İNSAN HAKLARI TEMELLİ HUKUK KLİNİĞİ MODELİ: YASAMA KLİNİĞİ UYGULAMASI

Bu çalışmanın konusu, hukuk kliniği modellerinden biri olan yasama kliniği bağlamında klinik hukuk eğitimi ve insan hakları eğitimi ilişkisidir. Bu çerçevede temel araştırma sorusunu “Türkiye’de hukuk fakültelerinde insan hakları eğitiminin güçlenmesi için klinik hukuk eğitimi modeli çare olabilir mi?” olarak belirledik. Bu soru kapsamında mevcut hukuk eğitimine getirilen eleştirileri tarihsel bir gözle ele aldık. Bu eleştiriler ışığında klinik hukuk metotlarının hem dünyada hem de Türkiye’de gelişimini, farklı klinik modellerini ve belirli bir model olarak yasama kliniğini inceledik. Yasama kliniğini incelerken kendi deneyimimiz olan ve 2018-2019 Güz Dönemi’nde yürütmüş olduğumuz kliniğin yaklaşımını, yöntemini, çalışma ilkelerini, işlenişini, insan hakları eğitimine katkısını klinik gözlemleri bağlamında analiz ettik. Böylece insan haklarının hukuk fakültelerinde hak ettiği değeri görmesinde ve hak temelli bir hukuk nosyonunun öğrenciye kazandırılmasında klinik hukuk metotlarının bir alternatif sunduğu sonucuna vardık.

Anahtar Kelimeler:

İnsan Hakları, klinik hukuk eğitimi, hukuk klinikleri, yasama kliniği, hak temelli yaklaşım

PDF

___

Adalet Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, Yargı Reformu Stratejisi, Nisan 2015, http://www.sgb.adalet.gov.tr/yargi-reformu.html (erişim tarihi 24.07.2019). Adalet Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, Yargı Reformu Stratejisi, Mayıs 2019, http://www.sgb.adalet.gov.tr/ekler/pdf/YRS_TR.pdf (erişim tarihi 13.09.2019). AKI, Emine İrem, Amerikan Hukuki Realizmi Çerçevesinde Hukuki Belirsizlik, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008. ARIMORO, Augustine Edobor, “Clinical Legal Education: Vision and Strategy for Start-up Clinics in Nigeria”, International Journal of Clinical Legal Education, Yıl: 2019, Cilt: 26, Sayı: 1, (s. 132-157). Atılım Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Bülten, 2018, https://www.atilim.edu.tr/tr/law/page/3548/yayinlar (erişim tarihi 19.07.2019). AYDIN, Ufuk, “Bir Devlet Üniversitesinde Hukuk Kliniğinin Başlatılması”, Uluslararası Hukuk Klinikleri Sempozyumu (Nisan 2016), Adalet Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2017, (s. 160-171). AZAPAĞASI, Alpaslan, “Hukuk Kliniği Eğitiminde Türkiye Uygulamaları”, Uluslararası Hukuk Klinikleri Sempozyumu (Nisan 2016), Adalet Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2017, (s. 123-125). BECKER, Mary, “Questions Women (and Men) Should Ask When Selecting a Law School”, Wisconsin Women's Law Journal., Yıl: 1997, Cilt: 11, Sayı: 3, (s. 417 – 430). BERBEC-ROSTAS, Mariana / GUTNIKOV, Arkady / NAMYSLOWSKA-GABRYSİAKS, Barbara, “Clinical Legal Education in Central and Eastern Europe: Selected Case Studies”, The Global Clinical Movement: Educating Lawyers for Social Justice, (der. F. S. Bloch), Oxford University Press, New York, 2011, (s. 53 – 68). BHABHA, Faisal, “Towards a Pedagogy of Diversity in Legal Education”, Osgoode Hall Law Journal, Yıl: 2014, Cilt: 52, Sayı: 1, (s. 59 – 108). BLAZQUEZ-MARTIN, Diego, “The Bologna Process And The Future of Clinical Education in Europe: A