauch, EC, Saver, JL, Adams Jr HP, Bruno, A, Connors, JJ, Demaerschalk, BM, Yonas, H. (2013). Guidelines for The Early Management of Patients With Acute Ischemic Stroke: A Guideline for Healthcare Professionals From The American Heart Association/American Stroke Association. Stroke, 44(3), 870-947.
Kıyan, S, Özsaraç, M, Ersel, M, Aksay, E, Yürüktümen, A, Musalar, E, & Çevrim, Ö. (2009). Acil Servise Başvuran Akut İskemik İnmeli 124 Hastanın Geriye Yönelik Bir Yıllık İncelenmesi. Akademik Acil Tıp Dergisi, 8(3), 15-20.
Kloska, A, Malinowska, M, Gabig-Cimińska, M, & Jakóbkiewicz-Banecka, J. (2020). Lipids and Lipid Mediators Associated With The Risk and Pathology of İschemic Stroke. International Journal of Molecular Sciences, 21(10), 3618.
Lau, LH, Lew, J, Borschmann, K, Thijs, V, Ekinci, EI. (2019). Prevalence of Diabetes and Its Effects on Stroke Outcomes: A Meta‐Analysis And Literature Review. Journal of Diabetes Investigation, 10(3),780-792.
Liman, TG, Winter, B, Waldschmidt, C, Zerbe, N, Hufnagl, P, Audebert, HJ, Endres, M. (2012). Telestroke Ambulances in Prehospital Stroke Management: Concept and Pilot Feasibility Study. Stroke, 43(8), 2086-2090.
Mehdiyev, Z. (2016). Akut İskemik İnme Hastalarında Prognozu Belirleyen Hastane Öncesi ve Hastane İçi Faktörler. Uzmanlık Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi. İzmir.
Mehta, R, Chinthapalli, K. (2019). Glasgow Coma Scale Explained. BMJ, 2019;365:112, Midi, İ, & Afşar, N. (2010). İnme Risk Faktörleri. Klinik Gelişim, 10(1), 1-14.
Nadirova, A, Sorgun, MH, Bahşi, R, Togay Isıkay, C. (2021). Akut İskemik İnme Öncesinde Görülen Fokal ve Non-Fokal Nörolojik Belirtiler. Türk Beyin Damar Hastalıkları Dergisi, 27(2), 145-152.
Nazliel, B, Güngör, L, Topçuoglu, MA, Tolun, R, Öztürk, V, Kutluk, K, Uzuner, N. (2015). İnme Hastalarına İlk Müdahale: Türk Beyin Damar Hastalıkları Derneği İnme Tanı ve Tedavi Kılavuzu. Türk Beyin Damar Hastalıkları Dergisi, 21(2), 68-73
Özdemir, E. (2020). Acil Servise Başvuran ve Semptom Başlangıç Zamanı Bilinmeyen İnme Vakalarının Değerlendirilmesi. İleriye Dönük Gözlemsel Çalışma. Uzmanlık Tezi. Osmangazi Üniversitesi. Eskişehir.
Özkan, B. (2019). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Acil Servisine Başvuran Yeni Tanı İnme Hastalarında Başvuru Süresini Etkileyen Faktörlerin Hasta Yönetimi Üzerine Etkisinin Araştırılması. Uzmanlık Tezi. Osmangazi Üniversitesi. Eskişehir.
Ramos, A., Guerrero, WR, de la Ossa, NP. (2021). Prehospital Stroke Triage. Neurology, 97(20 Supplement 2), 25-S33.
Sağlık Bakanlığı (2021). 29 Ekim 2021 Dünya İnme Günü. https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/kronikhastaliklar-haberler/29-ekim-2021-dunya-i-nme-gunu.html, 15.05.2022
Sağlık Bakanlığı. (2020). İnme Tanı ve Tedavi Klavuzu. TC Sağlık Bakanlığı. Ankara.
Sağlık Bakanlığı. 24046 Sayılı Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği (2000).
Sarıkaya, H, Ferro, J, Arnold, M. (2015). Stroke Prevention-Medical and Lifestyle Measures. European Neurology, 73(3-4), 150-157
Su, XT, Wang, L, Ma, SM, Cao, Y, Yang, NN, Lin, LL, Liu, CZ. (2020). Mechanisms of Acupuncture in The Regulation of Oxidative Stress in Treating Ischemic Stroke. Oxidative Medicine and Cellular Longevity, 2020, 7875396, https://doi.org/10.1155/2020/7875396.
Şahan, M, Satar, S, Koç, AF, Ahmet, SE. (2010). İskemik İnme ve Akut Faz Reaktanları. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 19(2), 85-140.
Şanver, TM. (2019). Ankara İli Güdül İlçe Merkezinde Yaşayan 18 Yaş Üstü Nüfusun Beyana Dayalı Bulaşıcı Olmayan Hastalık Sıklığı ve İlişkili Risk Faktörlerinin Saptanması. Uzmanlık Tezi. Hacettepe Üniversitesi. Ankara.
Teke, İ. (2020). İskemik SVO Vakalarında NIHSS ile Perfüzyon İndeksi Arasındaki İlişki. Uzmanlık Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi. Isparta.
Tekin Güveli, B, Yatmazoğlu, M, Acar, E, Şenadım, S, Çoban, E, Dayan, C, Baybaş, S. (2015). Hastane öncesi süreçte trombolitik tedavi önündeki engeller ve çözüm Önerileri. Türk Beyin Damar Hastalıkları Dergisi, 21(3), 194-197.
Topçuoglu, MA., Utku, U, İnce, B, Özdemir, AÖ, Bas, DF, Kutluk, K, Uzuner, N. (2015). İnme Ünitesinde Genel İnme Tedavisi. Türk Beyin Damar Hastaliklari Dernegi İnme Tani ve Tedavi Kilavuzu-2015.
TÜİK (2019). Ölüm ve Ölüm İstatistikleri Veri Portalı. https://data.tuik.gov.tr, 20.05.2022.
Türk Nöroloji Derneği, (2020). Akut İskemik İnme Tanı Tedavi Rehberi. https://www.noroloji.org.tr/, 20.05.2022.
Van Alebeek, ME, Arntz, RM, Ekker, MS, Synhaeve, NE, Maaijwee, NA, Schoonderwaldt, H, de Leeuw, FE. (2018). Risk Factors and Mechanisms of Stroke in Young Adults: The FUTURE Study. Journal of Cerebral Blood Flow & Metabolism, 38(9), 1631-1641.
Yaman, S, ve Boyraz, S. (2019). Hastane Öncesi İnme Tanılama ve Yönetimi. Türk Beyin Damar Hastalıkları Dergisi, 25(1), 11-18.
Yawoot, N, Govitrapong, P, Tocharus, C, Tocharus, J. (2021). Ischemic Stroke, Obesity, and The Anti‐İnflammatory Role of Melatonin. Biofactors, 47(1), 41-58.