Hatice MUMYAKMAZ

BİR DEVLET TEŞEKKÜLÜ: YOZGAT TEKEL BİRA FABRİKASI

Çalışma, Yozgatta, 1966da bir devlet teşekkülü olarak temelleri atılan,1972 yılında açılan ve 2004 yılında özelleştirilen Yozgat Tekel BiraFabrikasının kuruluş aşamasından özelleştirilmesine kadarki süreci, şehrinsosyo-ekonomik hayatı çerçevesinde anlatmayı amaçlamaktadır. Fabrikanınhangi amaçlarla, nasıl kurulduğu, muhafazakâr kimlikli bir şehirde halkınfabrikanın kuruluşuna tepkisi, şehir ekonomisi ve sosyalleşmeye etkisi, işçisayısı, işçi alımları, değişen piyasa şartları karşısındaki durumu, özelleştirilmesive kapanması süreci işlenmeye çalışılmıştır.Makalede, ilgili arşiv malzemesi ve süreli yayınların yanı sıra, makaleyiderinleştirmek amacıyla bira fabrikası personeli ve şehir halkından 36 ve 75 yaşarasındaki dokuz kişiyle sözlü tarih yöntemi ile mülakat yapılmıştır.Yozgat Tekel Bira Fabrikası, arz talep dengesi, nakliye, kâr payı gibihesaplamalar göz ardı edilerek, şehrin insanına iş alanı oluşturma ve bölgeyikalkındırma amacıyla kurulmuş bir devlet teşekkülüdür. Fabrika, şehir halkına vebölgeye sağladığı sosyo-ekonomik katkıya rağmen, Kamu İktisadiTeşekküllerinin Özelleştirilmesi çerçevesinde özel sektöre devredilmiştir.Yozgatta Cumhuriyet Tarihinin tek devlet teşekkülü olarak nitelenenfabrikanın kapanışı, çalışanları dışında, sessiz karşılanmıştır.

A Public Enterprise: Yozgat Tekel Beer Factory

This study aims to explore the process of establishment Yozgat TekelBeer Factory, whose foundations were laid as a government organization in1966, opened in 1972 and privatized in 2004, starting from its foundation toprivatization. This study also aims to understand the role of the Yozgat TekelBeer Factory within the scope of the socio-economic life of the city. In thiscontext, the study is limited to explore the purpose of the foundation of thefactory, how it is founded, the reaction of town-people against the foundation ofthe factory in a conservative city, the effect of the foundation of the factory to theeconomy of the city and its socialization. The number of the workers, workerrecruitment, the position of the factory against the changing market conditions,and the process of its privatized and closure are also studied to better understandthe effect of the factory on the life of the city and its citizens.In this study, the related archive materials, periodicals are used and oral historymethod were used as data collection. In this context, nine people including staffof the beer factory and townspeople whose age ranging from 36 to 75 wereinterviewed (2012 December-2013 June). These nine people consisted ofManager, technician/union manager, laboratory employee, worker, and officer ofthe factory; owner of a newspaper, estate agent and tradesman from the town- people.Yozgat Tekel Beer Factory, was established to provide jobs to people in theYozgat city and improve Yozgat s region ignoring supply and demand balance,transport and calculations. Although the factory s socio economic contrubitions,which was customized in the context of public enterprise privatizations andhaving been described only one public enterprise in the Republic of TurkeyHistory, while closing people in the city were quiet.

