Ana ve ikinci ürün koşullarında yetiştirilen susam (Sesamum indicum L.) çeşitlerinin bazı önemli tarımsal ve kalite özelliklerinin karşılaştırılması

Bu çalışma; 2018 ve 2019 yıllarında, ana ve ikinci ürün koşullarında, Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Araştırma ve Uygulama alanında, bölünmüş parseller deneme desenine göre üç tekrarlamalı olarak kurulmuş ve yürütülmüştür. Bu çalışmada; ülkemizde tescil edilmiş susam çeşitlerinin farklı yetiştirme dönemlerinde (ana ve ikinci ürün koşullarında) önemli agronomik ve kalite özelliklerinin belirlenmesi ve karşılaştırılması amaçlanmıştır. Bu amaca yönelik olarak, on yedi farklı susam çeşidi denemede materyal olarak kullanılmıştır. Denemeye alınan susam çeşitlerinin; bitki boyu, ilk kapsül yüksekliği, dal ve kapsül sayısı, 1000 tohum ağırlığı, tohum verimi gibi önemli agronomik özellikleri ile yağ ve protein oranı değerleri incelenmiştir. Denemeye alınan susam çeşitlerinin incelenen özellikleri arasında her iki yetiştirme döneminde de önemli farklılıklar saptanmıştır. Ana ürün koşullarında; gün uzunluğu, toplam sıcaklık ve vejetasyon süresi daha fazla olduğundan dolayı, incelenen tüm tarımsal özelliklerine ait elde edilen değerler, ikinci ürün koşullarına göre daha yüksek bulunmuştur. Özellikle tohum verimi değerleri, ikinci ürün koşullarına göre, ana ürün koşullarında %40 daha yüksek olmuştur. Elde edilen sonuçlara göre; hem ana ürün ve hem de ikinci ürün koşullarında tohum verimi ile tarımsal ve kalite özellikleri bakımından; Muganlı-57, Sarı Susam ve Osmangazi-99 susam çeşitlerinin, diğer çeşitlerden daha üstün olduğu gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

susam, ana ürün, ikinci ürün, agronomik özellikler, yağ ve protein oranı

The comparison of some important agronomic and quality characteristics of sesame (Sesamum indicum L.) varieties grown as a main and double crop

This study was conducted at the experimental area of the Department of Field Crops, Faculty of Agriculture, Cukurova University as a main and double crop in 2018 and 2019. The objective of this study was to determine and compare of important agronomic and quality characteristics of sesame varieties grown in main and double crop growing condition. The experiment design was a split blok with three replications. 17 different sesame varieties were used as a plant material in this research. Plant height, the first capsule height, branch and capsule number per plant, 1000 seed weight, seed yield per decare, oil and protein content characteristics were investigated. The differences between the sesame varieties for the investigated characteristics were significant in both growing seasons. The data belonging to agronomic characteristics of the sesame varieties were found higher in main crop than in double crop growing season. Because, total temperature, day length and growing period were the higher in main crop than in double crop growing season. Specially, seed yield values were found 40% higher in main crop than in double crop. According to two-year results, the data belonging to Muganlı-57, Sarı Susam and Osmangazi-99 varieties for the seed yield, morphological and quality properties were higher than the others varieties in both growing seasons.

Keywords:

