Bizans El Yazmalarındaki İncilci Minyatürlerinden Cam Hokkalar

Bizans el yazmalarında 6. yüzyıldan itibaren görülen İncilci minyatürleri, değişmez bir şemada, azizleri masa başında İncillerini kaleme alırken tasvir ederler. Resimlerde çoğunlukla yazı araçları ayrıntı ile gösterilmektedir. 10. yüzyıl ile bu gereçler arasında dikkati çeken cam şişeler, tarafımızdan mürekkep hokkaları olarak nitelendirilmiştir. Bu yazımızda kullanımları konusunda sınırlı bilgilere sahip olduğumuz Bizans cam şişelerinin böylesi işlevleri minyatür görselleri ile tartışmaya açılmıştır. Bizans dönemine ait eserler arasında mürekkep şişesi olarak yayınlanmış, ikisi Selanik Bizans Kültür Müzesi’ndeki birkaç örneğe Kadıkalesi’nde bulunmuş iki şişe parçasını da dâhil ettik. Minyatürlerdeki hokkaların biçimleri genelde Bizans şişelerini tekrarlayan ve el yazmalarının yapıldıkları dönemin modasını yansıtan ayrıntılardır. Buna göre değişen biçimlerinin yanında, şişelerin resimdeki konumlarının ve boyutlarının da farklılık gösterdiği dikkati çeker. Burada yer verdiğimiz örneklerde görülen yarıya kadar dolu şişeler, bize göre yazım işinin bitmek üzere olduğunu söylemektedir ve belki de mürekkebin değerli ve nadir mai olduğunu ifade eden metaforik anlamı da vardı. Resimlerden cam kapların serbest üfleme tekniği ile üretilmiş ve muhtemelen vurma dipli şişeler olduklarını çıkarmak mümkündür.

Anahtar Kelimeler:

Bizans, Bizans Cam Sanatı, Cam Mürekkep Şişeleri, Bizans Resimli El Yazmaları, İncilci minyatürü

Glass Inkpots From the Miniatures of Evangelist in the Byzantine Manuscripts

Evangelist miniatures seen in Byzantine manuscripts from the 6th century onwards illustrate an unchanging scheme where saints put down the Bible on paper at their desks. Pictures often depict writing utensils in detail. We characterized the glass bottles that stood out among these vessels as inkpots seen by the 10th century. In this essay, we discuss the functions of Byzantine glass bottles, for which we have limited information about their use, with miniature images. We have also included herein the parts of two bottles we unearthed in Kadıkalesi as Byzantine inkpots, in addition to few samples, two of which are at Thessalonica Byzantine Culture Museum. The shapes of the inkbottles in the miniatures are generally details that repeat the Byzantine bottles and reflect the fashion of the era that the manuscripts were produced. Accordingly, in addition to differing forms, the position and the sizes of the bottles in the image are also strikingly different. The half-full bottles seen in these examples imply that the writing task is about to be completed; or perhaps, there is a metaphoric implication that the ink was a valuable and rare liquid. It is possible to deduce from the pictures that the glass vessel are bottles produced with free-blowing technique and are probably struck-bottomed.

Keywords:

Byzantine, Byzantine Glasswork, Glass Ink Bottle, Byzantine Illuminated Manuscripts, Fourth Evangelist,