PDF

___

A. Arşiv Kaynakları
BCA.010.09.411.1240.6.2
BCA.030.18.01.02.185.22.2
BCA. 030.01.00.00.20.117.26.
BCA.030.01.00.00.82.516.9.
BCA. 030.01.00.00.82.518.7
B. Süreli Yayınlar
Hakikat (1958-1972). (Yozgat Yerel Basını)
Milliyet (1960-2011).
1968 Yozgat İl Yıllığı, Sivas, Doğuş Matbaası, 1968.
1973 Yozgat İl Yıllığı, Ankara, Ay Yıldız Matbaası, 1973.
C. Sözlü Kaynaklar
Hikmet Hanım: 1958de Yozgatta doğdu. Lise mezunu. Fabrikadan memur emeklisi. Fabrikanın idari (evraklarla ilgili) kısmında çalışmış, eşinin ölümü üzerine yerine işe alınmıştır. (Görüşmeci isminin yazılmasını ve sesli kayıt alınmasını istememiştir. Bu sebeple yalnızca soyadı açık olarak yazılmamıştır.) Yozgatta yaşıyor.
Mehmet Saygı: 1949da Yozgatta doğdu. Lise mezunu. Emlakçı. Demokrat Parti İl Başkanlığı da yapmıştır. Fabrikanın şehrin sosyoekonomik hayatına katkı sağladığını düşünen bir kişidir. Şehri iyi tanıyan ve tanınan kimselerdendir. Yozgatta yaşıyor.
Çelebi Aslan:1.1.1956da Yozgatta doğdu. Esnaf (Gözlükçü ve lokanta sahibi). Fabrikanın şehrin sosyoekonomik hayatına katkı sağladığını düşünen bir kişidir. Şehri iyi tanıyan ve tanınan kimselerindendir. Yozgatta yaşıyor.
Tevfik Bozkurt:1963te Yozgatta doğdu. Makine teknikeri. 1987de fabrikada tekniker olarak göreve başladı. Tek Gıda İş Sendikası. Görüşmenin yapıldığı tarihte Yozgat Belediyesi Sosyal İşlerden Sorumlu Başkan Yardımcısıydı. Yozgatta yaşıyor.
Yusuf Kenan Yılmaz: 11.11.1958de Yozgatta doğdu. Üniversite mezunu. Yozgat Spor Kulübü Başkanı, Yozgat Hâkimiyet Gazetesi Yazı İşleri Müdürü ve Editörü. 12 Eylül 1980den sonra Almanyaya gittiğini ve ilk Türkçe gazeteyi çıkarmış olduğunu anlatmıştır. İstanbulda yayımlanan Almanca gazeteyi de kendisi çıkarmıştır. Yozgat ile ilgisini kesmemiş ve şehrin tanınmış kişilerindendir. Yozgatın ilerlemesine dönük hayalleri ve çalışmaları olduğunu anlatmıştır. Görüşmeci görüşülen günlerde, kanser hastasıydı ve kemoterapi görmekteydi. 14 Ağustos 2013te vefat etti.
Talip Yozgatlı: 1962de Yozgatta doğdu. Lise mezunu. Fabrikada laborant olarak çalıştı ve emekli oldu. Fabrikanın arpa alım işlerinde ve biranın ölçüm işlerinde uzmanlaştığını ve kendisinin karar mekanizmasına dâhil edildiğini anlatmıştır. Yozgatta yaşıyor.
Uğur Yozgatlı: 1975te Yozgatta doğdu. Lise mezunu. 1997 yılında bira fabrikasında işçi olarak işe başladı. 1997de yapılan bir sınavın ardından 200 kişi işe başladı. Fabrikanın özel sektöre devrinden sonra, iki yıl özel sektörde çalıştı. Hâlen 4/C kapsamında kamu kuruluşunda çalışmaktadır. Evli, iki çocuk sahibidir. Yozgatta yaşıyor.
Cemal Çetin: 1954te Yozgat, Sorgunda doğdu. Makine mühendisi. Yozgat Tekel Bira Fabrikasından Emekli Müdür. Uzun dönem fabrikada önce makine mühendisi olarak çalışmış ve fabrikanın en uzun dönem müdürlüğünü yapmıştır, özelleştirme sonrasında dahi görevine devam etmiştir. Fabrikanın şehrin sosyoekonomik hayatına ciddi katkı sunduğunu düşünmektedir. Ankarada yaşıyor.
Remzi Kaya: 1938de Yozgatta doğdu. Fabrikadan Malulen İşçi Emeklisi 77. Böbrek problemi sebebiyle malulen emekli edilmiştir. Yozgatta yaşıyor.
D. Araştırma ve İnceleme Eserleri
Boratav, K. (2003). Türkiye İktisat Tarihi (1908-2009) (18. Bsk.). Ankara: İmge.
Çavdar, T. (1999). Türkiye nin Demokrasi Tarihi 1839-1950 (2. Bsk.). Ankara: İmge.
Heywood, A. (2012). Siyaset (B. B. Özipek, Çev.) (7. Bsk). Ankara: Adres Yayınları.
Kazgan, G. (2002). Tanzimat tan 21. Yüzyıla Türkiye Ekonomisi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Sayar, A. (2011). Yozgat Var Yozgatlı Yok (2. Bsk.). İstanbul: Ötüken.
Şahin, H. (2000). Türkiye Ekonomisi (6. Bsk.). Bursa: Ezgi Kitabevi Yayınları.
Tandırcıoğlu, H. (2002). Geçiş Ekonomilerinde Özelleştirme. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(3), 198-226.
Tokgöz, E. (2000). Türkiye nin İktisadi Gelişme Tarihi (1914-2011) (10. Bsk.). Ankara: İmaj Yay.
Yenal, O. (2010). Cumhuriyetin İktisat Tarihi. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
E. Genel Ağ (İnternet) Kaynakları
Metin, C. Sözlü Tarih ve Türkiye deki Gelişimi. 31 Aralık 2014 tarihinde http://www.ait.hacettepe.edu.tr/akademik/arsiv/soz.htm adresinden erişildi.
Tokmakoğlu, B. (2011). Mey İçki Devletin Özelleştirdiği Değerin On Katına Satıldı. 22 Şubat 2011 tarihinde http://blog.milliyet.com.tr adresinden erişildi.
Uludağ, İ. ve Arıcan, E. (2003). Türkiye Ekonomisi. İstanbul: Der Yayınları.
Uras, G. Yozgat Fabrikasız Kaldı. Milliyet, 18.04.2004.
Yalçın, M. Tekeli Böyle Satamazsınız, Milliyet, 09.11.2013, s.14. 6 Ocak 2015 tarihinde http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/MM__/d02/c010/mm__02010f ih.pdf. adresinden erişildi.
7 Ocak 2015 tarihinde http://www.tbmm.gov.trtutanaklar/TUTANAK/MM__/ d01/c027/b057 adresinden erişildi.
22 Şubat 2011 tarihinde http://blog.milliyet.com.tr adresinden erişildi.
20 Ekim 2014 tarihinde http://gazetearsivi.milliyet.com.tr adresinden erişildi.
20 Ekim 2014 tarihinde http://www.merhabayozgat.com/haber-4189-Devlete-kar- yozgat8217a-zarar.html adresinden erişildi.
20 Ekim 2014 tarihinde http://www.tekgida.org.tr/Oku/225/Tekel-Ozellestirmesinin- Sonuclari adresinden erişildi.
18 Ekim 2014 tarihinde http://www.yozgat.gov.tr adresinden erişildi.
18 Ekim 2014 tarihinde http://www.yozgatkulturturizm.gov.tr adresinden erişildi.
20 Ekim 2014 tarihinde http://www.yenialkan.com.tr/referanslarimiz.asp. adresinden erişildi.
http://www.merhabayozgat.com/haber-4189-Devlete-kar-yozgat8217a-zarar.html.