Sesame, main crop, double crop, agronomic traits, oil and protein,

PDF

___

Aghili, P., Sinaki, J.M., Nourinia, A.A. (2015). The Effects of Organic Fertilizer and Planting Date on Some Traits of Sesame Varieties, International Journal of Biosciences, 6(5), 16-24.
Alam Sarkar, M.N., Salim, M., Islam, N., & Rahman, M. (2007). Effect of Sowing Date and Time of Harvesting on the Yield and Yield Contributing Characters of Sesame Seed. International Journal of Sustainable Crop Production, 2(6), 31-35.
Alpaslan, M., Boydak, E., Hayta, M., Gerçek, S., & Simsek, M. (2001). Effect of Row Spacing and İrrigation on Seed Composition of Turkish Sesame, Journal of the American Oil Chemists' Society 78(9), 933-935.
Arıoğlu, H. (2014). Yağ Bitkileri Yetiştirme ve Islahı. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Genel Yayın No 220 s:142 Adana.
Asghar, A., Tanveer, A., Nadeem, M.A.,& Bajwa, A.L. (2005). Effect of Sowing Dates and Row Spacings on Growth and Yield of Sesame, Journal of Agricultural Research. (Lahore), 43(1), 19-26.
Bakal, H., & Arıoğlu, H. (2020). Tescil Edilmiş Susam (Sesamum indicum L.) Çeşitlerinin Çukurova Bölgesi İkinci Ürün Koşullarında Bazı Önemli Tarımsal ve Tohum Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi, Isparta Ziraat Fakültesi Dergisi Özel Sayısı, 218-225.
Borchani, C., Besbes, S., Blecker, C.H., & Attia, H. (2010). Chemical Characteristics and Oxidative Stability of Sesame Seed, Sesame Paste, Journal Agriculturel Science Technology, 12, 585-596.
Brigham, R.D. (1985). Status of Sesame Research and Oroduction in Texas and USA, in: L.A. Ashi (ed) Sesame and Safflower Status and Potentials Pubi. 66 FAO. Rome, 73-74.
Çalışkan, S., Arslan, M., Arıoğlu, H., & İşler, N. (2004). Effect of Planting Method and Plant Population on Growth and Yield of Sesame (Sesamum indicum L.) in a Mediterranean Type of Environment, Asian Journal of Plant Sciences, 3(5), 610-613.
Çubukçu, P., & Arıoğlu, H. (2001). Adana İli Çevresinden Toplanan Susam Materyalinin Önemli Tarımsal Özellikleri ile Bu Özellikler Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi. Türkiye IV. Tarla Bitkileri Kongresi 17-21 Eylül 2001, Tekirdağ.
Frary, A., Tekin, P., Çelik, Ö., Furat, Ş., Uzun, B., & Doğanlar, S. (2015). Morphological and Molecular Diversity in Turkish Sesame Germplasm, Crop Science, 55(2), 702-711.
Gloaguen, R.M., Byrdb, S., Rowlanda, D.L., Langhamc, D.R., & Coucha, A. (2018). Planting Date and Row Spacing Effects on The Sgronomic Potential of Sesame in The Southeastern USA, Journal of Crop Improvement, 32(3), 387-417.
Gnanasekaran, M., Jebaraj, S., & Muthuramu, S. (2008). Correlation and Path Co-efficient Analysis in Sesame, Plant Archives, 8(1), 167-169.
Hatipoğlu, H., Arslan, H., Karakuş, M., & Abrak, S. (2017). Harran Ovası İkinci Ürün Koşullarına Uygun Bazı Susam Genotiplerinin Belirlenmesi, Uludağ Üni. Zir. Fak. Der., 31(1), 61-67.
İşler, N., Arıoğlu, H., Boydak, E., & Hacıkamiloğlu, İ. (1996). Şanlıurfa Koşullarında 2. Ürün Olarak Yetiştirilecek Bazı Susam Çeşitlerinin Önemli Tarımsal ve Bitkisel Özelliklerinin Belirlenmesi, Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 11, 39-50.
Kumar, K.B., & Vıvekanandan, P. (2009). Correlation and Path Analysis for Seed Yield in Sesame (Sesamum indicum L.), Electronic Journal of Plant Breeding, 1(1): 70-73.
Kurt, C., & Arıoğlu, H. (2017). Characterization of some Turkish sesame populations and varieties for agronomic and some quality traits, Series A. Agronomy, LX, 289-293.