PDF

___

KAYNAKÇAAkat, Y. – Fıratlı, N. – Kocabaş, H., (1984), Hüseyin Kocabaş Koleksiyonu Cam Eserler Kataloğu, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Anderson, J.C. (1997), “Manuscripts”, The Glory of Byzantium, New York, Metropolitan Museum Publications.
Antonaras, A. C. (2016), “L’artisanaten Grèce ancienne Filières de Production : Bilans Méthodes et Perspectives, Presses Universitaires du Septentrion.
Antonaras, A. C. (2010), “Early Chirstian and Byzantine Glass Vessels: From and Uses”, Byzanz – Das Römerreich im Mittelalter, Publication in Deutschen Nationalbibliografie.
Atılgan, M. (2006), Antik Çağın en önemli yazı malzemesi: Papirüs, Bilgi Dünyası, Cilt 7, Sayı 2.
Atilla, C. – Gürler, B., (2009), Bergama Müzesi Cam Eserleri, Bergama Belleten 16, Bergama Kültür ve Sanat Vakfı Yayınları.
Bloom, J. M. (2003), Kâğıda İşlenen Uygarlık, (Çev. Zülal Kılıç), İstanbul Kitap Yayınevi.
Buchtal, H., (1961), A Byzantine Miniature of the Fourth Evangelist and Its Relatives, Harvard University Published.
Buckton, D., (1995), Byzantium: Treasures of Byzantium Art and Culture from British Collection, British Museum Press.
Buringh, E.- Zanden J. L. (2009). Charting the “Rise of the West”: Manuscripts and Printed Books in Europe, A Long-Term Perspective from the Sixth through Eighteenth Centurie, Hollanda.
Canav, Ü., (1985), Ancient Glass Collection, Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları Yayınları.
Chatzidakis, Z., (1964), Byzantine Art 9th Exhibition of The Council of Europe, Athens.
Çakmakçı, Z., (2017), Ödemiş Müzesi Cam Eser Koleksiyonu, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları.
Eker, K.-Eker, F., (2016), Tokat Müzesi’ndeki Cam Kaplar; Camın 3D Modelleme Uygulamaları, LAP Lambert Academic Publisihing.
Erbse, H. – Hunger, H.- Stegmüller, O. (1975), Die Textüberlieferung der antiken Literatur und der Bibel. München: Dt. Taschenbuch-Verl. Gürler, B. (2000), Tire Müzesi Cam Eserleri, TC. Kültür Bakanlığı Yayınları.
Gürler, B. (2007), “Cam Eserler”, İzmir Ticaret Tarihi Müzesi ve Antik Ege’de Ticaret, İzmir Ticaret Odası Yayınları.
Isings, C., (1957), Roman Glass from Dated Finds, Archaeologica Traiectina, II Edita Ab, AcaGroningen/Djakarta.
Koch, G. (2015), Erken Hristiyan Sanatı, (çev. Ayşe Aydın), Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Kubski, J. (2001), The Medieval “Home Office”: Evangelist Potraits in the Mount Athos Gospel Book, Stavronikita Monastery, MS 43, MedievalInstitute Publications.
Küçükerman, Ö., Cam Sanatı ve Geleneksel Türk Camcılığından Örnekler, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Lightfoot, C.S. – Aslan, M., (1992), Anadolu Antik Camları: Yüksel Erimtan Koleksiyonu, Ankara.
Lowden, J. (2004), “Manuscript İllumination in Byzantium”, Byzantium: Faith and Power, Yale University press, NewYork.
Lowdeni J. (2009), The Jaharish Gospel: The Story of Byzantine Book, Yale University press, NewYork.
Mercangöz Z. (2013), Bizanslı Ustalar-Latin Patronlar/Byzantine Craftsmen-Latin Patrons, Ed. Prof. Dr. Zeynep Mercangöz, Ege Yayınları.
Nersessian, S. (1965), A Psalter and New Testament Manuscript at Dumbarton Oaks Papers, Harvard University Published.
Özet, A., (1998), Dipten Gelen Parıltı, TC. Kültür Bakanlığı Kültür ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları.
Parani, M. G. (2005), Represantations of Glass Objects as a Source on Byzantine Glass: How Useful Are They? Dumbarton Oaks Papers, Vo. 59, Harvard Univerity Published.
Parpulov, G.R., (2011), The Study of Byzantine Book Illumination:Past, Present, and Futures, Plovdiv, Bulgaria.
Rutti, B., (1991) “Early Enamelled Glass”, Roman Glass: Two Centuries of Art and Invention, London.
Salihli, S. (2016), 14. Yüzyıl Bizans Dönemine Ait Minyatürlü Bir El Yazmasının İkonografik ve Üslup Açısından Değerlendirilmesi, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 13, Sayı 33. Weitzmann, K. (1947), Illustrations in Roll and Codex. A Study of the Origin and Method of Text Illustration. (Studies in Manuscript Illumination, 2) Princeton University Press.
Web Kaynakları http://www.bl.uk/manuscripts/FullDisplay.aspx?ref=Add_MS_5111http://www.bl.uk/manuscripts/FullDisplay.aspx?ref=Add_MS_5112http://www.bl.uk/manuscripts/FullDisplay.aspx?ref=Burney_MS_19http://www.bl.uk/manuscripts/FullDisplay.aspx?ref=Burney_MS_20