Yaşar KAPLAN

ÇUKURCA ve ÇUKURCALI İLİM ADAMLARI

Hakkâri’nin Çukurca ilçesi coğrafi konumu, köklü tarihi ve zengin kültür yapısı ile önemli bir ilçe merkezidir. Musul ve Van bölgeleri arasındaki dağlık bölgenin ortasında bulunmaktadır. Coğrafi konumu itibariyle gözden uzak bir bölgede yer almasına rağmen zengin bir kültür dünyası oluşturmuş ve çok önemli ilim adamları ve edipler yetiştirmiştir. Müslüman, Hıristiyan ve Yahudi dini gelenekleri uzun bir süre beraber yaşamıştır. Birinci Dünya Savaşı esnasında bu ahenk bozulmuş ve bu kargaşada birçok tarihi yapı ve el yazması eser zarar görmüştür. Hakkâri, Van, Şırnak, Duhok ve Urmiye şehirlerine dağılmış olan Hakkârili aşiretler kökenlerini Çukurca Bölgesine dayandırmaktadırlar. Bu çalışmamızda tarih boyunca Çukurca’da yetişmiş ya da aslen Çukurcalı olan ilim adamlarının izini sürerek; hayatlarını, ilmi çalışmalarını ve eserlerini tanıtmaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler:

Hakkâri, Çukurca, Çelê, Âlim

PDF

___

Badi, İ. (2017), Kovara Dirok Payiz 16, Duhok, 106- 127. Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Mühimme Defteri: 29, 52, 888. Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, BCA. 30-10- 0-0 / 26 - 149 – 11. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, BOA. A.{DVNSHM.d…No: 69. Hk: 241, S. 118. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, BOA. IST. MFT. MSH. SAID. 5379/1. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, DH.SYS.100.7/14. Doğan, C. (2012/2), “Bedirhan Bey İsyanı, Tanzimat’ın Diyarbakır ve Çevresinde Uygulanmasına Karşı Bir Tepki Hareketi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (ss. 15- 38), Sayı: 12. Doski, Tahsin İbrahim, Mu'cemü'ş- Şuarai'l- Ekrad, Weşanxana Spîrêz, Duhok 2008. ed- Duhoki, Mela Muhammed Said Yasin, (1997), Fudelau Bahdinan, Duhok. El- Kıtani, M. (2009), Medrestu Kuba- Kubahan, Duhok. El- Kıtani, M. (2010), el- Mesacid ve’l- Medaris ve’l- Ulema ve’l- Mahtutat fi İmareti Badinan el- İmadiye, Matbaat Havar, Duhok. Erzurum Vilayet Salnamesi, 1287 (1870), Erzurum. Evin, M. H. (2000), Van Vilayet Salnamesine Göre Van Vilayeti, Basılmamış Bitirme Tezi, Mersin. Hurşid, M. (1997), Seyahatname-i Hudud, Simurg Yayınevi, İstanbul. Hüseyni, A. (2015), Pênc Belgenamey Mêjûyî Sebaret be Rojgarî Cengî Çaldiran, Kovara Jîn, Salî Heftem, Silêmaniyê. Kaplan, Y. (2013), “Tarihte Hakkâri, Şemdinan, Bahdinan ve Nehri”, Uluslararası Seyyid Taha-i Hakkâri Sempozyumu Bildirileri, (ss. 107- 130), 24-26 Mayıs. Kaplan, Y. (2016), Pınyanış Hükümeti, Uluslararası Tarihte Hakkâri Sempozyumu, (ss. 479- 524), 14- 16 Kasım, Ankara. Karadaği, M. A. (1999) Bojandinewey Mêjûyî Zanayanî Kurd le Rêgey Destxetekaniyanawe (6 Cilt). Süleymaniye. Karadaği, M. A. (2013), Kunuz’ul- Ekrad (2 Cilt). Süleymaniye. Mızuri, A. (1986), Mela Şahabê Hekari, Kovara Beyan, s. 124, Duhok. Salname-i Devlet, 1269 (1853), İstanbul. Salname-i Devlet, 1270 (1854), İstanbul. Salname-i Devlet, 1271 (1855), İstanbul. Salname-i Devlet, 1283 (1866), İstanbul. Salname-i Devlet-i Aliye-i Osmaniye, 1299 (1882), İstanbul. Salname-i Devlet-i Aliye-i Osmaniye, 1303 (1886), İstanbul. Salname-i Devlet-i Aliye-i Osmaniye, 1306 (1889), İstanbul. Salname-i Devlet-i Aliye-i Osmaniye, 1307 (1890), İstanbul. Salname-i Devlet-i Aliye-i Osmaniye, 1309 (1892), İstanbul. Yurt Ansiklopedisi, (1982), Anadolu Yayıncılık, İstanbul. Hibetullah Hatipoğlu, kişisel görüşme, Temmuz 2017: 1950- 1982 yılında arasında Çukurca Emir Şaban Camiinde imam- hatip olarak görev yapmıştır. Molla Haydar Efendinin torunudur. Halen Çukurca’da yaşamaktadır. Mahfuz Aydın, kişisel görüşme, Temmuz 2017: Molla Haydar’ın yeğenidir. 1922 yılında doğmuş olup halen Çukurca’da yaşamaktadır. Herhangi resmi bir görev yapmamıştır.