Mayıs 1968 ve Görsel Kültüre Etkisi

1960’ların başında Amerika’nın Vietnam’a müdahalesini takip eden süreçte muhalif sesler 1968 Mayıs’ında yükselmiş, tüm dünya ülkelerindeki öğrenci hareketleri ve özgürlükçü söylemlerin dile getirilmesi ivme kazanmıştır Dünya çapında hak ve özgürlük arayışındaki bireylerin yeni söylemler, ifade/dışavurum biçimleri geliştirmelerine olanak sağlayan Mayıs 1968 olayları, 1960’ların başından itibaren tırmanan bir gerilimin sonucudur. Söz konusu arayışlar Mayıs 1968 ile evrensel bir çehre kazanmış, bazı değişim ve eğilimler dünya çapında dolaşıma girmiş, bu arayışlar en dolaysız ifadesini afiş, resim ve sinema alanında bulmuştur. Atelier Populaire ve ODTÜ Devrimci Afiş Atölyesi’nin üretimleri, Mario Merz, James Rosenquist, Renato Guttuso, Peter Sorge, Wolfgang Petrick, Abidin Dino, Tiraje Dikmen ve Altan Gürman gibi sanatçıların enstalasyon ve resimleri, Jean- Luc Godard, Agnes Varda ve Artun Yeres gibi sinemacıların filmleri Mayıs 1968’in ruhunu yansıtan örneklerdir. Bu çalışmada, Batı’da ve Türkiye’de Mayıs 1968’in nasıl yaşandığı incelenecek, 1960’ların sonunda Türkiye’de görsel sanatlar alanında dolaşımda olan imge, medya, tema ve söylemlerin batılı örneklerle ortak paydaları ve farklılaştıkları noktalar görsel kültür üzerinden irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Mayıs 1968, Resim, afiş, sinema, atelier populaire, ODTÜ Devrimci Afiş Atölyesi

May 1968 and Its Impact on the Visual Culture

In the beginning of the 1960s and following the intervention of the USA to Vietnam, adversary counteraction was raised in May 1968, student protests and the expression of libertarian discourse have gained momentum. May 1968 events, occurred as the natural conclusion of an ever-growing tension since the beginning of the 1960s, allowed the individuals in search for equity and liberty from all over the world to develop a new way of discourse and a new manner of expression. Along with the May events, the above-mentioned pursuit has gained a universal aspect, some changes and notions have gained a world-wide prominence, and the pursuit found its direct expression in posters, paintings and in the movies. The works of the Atelier Populaire and of the Atelier of Revolutionary Posters at METU, installations and paintings by Mario Merz, James Rosenquist, Renato Guttuso, Peter Sorge, Wolfgang Petrick, Abidin Dino, Tiraje Dikmen and Altan Gürman, the movies directed by Jean-Luc Godard, Agnes Varda and Artun Yeres are the examples reflecting the spirit of May 1968. This study scrutinises the entity of May 1968 in Turkey and in the West. Further, on the basis of visual culture, it examines the common ground and dissimilarities between the images, themes, media, and discourses from Turkey and the West.

Keywords:

Painting, poster, cinema, May 1968, atelier populaire, The Atelier of Revolutionary Posters at METU,