View From Spain”, The Global Clinical Movement: Educating Lawyers for Social Justice, (der. F. S. Bloch), Oxford University Press, New York, 2011, (s. 121-135). BLOCH, Frank S., “Introduction to Part I: The Global Reach of Clinical Legal Education”, The Global Clinical Movement: Educating Lawyers for Social Justice, (der. F. S. Bloch), Oxford University Press, New York, 2011, (s. 1 – 2). BRANDER, Patricia / OLIVEIRA, Barbara / GOMES, Rui vd., Pusula: Gençlerle İnsan Hakları Eğitimi Kılavuzu, (çev. B. Yeşiladalı), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2008. COHN, Cindy A., “The Early Harvest: Domestic Legal Changes Related to the Human Rights Committee and the Covenant on Civil and Political Rights”, Human Rights Quarterly, Yıl: 1991, Cilt: 13, Sayı: 3, (s. 295-321). ÇATALOLUK, Gökçe, “Piyasaya Hukukçu Yetiştirmek: Hukuk Fakültelerinin Sistemsel Dönüşümdeki Rolü”, Türkiye’nin Hukuk Sisteminde Yapısal Dönüşüm, (der. A. M. Özdemir-M. Ketizmen), İmge Kitabevi, Ankara, 2014, (s. 297-319). DUBIN, Jon C., “Clinical Design for Social Justice Imperatives”, SMU Law Review, Yıl: 1998, Cilt: 51, Sayı: 5, (s. 1461 – 1506). EVANS, Adrian / CODY, Anna / COPELAND, Anna vd., Australian Clinical Legal Education Designing and Operating a Best Practice Clinical Program in an Australian Law School, Australian National University Press, Acton, 2017. GABEL, Peter / KENNEDY, Duncan, “Roll over Beethoven”, Stanford Law Review, Yıl: 1984, Cilt: 36, Sayı: 1&2, (s. 1-55). GIDDINGS, Jeff / BURRIDGE, Roger / GAVIGAN, Shelley A. M. vd. “The First Wave Of Modern Clinical Legal Education: The United States, Britain, Canada, And Australia”, The Global Clinical Movement: Educating Lawyers for Social Justice, (der. F. S. Bloch), Oxford University Press, New York, 2011, (s. 3 – 22). GRIMES, Richard, “Why (And How To) Do Pro Bono Work In Law Schools?”, Journal of Commonwealth Law and Legal Education, Yıl: 2008, Cilt: 6, Sayı: 1, (s.27 -39). GROSSMAN, George, “Clinical Legal Education: History And Diagnosis”, Journal of Legal Education, Yıl: 1974, Cilt: 26, Sayı: 2, (s. 162 – 193). GÜRAN, Sait, “Hukuk Fakültelerinde Öğretim; Yönetimin Değerlendirilmesi, Programın Analizi, Kadrolar ve Öğrenci Profili”, Hukuk Öğretimi ve Hukukçunun Eğitimi-Uluslararası Toplantı (9-11 Ocak 2003), Türkiye Barolar Birliği, Ankara, , (s. 84 – 93). HAMMERSLEV, Ole / RØNNING, Olaf Halvorsen, “Legal Aid in the Nordic Countries”, Outsourcing Legal aid in the Nordic Welfare States, (der. O. Hammerslev & O. H. Rønning), Palgrave Macmillan, İsviçre, 2018, (s. 1 – 14). Harvard Law School-The Case Studies, The Case Study Teaching Method, https://casestudies.law.harvard.edu/the-case-study-teaching-method/ (erişim tarihi 05.09.2019)
HAYDOCK, Roger S. “Clinical Legal Education: The History and Development of a Law Clinic”, William Mitchell Law Review, Yıl: 1983, Cilt: 9, Sayı: 1, (s. 103 – 150). İstanbul Bilgi Üniversitesi, Hukuk Kliniği, https://www.bilgi.edu.tr/tr/akademik/hukuk-fakultesi/hukuk/hukuk-klinigi/ (erişim tarihi 25.07.2019). KENNEDY, Duncan, “Legal Education and the Reproduction of Hierarchy”, Journal of Legal Education, Yıl: 1982, Cilt: 32, Sayı: 4, (s. 591 – 615).
