Türkiye’de Cepten Yapılan Sağlık Harcamalarını Etkileyen Etmenler

Bir toplumun sağlığını geliştirmek için; kişiler, sosyal gruplar, bölgeler arası sağlıktaki eşitsizlikleri azaltmak, fakirlerin sağlığını iyileştirmek, sağlık sistemi finansman yükünün adil şekilde dağıtılmasını sağlamak gerekmektedir. Cepten yapılan sağlık harcamasının rolü özellikle Türkiye gibi orta ve düşük gelirli ülkelerde önemlidir. Cepten harcamanın yükü, bireylerin sağlık hizmeti kullanımını ve sağlık statüsünü etkileyebileceğinden bu durumun hangi koşullarda ortaya çıktığı, hanelerin bu harcamalarla karşı karşıya kalmasını sağlayan etmenlerin bilinmesi gerekmektedir. Bu çalışmanın amacı, Ulusal Hastalık Yükü ve Maliyet Etkililik Çalışması Hanehalkı Araştırması verileri kullanılarak, Türkiye’de cepten yapılan sağlık harcamalarını etkileyen olası faktörlerin etkisini değerlendirmektir. Çalışma, Türkiye temsiliyeti olan bir örneklemde, 11481 hane ve toplam 48057 kişi ile görüşülerek elde edilen veriler ışığında yapılmıştır. Çalışmada cepten sağlık harcaması yapma durumuna göre demografik, ekonomik ve sağlık durumu ile ilgili değişkenler lojistik regresyon analizi ile değerlendirilmiştir. Çalışmada anlamlı bulunan sonuçlara göre cepten sağlık harcaması yapma durumu; kadınlarda, 0-4 yaş grubunda, doğu bölgesinde, kırda, hanedeki kişi sayısı arttıkça, evlilik çağında olmayan kişilerde, bir işte çalışmayanlarda, SSK’lılarda, 5. gelir diliminde olanlarda daha fazla görülmüştür. Bu sonuçlara göre kişiler, sosyal gruplar ve bölgeler arası eşitsizlikler ile sağlık hizmetlerinin sunumunda, finansal yük dağılımında hakkaniyetsizliklerin bulunduğu görülmektedir. Bu sonuçlar, tek çatı altında toplanmış bir sosyal güvenlik programının gerekliliğini göstermektedir.

Factors Affecting Out-of-Pocket Health Expenditures in Turkey

In order to raise the health status of the population; inequalities among individuals, social groups and regions should be eliminated, health of the poor should be raised and the distribution of financial burden over the health system should be fairer. The role of out of pocket health expenditures (OOPHE) is especially important for the countries which have middle and low income levels just like Turkey. The burden of the OOPHE, in return, brings changes in health utilization and of course in the health status. That is why at which circumstances the OOP payments arise and which factors affecting the households to face such payments has to be clarified. The aim of this study is, in the light of data obtained from the National Burden of Disease and Cost-Effectiveness Study, to lay out possible factors with their levels of affect on OOPHE in Turkey. The study was conducted through a sample, which refers to a representation of Turkey, in a total of 48057 people residing at 11481 households. In this study, logistic regression analysis method was used in this study with demographic, economic and health status variables are achieved. According to the results obtained from the study, OOP expenditures for health have a higher share in women, in the age group between 0-4, in the eastern region, in rural regions, in more crowded households, among the individuals who are out of marriageable age, among unemployed, among beneficiaries of SSK, in 5th income quintile, as the ill/diseased condition increases. Depending on those results, it is barely seen that there are inequalities among individuals, social groups, regions, in the health care delivery and in sharing the financial burden over the health system.

