Türkiye'nin Aydınlanma Sürecinde Çevirinin Rolü

Toplumların aydınlanma süreciyle çeviri edimi arasında sıkı bir bağ olduğu bilinmektedir. Özellikle geçiş dönemindeki toplumların gereksindiği yenilikler konusunda topluma geniş kaynaklar sunan çevirilerin, toplumun sanatsal ve düşünsel devingenliğinin artırılması konusunda etkili olduğu söylenebilir. Bu makalede, Türk toplumunun aydınlanmasında önemli bir yere sahip olan çevirinin, devlet desteği ile çeviri tarihinde benzeri olmayan olumlu gelişmelerle toplumda saygın bir yer edinmesini, sonuçları ile birlikte tartışacağız. Çalışmamızda, 1940 ile 1966 yılları arasında yaklaşık yirmi altı yılı kapsayan bu yoğun çeviri döneminde çeviri etkinliğinin nasıl biçimlendiği ve çeviri olgusunun Türk toplumunun aydınlanmasında nasıl bir işlevi yerine getirdiği irdelenecektir.

The Role of Translation in the Enlightenment Process of Turkey

It is a well known fact that there is a close connection between the enlightenment process of societies and translation activities. It can be argued that translation, offering a wide variety of resources which are particularly required by the societies in transition, plays an effective role in contributing to the artistic and intellectual dynamics of societies. This study will discuss translation which has had an important function in the enlightenment of Turkish society and how it has been granted a distinguished position with governmental support and by means of the most positive developments encountered in translation history with its consequences. I will also analyze the way translation activities were carried out in this intensive period of translation between 1940 and 1966 and the function of translation in the enlightenment of Turkish society.

PDF

___

Anamur, Hasan (1997) “Önsöz”, içinde Hasan Anamur (ed.), Hasan Ali Yücel ve Türkiye’de Çeviri. Sayı: FE.BDE:-97.002, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Yayınları, I-VII.
Bektaş, Cengiz (1999) “Klasiklerin Çeviri İmecesi”, içinde Öner Yağcı (ed.), Cumhuriyet Dönemi Edebiyat Çevirileri Seçkisi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 354-366.
Berkes, Niyazi (1999) “Dil Çağdaşlaşması ve Siyasal Anlamları”, içinde Öner Yağcı (ed.), Cumhuriyet Dönemi Edebiyat Çevirileri Seçkisi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 302-319.
Birinci Türk Neşriyat Kongresi. Tercüme Encümeni ve Raporu (1999), içinde Öner Yağcı (ed.), Cumhuriyet Dönemi Edebiyat Çevirileri Seçkisi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 233-235.
Bruian, Orhan (1999a) “Milli Eğitim Bakanlığı Klasikleri Üzerine”, içinde Öner Yağcı (ed.), Cumhuriyet Dönemi Edebiyat Çevirileri Seçkisi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 250-254.
––––––., (1999b) “Tercümeciliğimiz”, içinde Öner Yağcı (ed.), Cumhuriyet Dönemi Edebiyat Çevirileri Seçkisi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 257-261.
Dino, Güzin (1978) “Sabahattin Eyüpoğlu ve Türkiye’de Çeviri Hareketleri”, Çevir Sorunları Özel Sayısı, Türk Dili, 322: 104-111.
Ediz, Hasan Ali (1999) “100 Klasik Eser”, içinde Öner Yağcı (ed.), Cumhuriyet Dönemi Edebiyat Çevirileri Seçkisi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 247-249.
Even-Zohar, Hamar (2004) “Yazınsal Çoğuldizge İçinde Çeviri Yazının Durumu” (Çeviren: S. Paker), içinde Mehmet Rifat, (ed.), Çeviri(bilim) Nedir? Başkasının Bakışı, İstanbul: Dünya Yayınları, 191-200.
Göktürk, Akşit (1999) “Yazın Tarihi İçinde Çeviri”, içinde Öner Yağcı (ed.), Cumhuriyet Dönemi Edebiyat Çevirileri Seçkisi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 71-76.
Günyol, Vedat (1999) “Tercüme Bürosu Konusunda”, içinde Öner Yağcı (ed.), Cumhuriyet Dönemi Edebiyat Çevirileri Seçkisi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 333-335.
Gürsel, Nedim (1999) “Uygarlık ve Çeviri”, içinde Öner Yağcı (ed.), Cumhuriyet Dönemi Edebiyat Çevirileri Seçkisi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 77-81.
Karatay, Suat (1999) “Tercüme Bürosu. Normlar ve İşlevler”, içinde Öner Yağcı (ed.), Cumhuriyet Dönemi Edebiyat Çevirileri Seçkisi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 338-344.
Katoğlu, Murat (1999) “Cumhuriyet Türkiye’sinde Eğitim, Kültür, Sanat”, içinde Öner Yağcı (ed.), Cumhuriyet Dönemi Edebiyat Çevirileri Seçkisi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 331-332.
Kayaoğlu, Tahir (1998) Türkiye’de Tercüme Müesseseleri, İstanbul: Kitapevi Yayınları.
Kaynardağ, Arslan (1997) “Yücel Dönemi Devlet Yayınlarında Felsefe Çevirileri”, içinde Hasan Anamur (ed.), Hasan Ali Yücel ve Türkiye’de Çeviri, Sayı: FE.BDE:-97.002, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Yayınları, 5-11.
Luther, Martin (1973) “Sendbrief Vom Dolmetschen” (1530), İçinde Hans Joachim Störig (Ed.), Das Problem Des Übersetzens, Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 14-32.
Özgü, Melahat (1999) “Klasikler Çevirisinin Kültür Niteliği”, İçinde Öner Yağcı (Ed.), Cumhuriyet Dönemi Edebiyat Çevirileri Seçkisi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 286-293.
Özkırım, Atilla (1999) “Çeviri”, İçinde Öner Yağcı (Ed.), Cumhuriyet Dönemi Edebiyat Çevirileri Seçkisi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 217-222.
Sungu, İhsan (1999) “Tercüme Ve Renaissance”, İçinde Öner Yağcı (Ed.), Cumhuriyet Dönemi Edebiyat Çevirileri Seçkisi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 7-11.
Tuncel, Bedrettin (1999) “Hasan Ali Yücel Ve Tercüme”, İçinde Öner Yağcı (Ed.), Cumhuriyet Dönemi Edebiyat Çevirileri Seçkisi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 269-276.
Ülkü, Vural (1978) Almanya’da Dil Cemiyetleri, No: 281, Ankara: Ankara Üniversitesi D.T.C.F. Yayınları.
Yazıcı, Mine (2005) Çeviribilimin Temel Kavram Ve Kuramları, İstanbul: Multilingual Yayınları.
Yücel, Hasan. Ali (1999a) “Klasiklere Önsöz”, İçinde Öner Yağcı (Ed.), Cumhuriyet Dönemi Edebiyat Çevirileri Seçkisi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 241-242.
–––––––., (1999b) “Tercüme Cenneti”, İçinde Öner Yağcı (Ed.), Cumhuriyet Dönemi Edebiyat Çevirileri Seçkisi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 267-268.
–––––––., (1999c) “Yunan Özel Sayısına Önsöz”, İçinde Öner Yağcı (Ed.), Cumhuriyet.