KOTKIN, Minna J., “The Violence Against Women Act Project: Teaching a New Generation of Public Interest Lawyers”, Journal of Law and Policy, Yıl: 1996, Cilt: 4, Sayı:2, (s. 435-461). KUÇURADİ, İoanna, “Norm Oluşturma ve Norm Koyma Sorunları”, Ankara Hukuk Toplantıları: Norm Koyma ve Hüküm Verme (17 - 18 Nisan 2009), Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 2009, (s. 13 - 21). LYMAN, Jennifer P., “Getting Personal in Supervision: Looking for That Fine Line”, Clinical Law Review, Yıl: 1995, Cilt: 2, Sayı: 1, (s. 211-229). MCQUOID-MASON, David / OJUKWU, Ernest / WACHIRA, George Mukundi, “Clinical Legal Education in Africa: Legal Education And Community Service”, The Global Clinical Movement: Educating Lawyers for Social Justice, (der. F. S. Bloch), Oxford University Press, New York, 2011, (s. 23-37). MCQUOID-MASON, David / PALMER, Robin, African Law Clinicians’ Manual, Institute for Professional Legal Training, Durban, 2013. MCQUOID-MASON, David, “Hukuk Kliniği Öğretisinin Tarihçesi ve Amacı”, Uluslararası Sempozyum: “Hukuk Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar: Hukuk Klinikleri” (13-14 Haziran 2013), Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir, 2014, (s. 19-28.) MILSTEIN, Elliott S., “Clinical Legal Education in the United States: In-House Clinics, Externships, and Simulations”, Journal of Legal Education, Yıl: 2001, Cilt: 51, Sayı: 3, (s. 375 -381). MOLITERNO, James, “Beşinci Oturum”, 21. Yüzyılda Hukuk Eğitimi: Uluslararası Konferans (4-5 Mayıs 2014), Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara, 2015, (s. 367 – 373). MORTON, Linda / WEINSTEIN, Janet-WEINSTEIN, Mark, “Not Quite Grown Up: The Difficulty of Applying an Adult Education Model to Legal Externs”, Clinical Law Review, Yıl: 1999, Cilt: 5, Sayı: 2, (s. 469 – 525). ÖZTOPRAK SAĞIR, Meral, Güncel Gelişmeler Işığında Türkiye’de Hukuk Eğitimi: Araştırma Raporu, 2. Baskı, Ankara Barosu Yayınları, Ankara, 2010. ROSE, Henry, “Legal Externships: Can They Be Valuable Clinical Experiences for Law Students”, Nova Law Review, Yıl: 1987, Cilt: 12, Sayı: 1, (s. 95-113). SEN, Amartya, “Elements of a Theory of Human Rights”, Philosophy & Public Affairs, Yıl: 2004, Cilt: 32, Sayı: 4, (s. 315 – 335). SERTER, Yusuf Sertaç, “Türk Hukuk Fakültelerinde Yeni Eğilim: Hukuk Klinikleri”, Terazi Hukuk Dergisi, Yıl:2011, Cilt: 6, Sayı: 62, (s. 72-86). SMYTH, Gemma E. / OVERHOLT, Marion, “Framing Supervisory Relationships in Clinical Law: The Role of Critical Pedagogy”, Journal of Law and Social Policy, Yıl: 2014, Cilt: 23, Sayı: 4, (s. 62 – 82). SÖZER, Ali Nazım, “Yeni Bir Bilim Dalı: Yasa Yapma Öğretisi”, Ankara Hukuk Toplantıları: Norm Koyma ve Hüküm Verme, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 2009, (s. 69-107). Şiddetsizlik Eğitim ve Araştırma Merkezi, Kolaylaştırıcılar için Şiddetsiz Yöntemler El Kitabı, İstanbul, 2016. ŞİMŞEK, A. Aslı, “Eski Köye Yeni Adet: Hukuk ve Edebiyat Çalışmaları”, Hukuk Kuramı, Yıl: 2014, Cilt: 1, Sayı: 4, (s. 11-15). TURANLI YÜCEL, Kıvılcım, “Biraz Nefes Almak!”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2014, Cilt: 4, Sayı: 2, (s. 93-106). Türkiye Barolar Birliği, Suriyeli Sığınmacılar İçin “Hukuk Kliniği” Açıldı, https://www.barobirlik.org.tr/Haberler/suriyeli-siginmacilar-icin-hukuk-klinigi-acildi-80143, (erişim tarihi 21.08.2019). TÜRKMEN, Köksal, Hukuk Eğitiminde Yeni Bir Model Olan Klinik Hukuk Eğitimine İlişkin Öğretim Elemanlarının Görüşleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 2018. Uluslararası Af Örgütü, İlk Adım: İnsan Hakları Eğitimine Başlangıç İçin El Kitabı, (çev. İ. Üstüner / G. G. Ataman), İstanbul, 2002. UYGUR, Gülriz / ÖZDEMİR, Nadire, “Hukuk Eğitiminde Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine İlişkin Problemler ve Çözüm Önerileri: Etik Temelde Bir Arayış-Dönüşüm İlkesi I”, Hukuk ve Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları, (der. G. Uygur & N. Özdemir), Seçkin Yayınları, Ankara, 2018, (s. 57 – 93).