Langham, D.R., Grichar, J., & Dotray, P. (2007). Review of herbicide research on sesame (Sesamum indicum L.), ASGA, Gainesville, FL, USA.
Mahdi, A.R.A., El-Amin, S.E.M., & Ahmed, F.G. (2007). Effect of Sowing Date on The Performance of Sesame. In African Crop Sciences Conference Proceedings 8: 1943-1946.
Monpara, B.A., & Vaghasia, D.R. (2016). Optimizing Sowing Time and Row Spacing for Summer Sesame Growing in Semi-arid Environments, International Journal of Current Research and Academic Review, 4(1), 122-131.
Nath, R., & Chakraborty, P.K., (2001). Effect of Climatic Variation on Yield of Sesame at Different Dates of Sowing, Journal of Agricultur & Crop Science 186(2), 97-102.
Olowe, V.I.O. (2007). Optimum Planting Date for Sesame (Sesamum indicum L.) in the Transition Zone of South West Nigeria, Agricultura Tropica Et Subtropica 40, 156-164.
Öz, M., Karasu, A. (2014). Bazı Susam (Sesamum indicum L.) Çeşit ve Hatlarının Bursa Koşullarında Performanslarının Belirlenmesi . Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 14 (2) , 21-27.
Öztürk, Ö., & Şaman, O. (2012). Effects of Different Plant Densities on The Yield and Quality of Second Crop Sesame, International Journal of Agricultural and Biosystems Engineering 6(9), 644-649.
Rahman, M.S., Hossain, M.A., Ahmed, G.M., & Uddin, M.M. (2007). Studies on the characterization, lipids and glyceride compositions of Sesame (Sesamum indicum linn.) Seed Oil, Bangladesh Journal of Scientific and Industrial Research, 42(1), 67-74.
Ramazani, S.H.R. (2016). Surveying the Relations Among Traits Affecting Seed Yield in Sesame, Journal of Crop Science & Biotechnology, 19(4), 303-309.
Ranganatha, A.R.G. (2010). Improved Technology for Maximizing Production of Sesame. (Revised Ed) Project Coordinator, AICRP on Sesame Niger, ICAR, Jabalpur, pp.1- 17.
Sarkar, M.N.A., Salim, M., Islam, N., & Rahman, M.M. (2007). Effect of Sowing Date and Time of Harvesting on the Yield and Yield Contributing Characters of Sesame (Sesamum indicum L.) Seed, International Journal of Sustainable Crop Production 2(6), 31-35.
Soleimani B, Khosh-Khuı M, Ramezani S 2011. Planting Date Effects on Growth, Seed Yield, Essential Oil Content and Chemical Composition of Ajowan. Journal of Applied Biological Sciences, 5(3), 7-11.
Sögüt, T. (2009). Effect of Main and Second Cropping on Seed Yield, Oil and Protein Content of Sesame Genotypes, Turkish Journal of Field Crops, 14(2), 64–71.
Sumathi P, Muralidharan V, Manivannan N 2007. Trait Association and Path Coefficient Analysis Yield Attributing Traits in Sesame, Agricultural Journal, 94(7-12): 174-178.
Uzun, B. (1997). Susamda Verim, Verim Komponentleri ve Yağ Miktarının Varyasyonu ve Verimle İlişkili Özellikler. Akdeniz Üni., Fen Bil. Enst., Yük. Lisans Tezi, Antalya, 43 sf.
Uzun, B., & Furat, Ş. (2005). Türk Susam Koleksiyonunun Morfolojik ve Tarımsal Özellikler Bakımından Değerlendirilmesi. Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kong., 5-9 Eylül, Cilt I, Antalya
Vurarak, Y., Bilgili, M. (2015). Biçerbağlarla Hasat Edilen II. Ürün Susamda Verim-Kalite ve Bazı İşletmecilik Değerlerinin Belirlenmesi, Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 18 (2), 38-48.
Weiss, E.A. (1983). Oilseed Crops. Tropical Agriculture Series. Published in the United States of America by Longman Incorporation, Leonord Hill Boks, New York.
Yol, E. (2018). Agronomic and Quality Performances of The Selected Sesame Breeding Lines, Fresenius Environmental Bulletin, 27(6), 4367-4372.