Leksikografi Nedir? Terimin Uygulama ve Kuram Temelli Türkçe Karşılıkları ve Bu Karşılıkların Kapsamları

Leksikografi alanında ülkemizde bir terim ve tanım belirsizliğinin bulunduğu aşikâr bir tanıdır. Bu belirsizliklerin temel nedeni de leksikografi kapsamının henüz keskin hatlarla çizilememiş ya da belirli bir çerçeveye oturtulamamış olmasıdır bana göre. Bu nedenledir ki günümüze değin leksikografinin dilimize uygun bir kavramla karşılanması konusunda oldukça farklı görüşler ortaya atılmıştır. Sözlük bilimi, sözlükbilim, sözlükbilgisi, sözlükçülük ve leksikografi gibi terimler alana ait farklı terimsel kullanımlara örnektir (Akalın, 2010, s. 164). Kullanımdaki bu farklılık ise farklı bilim insanları tarafından leksikografiye yüklenen farklı görevlere dayanmaktadır. Bu alan için hangi terim veya terimlerin kullanılabileceği, sözlükleri oluşturmak, incelemek ve araştırma konusu yapmak gibi birçok görevi yüklediğimiz ve yukarıda sıraladığımız terimlerle adlandırdığımız çalışma alanının kapsamını mümkün olduğunca açık bir şekilde belirledikten sonra mümkün olabilir ancak. Bu nedenle çalışmanın devamında alanı tanımlayana dek farklı algılara imkân vermemek adına leksikografi kavramı kullanılmaya devam edilecektir. Leksikografiyi tanımladıktan ve kapsamını belirledikten sonra ise bu kapsamlara uygun yeni terimler önerilecektir. Bu doğrultuda, kapsamlı çalışmalar yürüterek görüşlerini ortaya koymuş yerli ve yabancı bilim insanlarının bu konudaki çalışmaları ile terminoloji konusunda başvuru kaynağı olarak görülen terim sözlükleri yol gösterici olacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Leksikografi, metaleksikografi, leksikoloji, sözlük yazımı, sözlük

What is Lexicography? The Theory and Practice Based Turkish Equivalences of the Term and Their Scopes

It is obvious that there is a term and definition vagueness in our country in the field of lexicography. In my opinion, the main reason for these uncertainties is that the scope of lexicography has not yet been drawn with sharp lines or placed in a certain frame. For this reason, until now, there have been many different opinions about the Turkish term for lexicography that corresponds with the appropriate concept in our language. Terms such as “sözlük bilimi, sözlükbilim, sözlükbilgisi, sözlükçülük and leksikografi” are examples of different terminological uses in this field (Akalın, 2010, s. 164). The differences in the usage of terminology is based on the different tasks undertaken by different lexicographers. However, in order to decide on which term or terms can be used in this area, it is necessary to clearly define the scope of the research area in question to which we assign many responsibilities, such as making dictionaries, examining and researching. For this reason, until it is defined, the term lexicography will be used in order to prevent misperceptions. Once having defined lexicography and its conceptual framework is determined, an appropriate term will be suggested for this content. The works of Turkish and foreign scientists who have carried out comprehensive research on this subject, and terminological dictionaries that are considered as the sources of reference will guide us accordingly.

Keywords:

Lexicography, Meta-lexicography, Lexicology, Dictionary-making, Dictionary,

PDF

___

Akalın, Ş. H. (2010). Sözcük bilimi ve Sözlükçülük. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 162-169.
Ayverdi, İ. (2006). Kubbealtı lugatı misalli büyük Türkçe sözlük (Cilt 3). İstanbul: Kubbealtı.
Barnhart, C. L. (1967). Problems in editing commercial monolingual dictionaries. F. W. Householder ve S. Saporta (Ed.),
Problems in Lexicography içinde (s.161-181). Boomington.
Boz, E. (2011). Leksikografi teriminin tanımı ve Türkçe karşılığı üzerine. Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi (4), 9-14.
Crystal, D. (2008). A Dictionary of linguistics and phonetics. Oxford: Blackwell Publishing.
Filipec, J. (1982). Sprachkultur und Lexikographie. J. Scharnhorst ve E. Ising (Ed.), Grundlagen der Sprachkultur. Beitrage der
Prager Linguistik zur Sprachtheorie und Sprachpflege Tl.2 içinde (s. 174-202). Berlin: Akademie-Verlag.
Geeraerts, D. (1987). Types of semantic information in dictionaries. R. F. Ilson, A Spectrum of lexicography içinde (s. 1-10). John Benjamins Publishing Company.
Hausmann, F. J. (1985). Lexikographie. C. Schwarze ve D. Wunderlich (Ed.), Handbuch der Lexikologie içinde (s. 367-411). Königstein im Taunus: Athenäum.
Hausmann, F. J. (1989). Pour une histoire de la métalexicographie. F. J. Hausmann, O. Reichmann, H. E. Wiegand ve L. Zgusta (Ed.), Wörterbücher. Dictionaries. Dictionnaires içinde (s. 216-225). Berlin/New York: Walter de Gruyter.
Henne, H. (1972). Semantik und Lexikographie. Berlin/ New York: Walter de Gruyter.
Henne, H. (1973). Lexikographie. Lexikon der Germanistischen Linguistik içinde (s. 590-601). Tübingen: Niemeyer.
Kühn, P. (1978). Deutsche Wörterbücher: Eine systematische Bibliographie. Tübingen: Niemeyer.
Lewkowskaja, A. (1968). Lexikologie der deutschen Gegenwartssprache. Moskau: Hochschule.
Liebold, H. (1975). Probleme des Verhältnisses von Lexikologie und Lexikographie. Beiträge zur Romanischen Philologie 14 içinde (s. 299-304). Berlin: Rütten & Loening.
Pfeifer, W. (1997). Etymologisches Wörterbuch des Deutschen. München: dtv.
Quemada, B. (1972). Lexicology and lexicography. T. A. Sebeok (Ed.), Current trends in linguistics içinde (s. 395-475). Paris: Mouton.
Schaeder, B. (1981). Lexikographie als Praxis und Theorie. Tübingen: Max Niemeyer Verlag.
Schippan, T. (1992). Lexikologie der deutschen Gegenwartssprache. Tübingen: Niemeyer.
Wiegand, H. E. (1983). Ansätze zu einer allgemeinen Theorie der Lexikographie. J. Schildt, & D. Viehweger (Ed.), Die
Lexikographie von heute und das Wörterbuch von morgen içinde (s. 92-127). Berlin.
Wiegand, H. E. (1998). Wörterbuchforschung: Untersuchungen zur Wörterbuchbenutzung, zur Theorie, Geschichte, Kritik und Automatisierung der Lexikographie (Cilt 1). Berlin: Walter de Gruyter.