UYGUR, Gülriz / ŞİMGA, Hülya, “Giriş”, Üniversitelerde Cinsel Taciz ve Saldırıyla Mücadele: CTS Çalışmaları, (der. G. Uygur & H. Şimga), Doğu Akdeniz Üniversitesi Yayınevi, Magosa, 2018, (s. 1 - 9). UYGUR, Gülriz, “Hukuk Fakültesi Hukuk Klinikleri: Dertlenerek Öğrenmek Ankara Üniversitesi Örneği”, Yök Yüksek Öğretim Dergisi, Yıl: 2018, Sayı: 7, (s. 70-72). VAN KLINK, Bart, “Knowledge and Aphasia: What is the Use of Skeptical Legal Education?”, Academic Learning in Law, (der. B. Van Klink & U. De Vries), Edward Elgar Publishing, Cheltenham, 2016, (s. 15-35). WARD, Ian, An Introduction to Critical Legal Theory, Cavendish Publishing Limited, New York, 1998. WENTZ, Karin M., “Legal Realism at Yale, 1927-1960”, Michigan Law Review, Yıl: 1987, Cilt: 85, Sayı: 5&6, (s. 1105-1109). WILSON, J. Richard, “Western Europe: Last Holdout in the Worldwide Acceptance of Clinical Legal Education”, German Law Journal, Yıl: 2009, Cilt: 10, Sayı: 7, (s. 823 – 846). WILSON, Richard J., “Legal Aid and Clinical Legal Education in Europe and the USA: Are They Compatible?”, Outsourcing Legal aid in the Nordic Welfare States, (der. O. Hammerslev & O. H. Rønning), Palgrave Macmillan, İsviçre, 2018, (s. 263 – 286).
WILSON, Richard J., “Training for Justice: The Global Reach of Clinical Legal Education”, Penn State International Law Review, Yıl: 2004, Cilt: 22, Sayı:3, (s. 421 – 431). WINKLER, Emil, Clinical Legal Education: A Report On The Concept Of Law Clinics, https://law.handels.gu.se/digitalAssets/1500/1500268_law-clinic-rapport.pdf (erişim tarihi 23.07.2019). WIZNER, Stephen, “The Law School Clinic: Legal Education in the Interests of Justice”, Fordham Law Review, Yıl: 2002, Cilt: 70, Sayı: 5, (s. 1929-1937). YILDIRIM, Engin / GÜLENER, Serdar, “Anayasa Mahkemesi Kararlarında Uluslararası ve Karşılaştırmalı Hukuka Yapılan Atıflar: Ampirik Bir Analiz”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2018, Cilt: 67, Sayı: 1, (s. 105-144). YÜKSEL, Mehmet, “Bilim Felsefesi ve Sosyal Teori Bağlamında Hukuk Öğretimine Bakmak”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2013, Cilt: 3, Sayı: 2, (s. 1-8).