Victor COPUŞCIU

GAGAUZ KONUŞMA DİLİNDE İKİNCİL UZUN ÜNLÜLER: KIPÇAK KASABASI ÖRNEĞİ

XX. yüzyılda geliştirilen ve okul müfredatına 1986 yılından başlayarak dâhil edilen Gagauz yazı dili, konuşma dili kadar yaygın değildir. Moldova ve Ukrayna’da yaşayan Gagauzların çoğunun hakim oldukları ana dili,konuşma dilleridir. Gagauz konuşma dilininses bilgisinin en belirgin özelliklerinden biri, değişik nedenlerle meydanagelen ikincil uzun ünlülerdir. Ünsüz düşmesi sonucunda oluşan uzun ünlüler bazı durumlarda yazıya yansır, diğer durumlarda ise ancak konuşma metinlerinde görülür. Konuşma dilinde değişkenlik gösteren uzun ünlülerin oluşması,genellikle [r] ve [n] ünsüzlerinin düşmesinden kaynaklanır. Bu çalışmada, geçmişte ünsüz düşmesi sonucunda meydana gelen diftonglarınbugünkü Gagauz konuşma dilinde uzun ünlülere dönüştüğü kaydedilmiştir. Verilen örnekler, Moldova Cumhuriyeti Gagauzya Özerk Bölgesi’ndeki Kıpçak kasabasında yapılan alan araştırması sonucunda elde edilmiştir.

Secondary Long Vowels in Spoken Gagauz: The Example of the Town of Kıpçak

The written form of the Gagauz language developed in the course of the 20thcentury and included in the school curriculum in 1986, is not used as widely as the spoken form. Most Gagauz living in Moldova and Ukraine use the spoken Gagauz as their native language. One of the most pronounced phonetic characteristics of spoken Gagauzis the appearance of secondary long vowels. In some cases, the written language shows evidence of long vowels which came about with the loss of consonants; in other cases, however, these long vowels are seen only in samples of the spoken language. Long vowels which developed in the spoken language came about as the result of the loss of consonants [r] and [n]. In this study it is noted that diphthongs which originated in consonant loss in the past have turned into long vowels in contemporary spoken Gagauz.The examples cited here were collected during field research in the city of Kıpçak in the Autonomous Territorial Unit of Gagauzia Republic of Moldova.

PDF

___

Baskakov, N. A. (1952). K voprosu o klassifikatsii tyurkskih yazıkov. İzvestiya Akademii nauk SSSR. Otdelenie literaturı i yazıka, 11(2), 121-134.
Çebotar, P. A., Kopuşçu, M. İ. ve Bankova, İ. D. (Yay. Haz.). (2014). Pravila orfografii i punktuatsii gagauzskogo yazıka. Novaya redaktsiya. Kişinev.
Doerfer, G. (1959). Das Gagausische. J. Deny, K. Grønbech, H. Scheel, Z. V. Togan (Ed.), Philologiae Turcicae Fundamenta içinde (C. I, ss. 260-271). Wiesbaden: Aquis Mattiacis Apud Franciscum Steiner.
Güner Dilek, F. (2015). Güney Sibirya Altay Türkçesi Ağızları: Karşılaştırmalı Ses Bilgisi. Ankara: TDK Yayınları.
Moşkov, V. A. (1895). Materialı k İzuçeniyu Gagauzskogo Nareçiya Tyurkskogo Yazıka. Tekst i Perevod. Kazan: Tipo-litorgrafiya İmperatorskogo Universiteta.
Moşkov, V. A. (1904). Obraztsı narodnoy literaturı tyurkskih plemen, izdannıe V. Radlovım. Çast X. Nareçiya bessarabskih gagauzov. Tekstı sobranı i perevedenı V. Moşkovım (s dvumya pribavleniyami). Sankt-Peterburg: Tipografiya İmperatorskoy Akademii Nauk.
Özkan, N. (1996). Gagavuz Türkçesi Grameri. Ankara: TDK.
Pokrovskaya, L. A. (1964). Grammatika gagauzskogo yazıka. Fonetika i morfologiya. Moskva: Nauka.
Pokrovskaya, L. A. (1973). Kratkiy oçerk grammatiki gagauzskogo yazıka. G. A. Gaydarji, E. K. Koltsa, L. A. Pokrovskaya, B. P. Tukan (Yay. Haz.), Gagauzskorussko- moldavskiy slovar içinde (ss. 612-664). Moskva: Sovetskaya Entsiklopediya.
Pokrovskaya, L. A. (1997). Sovremennıy gagauzskiy yazık (kurs lektsiy). Komrat.
Saaya, O. M. (2018). Emfatiçeskie dolgie glasnıe tuvinskogo yazıka. Vestnik: Sotsialnıe i gumanitarnıe nauki 1, 48-53.
Stamova, M. (2001). Gagauz Türkçesinin ve Ağızlarının Karşılaştırmalı Ses Bilgisi (Basılmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
Stamova Tufar, M. (2007). Gagauz Türkçesinin Ses Düzeni. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 4(3), 91-104.
Şçerbak, A. M. (1970). Sravnitelnaya fonetika tyurkskih yazıkov. Leningrad: Nauka.
Trubetskoy, N. S. (2000). Osnovı fonologii (2. bs.) (A. A. Holodoviç, Çev.). Moskva: Aspekt Press.