PDF

___

Aksakoğlu, G. (2001) Sağlıkta Araştırma Teknikleri ve Analiz Yöntemleri, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
Anderson G., W Hwang, W. Weller and H. Ireys (2001) “Out-of-Pocket Medical Spending for Care of Chronic Conditions”, Health Affairs, 20(6), 267-278.
Belli, P. (2002) Formal and Informal Household Spending on Health: A Multicountry Study In Central and Eastern Europe, Final Report, Central and Eastern European Health Network, Harvard School of Public Health.
Berman, P. (2002) Ulusal Sağlık Hesapları Üretici Rehberi, Harvard School of Public Health.USA.
Chu, T., T. Liu T., C. Chen, Y. Tsai and W. Chiu (2005) “Household out-of-Pocket Medical Expenditures and National Health Insurance in Taiwan: Income and Regional Inequality”, BMC Health Services Research, 5, 60-67.
DeGraeve, D. (2003) “Equity in the Finance of Healthcare: Summary”, (http: //66.102.9.104/search?q=cache: m5Qj3ZEB4jgJ: www.ua.ac.be/main.aspx%3Fc%3Ddiana.degraeve%26n%3D9489+DE+GRAEVE+Diana,+Equity+in+the+Finance+of+Healthcare&hl=tr&ct=clnk&cd=1&gl=tr&lr=lang_en|lang_tr ), (erişim tarihi: 25.04.07).
Garg, C., and A. Karan (2005) “Poverty Impact of Out-of-Pocket (OOPS) Payments in India: A State Level Analysis”, Paper, 5. World Congress, International Health Economics Association, 11-13th July, Barselona: 16.
Hjortsberg, C. (2003) “Why do the Sick not Utilise Health Care? The Case of Zambia” Health Economics, 12(9), 755-770.
Hotchkiss, D. R., J. J. Rous, K. Karmacharya and P. Sangraula (1998) “Household Health Expenditures in Nepal: Implications For Healthcare Financing Reform”, Health Policy and Planning, 13(4), 371-383.
Islam, W., M. M. Khan and M. S. Hossain (1999) “Health Situation and Health Care Expenditures in Bangladesh” Dhaka: Health and Demographic Survey, Bangladesh Bureau of Statistics, 129-133.
Karan, A., and C. Garg (2005) “Socio-Economic Determinants of out-of-Pocket and Catastrophic Expenditure in India: A Multivariate Analysis”, Paper, 5. World Congress, International Health Economics Association, 11-13th July, Barselona, 345.
Kawabata K, K. Xu and G. Carin (2002) “Preventing Impoverishment Through Protection Against Catastrophic Health Expenditures”, Bulletin of World Health Organization, 8(8).
Lewis, M. (2000) Who is Paying for Health Care in Eastern Europe and Central Asia? Human Developmanet Sector Unit, Europe and Central Asia Region, Washington, DC: The World Bank.
Liu, Y., Y. Çelik and B. Şahin (2005) Türkiye’de Sağlık ve İlaç Harcamaları, Ankara: Sağlıkta Umut Vakfı.
Musgrove P., (1999) “Public Spending on Health Care: How are Different Criteria Related?”, Health Policy, 47, 207-223.
Pan American Health Organization (2002) “WHO, 130th Session of the Executive Committee, Women, Health and Development”, 24-28th June, Washington D.C. USA, 24-28.
Pannarunothai S, and A. Mills (1997) “The Poor Pay More: Health Related Inequality in Thailand”, Social Science & Medicine, 44, 1781-90.
Rubin R. M., and K. Koelln (1993) “Determinants of Household Out-of-pocket Health Expenditures”, Social Science Quarterly, 74, 721-735.
Rous J. J., D. R. Hotchkiss (2003) “Estimation of the Determinants of Household Health Care Expenditure in Nepal with controls for Endogenous Illness and Provider Choice”, Health Economics, 12, 431-451.
Roy, K., D.H. Howard (2007) “Equity in out of Pocket Payments for Hospital Care: Evidence from India, Health Policy, 80(2), 297-307.
Sağlık Bakanlığı, (2003) Sağlıkta Dönüşüm Programı, Ankara: Sağlık Bakanlığı.
Sağlık Bakanlığı, (2004) Türkiye Ulusal Sağlık Hesapları 1999-2000, Ankara: T.C. RSHMB, Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü.
Sağlık Bakanlığı, (2006) Türkiye Ulusal Sağlık Hesapları Hanehalkı Sağlık Harcamaları 2002-2003, Ankara: T.C. RSHMB, Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü.
Sağlık Bakanlığı, (2007) Türkiye’de Sağlığa Bakış, Ankara: T.C. RSHMB Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü.
Sari, N., J. Langenbrunner and M. Lewis, (2000) “Affording Out-of-pocket Payments for Health Services: Evidence from Kazakhstan”, EuroHealth (Special Issue), 6(2), 37-39.
Shakil A., M. Khan, D. Hotchkis and P. Hutchinson (2005) “Catastrophic Out-of-Pocket Payments for Healthcare in Poor Rural Areas of Bangladesh”, Paper, 5. World Congress, International Health Economics Association, 11-13th July, Barselona, 116-118.
Stephanie, V., H.K. Scholder, K. Xu,. A. M. Aguilar-Rivera, D. Evans (2005) “Health Service Utilization and Catastrophic Health Expenditures in Armenia; 1999 and 2001”, Paper 5. World Congress, International Health Economics Association, 11-13th July, Barselona, 135-137.
Waters H.R., G.F Anderson, J. Mays (2004) “Measuring Financial Protection in Health in the United States”, Health Policy, 69, 339-349.
World Health Organization (2001) The World Health Report 2001: Health System Improving Performance, Geneva: WHO.
World Health Organization (2005) “Desining Health Financing Systems to Reduce Catastrophic Health Expenditure”, Technical Briefs for Policy-Makers, Number 2, 1-4.
Xu K., D Evans, K. Kawabata, R. Zeramdini, J. Klavus and C. Murray (2003) “Household Catastrophic Health Expenditure A Multicountry Analysis”, Lancet, 362, 111-17.
Zich, C.D., J.X. Fan and K. Chang (2004) “Impending Widowhood and Health Care Spending”, Social Science Research, 33, 538-555.