Kars'ın 42 km. kadar doğusunda bulunan Ani şehri, Ortaçağın aktif yerleşimlerinden biri idi. Doğudan Arpaçay nehri, batı ve güneyden de Arpaçay'm aktığı vadi ile kesişen Bostanlar deresinin arasındaki üçgen sahada yer alan Ani'nin ilk kuruluşu ile ilgili bilgiler yetersizdir. Ancak yörenin M.Ö. 1. binde Urartu yerleşimine sahne olduğu anlaşılır. Urartulan takiben yörede; Orta Asya halklarından çeşitli gruplar, Persler, Kamsarakanlar, Bizanslılar, Emevi ve Abbasilcr, Bağratlılar, B. Selçuklular, Şeddatlılar, Gürcüler, Celayidiler, Moğollar, Timurlular, Karakoyunlular, Akkoyunlular ve Osmanlılar hakimiyet kurmuşlardır. Dini inanç ve yaşama kültürü açısından çok farklı olan bu devlet ve topluluklar, Anı'de her türden homojen bir kültürün yaratıcılandırlar. Başta sivil mimari olmak üzere, evlen, çarşıları saray ve konaklar ile cami, kilise, şapel, türbe, kervansaray, hamam, köprü, ateşgede v.b. farklı yapı türleri, Ani'nin Ortaçağ boyunca hayli nüfuslu ve zengin bir şehir olduğunu göstermektedir. Şehrin etrafını kara tarafında iki katlı, vadi ve nehir yönünde ise tek katlı sur duvarları çevreliyor, bunların çeşitli adlarla anılan kapıları da bu homojen kültürün günümüze kadar gelen yansımaları olarak değerlendirilmektedir.