PDF

___

Akın, Y. (2008). Uluslararası Etkileşim Yapısı İçinde Türkiye Sol Hareketinin Önemli Polemikleri. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Sol, c. 8, İstanbul, İletişim Yayınları : 86 – 113.
Aktaş, C. (2009). İslami Hayat Tarzının Yeniden Keşfi. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Dönemler ve Zihniyetler, c. 9, İstanbul, İletişim Yayınları : 654.
Anonim. (14 Kasım 1967). Abidin Dino’nun Başarısı. Ant : 14 – 15.
Anonim. (1997). ’68 Mayıs’ında Paris – ’68 Sorbonne’undan Duvar Yazıları ve Afişler. İstanbul. Sarmal Yayınevi.
Atakan, N. (1998). Arayışlar, Resim ve Heykelde Alternatif Akımlar. İstanbul : Yapı Kredi Yayınları.
Aydın, S. (2008). 12 Mart 1971 Öncesinde Ant Dergisi. Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi. İstanbul.
Aydın, S. ve Taşkın, Y. (2014). 1960’tan Günümüze Türkiye Tarihi. İstanbul : İletişim Yayınları.
Aysan, Y. (1979). Kolektif Afiş Geleneği ve Mayıs 1968 Afişleri. Mimarlık, sayı 159 : 10.
Aysan, Y. (2008). ’68 Afişleri – ODTÜ Devrimci Afiş Atölyesinin Öyküsü. İstanbul. Metis yayınları : 9.
Bektaş, D. (1992). Çağdaş Grafik Tasarımın Gelişimi. İstanbul : Yapı Kredi Yayınları.
Belge, M. (1990). “ Sol” .Geçiş Sürecinde Türkiye. İstanbul: Belge yayınları.
Berksoy, F. (1998). 20. Yüzyıl Batı ve Türk Resminde Toplumsal Gerçekçilik. İstanbul. Bakışlar Matbaacılık : 96 – 97).
Berksoy, F. (2012). Heykelde Beden İmgeleri, Türkiye’de Toplumsal Dönüşüm ve Sanat (1923-2007). İstanbul. M.S.G.S. Üniversitesi Yayınları : 45-47.
Clark, T. (2004). Sanat ve Propaganda, Kitle Kültürü Çağında Politik İmge. İstanbul : Ayrıntı Yayınları.
Çapan, S. (1967). Hisar Yarışmasının Ardından. Yeni Sinema, 8 : 7.
Çubukçu, A. (2002). Aceleci Bir Dünyanın Bildirisi. Evrensel Kültür, 122 : 34 – 37.
Çubukçu, A. (haz.). (2008). Bizim ’68. İstanbul. Evrensel Basım Yayın : 35.
Demirer, A. (der.) (1987). Gerçekçi Olun İmkansızı İsteyin – ’68 Fransa. İstanbul : Metis yayınları.
Dino, A. (21 Mayıs 1968). Paris Notları. Ant : 13.
Dino, A. (2010). “El”. Resme Bakan Yazılar I (ed. Deniz Artun). Galeri Nev : 67.
Jameson, F. (1988). Periodizing the 60’s. The Ideologies of Theory. Vol. 2. University of Minnesota Press.
Judt, T. (2009). Savaş Sonrası, 1945 Sonrası Avrupa Tarihi. İstanbul : Yapı Kredi Yayınları.
Kurlansky, M. (2011). 1968, Dünyayı Sarsan Yıl. İstanbul : Everest Yayınları.
Kürkçü, E. (ed.) (1988). Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi, cilt 5. İstanbul : İletişim Yayınları.
Lucie-Smith, E. (2004). 20. Yüzyılda Görsel Sanatlar. İstanbul : Akbank Yayınları.
MacBean, J. R. (2006). Sinema ve Devrim. İstanbul. Kabalcı Yayınevi.
Mater, N. (2009). Sokak Güzeldir, 68’de Ne Oldu?. İstanbul. Metis Yayınları.
Özayten, N. (2013). Mütevazı Bir Miras, Batı’da Obje Sanatı/ Kavramsal Sanat/ Post-Kavramsal Sanat ve Türkiye’de 1965-1992 Yılları Arasındaki Benzer Eğilimler (Doktora Tezi). SALT e-yayıncılık : 86.
Sönmez, N. (1996). Öznel Bir Estetizm. Arredamento Dekorasyon, 77, Ocak : 124 – 128.
Sönmez, N. (1999). Gerilim, değişken biçimler ve kimliğini bulmak, Altan Gürman’ın İmgedizimi. Arredamento Mimarlık, 100+13, Nisan : 127 – 131.
Toprak, B. (ed.) (2002). Cumhuriyet Ansiklopedisi (1923 – 2000) – 3.cilt : 1961 – 1980. İstanbul. Yapı Kredi Yayınları.
Tunçay, M. (2002). Siyasal Gelişmenin Evreleri. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi 7.cilt. İstanbul. İletişim Yayınları.
Yasa Yaman, Z. (2012). Başka İzlenimler Değişen Gelenekler. T.C. Merkez Bankası Koleksiyonu. İstanbul : 82.
Yılmaz, E. (2009). 68 ve Sinema. İstanbul : Hayalet Kitap.