200162

İMAM-I ŞÂFİÎ’NİN DİVANINDA BİR SÖZ SANATI OLARAK TEŞBİH-İ ZIMNÎ

Arap dili ilimlerinden olan beyân ilminin temel konuları arasında yer alan “teşbih”, tüm çeşitleri ile maksadı en güzel bir şekilde ifade etmek için bir bakıma “sunum estetiği” sunan çekici bir anlatım üslubudur. Teşbih kendi içinde; mürsel, müekked, mücmel, mufassal vs. kısımlara ayrılmaktadır. Benzetilen ve benzeyenin zikredilip zikredilmemesi gibi hususlar, teşbih konusunun esasta bir, yöntemde muhtelif dallarının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu teşbih yöntemlerinden birisi de zımnî/kapalı teşbih olarak karşımıza çıkmaktadır. Teşbih unsurlarından müşebbeh, müşebbehün bih ve vechü’ş-şebeh’in hiç birisi zikredilmeden yapılan bu teşbih yöntemi, adından da anlaşıldığı gibi telmih yoluyla varlığını hissettirmekte ve kendisini gizlemektedir. Muhatabı etki gücünü çoğu zaman gizem ve sıra dışılıktan alan edebî dil açısından böyle bir teşbih türü özellikle şairler tarafından değer görmüştür. İslam ilim geleneği içerisinde tartışmasız en büyük isimlerden birisi de İmam-ı Şâfiî olarak bilinen Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs eş-Şâfiî’dir. Usulcü oluşunun yanı sıra şairliği ile de tanınan Muhammed b. İdrîs’in şiirleri dilden dile korunarak aktarılmış ve divan halinde basılmıştır. Bir şair olarak İmam-ı Şafiî’nin divanında dikkat çekecek yoğunlukta zımnî/kapalı teşbih türüne rastlanılmaktadır. Bu makale şairin divanını “kapalı teşbih” açısından inceleyecektir.

Anahtar Kelimeler:

Arap Dili ve Belâgati, İmam-ı Şâfiî, , Klasik Arap Şiiri, Kapalı/Zımnî Teşbih, Telmih

THE IMPLICIT SIMILE AS A RHETORIC IN IMAM AL-SHĀFİĪ’S DIWAN

The simile, which is one of the main subjects of the Arabian rhetoric, is a valuable narrative style that enables certain varieties of beautiful presentation while expressing the purpose. The simile has some sub-genres. Debates over whether the simulated and similar should be mentioned or not have led to the emergence of a number of sub-genres of the simile, which, in fact, is one and single in principle. One of these sub-genres is the implicit / closed method. As the name suggests, in this method, none of the elements of similes is directly mentioned. But, although it conceals itself, it makes its existence felt through references. This form of simile is particularly valued by poets since it often takes its power of influencing the interlocutor from language’s mysteries and extraordinariness. One of the distinguished names in the Islamic scholarly tradition is Abū ʿAbdillāh Muhammad Ibn Idrīs al-Shāfiʿī. His poems were orally recited all over the world and then printed as a Diwan. In his Diwan, numerous examples of implied / closed simile can be encountered. In these contexts, this study will examine the poet's diwan in terms of closed simile.

Keywords:

Arabic Language and Rhetoric, al-Shāfiʿī, Classical Arab Poetry, İmplicit simile, Reference,

PDF

___

Araz, Yunus. “İmam Şâfiî’nin Fıkıh Anlayışındaki Değişim”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi 2 (2015).

Artuk, İbrahim. “Fels”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 12, 309-311. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.

Ateş, Avnullah Enes. Kur’an Yorumunda Beyan İlmi. İstanbul: Kitabi Yayınları, 2018.

Aybakan, Bilal. “Şâfiî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 38/223-233. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.

Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. Edebu’l-Müfred. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. Beyrût: Dâru’l-beşâir, 1989.

Fîrûzâbâdî, Mecduddîn Muhammed b. Ya’kûb. el-Kâmûsu’l-Muhît. Beyrut: Muesesetu’r-risâle, 1998.

Ganâm, Muhammed Fevâz Arsân. “et-Teşbîhu’d-dımnî”. Câmiatu’l-Bulkâ et-tatbîkıyye kulliyetu’z-Zerkâ el-Câmiiyye (Ocak 2018): 1-30.

Güneş, Abdurrahman. “İmam Şâfiî’nin Kavl‐i Kadîm ve Kavl‐i Cedîd’inin Oluşmasına Etki Eden Sosyal Faktörler”. Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi 10/1 (Bahar 2019): 169-194.

Hâşimî, Ahmed. es-Sihru’l-helâl fi’l-hikmeti ve’l-emsâl. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, ty.

İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. el-İḥsân fî taḳrîbi Ṣaḥîḥi İbn Ḥibbân. thk. Şuayb Arnavûd. Beyrut: Muesesetu’r-risâle, 1988.

Kazvînî, el-Hatîb Celâluddin Muhammed b. ‘Abdirrahmân. el-Îdâh fî ulûmi’l-belâga. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2003.

Kızıklı, Zafer. “Edebi Bir Sanat Olarak Arap Belagatinde Teşbih”. Dini Araştırmalar 9/27 (Ocak Nisan 2007).

Koçak, Süleyman. “Kur’an Deyimlerinde Teşbihin Temel Özellikleri”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 7/4 (2007): 341-370.

Oğuz, Orhan. Dabbagh, Serkut Mustafa. “İmam Şâfii Divanında İlim”. Rumelide Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi 14 (Mart 2019): 215-223. Sârîsî, Omar Abdurrahmân. “et-Teşbîhu’d-dımnî ve evveliyyâtuhû fi’ş-şi’ri’l-Abbâsî el-Mutenebbî nemûzecen”. Mecelletu mecmai’l-Lugati’l-Arabiyye bi-Dimaşk 84/3: 721-748. Şarku’l-evsât. “el-Ûd abagun şarkî lâ yagîb an sınâati’l-utûr” (4 Ocak 2018), 1. https://aawsat.com/home/article/1132256/العود-عبق-شرقي-لا-يغيب-عن-صناعة-العطور?amp

Tâdillî, Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Abdüsselâm el-Cirûvî. el-Hamâsetu’l-Mağribiyye. thk. Muhammed Ridvân ed-Dâye. Beyrut: Dâru’l-fikri’l-muâsır, 1991.

Teftâzânî, Sa’duddîn. Muhtasaru’l-meânî fi’l-belâga. Beyrût: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2016.

Turk, Muhammed Mûsâ Fethî. el-Menhecu’n-nebevî fî binâi’l-alakâti’l-ictimâiyye dirasetun mevdûiyye. Yüksek Lisans Tezi: Câmiatu’l-Ezher, 2018. Uzun, Tacettin. “İmam Şâfiî’nin Edebi Kişiliği Üzerine”. Marife 2/1 (Bahar 2002), 213-218.

Şâfiî, Muhammed b. İdrîs. Dîvânu’l-İmâmi’ş-Şâfiî. haz. Muhammed İbrâhîm Selîm. Kahire: Mektebetu İbn Sînâ, ty.