Buhûrîzâde Mustafa Itrî Efendi’nin Segâh Yürüksemâîsi “ Ah Tûti-i Mucize Gûyem” İsimli Eserin Makam, Usûl ve Beste-Güfte Açısından Analizi

Bu çalışma, esasen Klâsik Türk Mûsikîsi din-dışı formlarında sıklıkla kullanılan “tasavvufî mazmûnlar”ın nasıl bir işleve sahip olduğunu ve anlamdaki etkinliğini ortaya koymak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bu bağlamda; Klâsik Türk Mûsikîsi’nin en önemli bestekârlarından biri olan Buhûrîzâde Mustafa Itrî Efendi’nin ünlü eseri “Tûti-i Mucize Gûyem” isimli eseri incelemeye alınmıştır.Araştırmada “Betimsel” yöntem kullanılmıştır. Betimsel yöntem kapsamında yer alan “Tarama” (Survey) modelinden yararlanılmıştır. Araştırma konusuna yönelik olarak kullanılan bu teknikler aracılığı ile elde edilen tüm veriler analiz edilmiş ve yorumlanmıştır. Araştırmanın evrenini Buhûrîzâde Mustafa Itrî Efendi’ye ait eserler, örneklemini ise Buhûrîzâde Mustafa Itrî Efendi’nin Segâh Yürüksemâîsi “Tûti-i Mucize Gûyem” isimli eserin Makam, Usûl ve Beste-Güfte Açısından Analizi oluşturmaktadır.Araştırmanın giriş bölümünde; mûsikî-edebiyat-tasavvuf ilişkisine dâir bilgilere yer verilmiştir. Bu bölümü takip eden Yöntem kısmında ise; araştırmanın hangi araştırma modeli ile yürütüldüğü, çalışmanın evren ve örnekleminin nasıl oluşturulduğu ve örneklemin içeriği, verilerin toplanmasında kullanılan veri toplama araçları ve toplanan verilerin nasıl analiz edildiklerine ilişkin yöntem bilgilerine yer verilmiştir. Yöntem kısmından sonraki bölümde; çalışma dâhilinde sıkça karşılaşılacak olan mazmûn ve güftelerdeki tasavvufî unsurlar ile eserin bestekârı hakkında genel bilgiler verilmiştir. Bulgular ve Yorum olarak adlandırılan bölümde ise eser; güfte, makam ve usûl açısından analiz edilmiştir. Çalışmanın son bölümü olan Sonuç bölümünde ise bulgular ve yorum neticesinde elde edilen tespitlere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Klâsik Türk Mûsikîsi, Buhûrîzâde Mustafa Itrî Efendi, Makam, Usûl, Güfte, Mazmûn

An Analysis on Buhûrîzâde Mustafa Itrî Efendi’s Yürüksemâî Titled “Tûti-i Mucize Gûyem” in The Context of Maqam, Rhtym, Composition and Lyrics

This study has been carried out specifically with the aim of revealing the function and effectiveness of the Sufism in the non-religious forms of Classical Turkish Music. In this context; one of the most important composers of Classical Turkish Music, Buhûrîzâde Mustafa Itri Efendi's famous work titled "Tûti-i Mucize Gûyem" has been studied."Descriptive" method has been used for the study. The "Survey" model has been used in the descriptive method. All the data obtained through these techniques used for the research subject has been analyzed and interpreted. The universe of the research consists of the works belonging to Buhûrîzâde Mustafa Itrî Efendi and the sample consists of the analysis of Buhûrîzâde Mustafa Itrî Efendi's Segâh Yürüksemâî titled "Tûti-i Mucize Gûyem" in terms of Maqam, composition, and lyrics. The introduction part of the research includes information about music-literature-Sufism relationship. In the Method part, information about the research model, the universe and sample of the study and the content of the sample, the data collection tools used in the collection of data, and the methodology of how the collected data are included. In the following part, general information about the mystical elements in the poetic theme, lyric, and about the composer of the work which will be frequently encountered in the study are given. In Findings and Interpretation part, the work has been analyzed in terms of Maqam, rhythm, and composition. In the conclusion part, the evaluations obtained as a result of the findings and comments are given.

Keywords:

Classical Turkish Music, Buhûrîzâde Mustafa Itrî Efendi, Maqam, Rhythm, Lyrics, Poetic theme,

PDF

___

Akdoğan, B. (2010). Türk din mûsikîsi dersleri. Ankara: Bilge Ajans ve Matbaa.
Aksüt, S. (1993). Türk mûsikîsinin 100 bestekârı. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
Ayverdi, İ. (2005). Misalli büyük Türkçe sözlük. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
Cemaloğlu, N. (2009). Veri toplama teknikleri: nicel-nitel. A. Tanrıöğen (Ed.), Bilimsel Araştırma Yöntemleri (s. 133-164) içinde. Ankara: Anı Yayıncılık.
Çetinkaya, Y. (1995). İhvân-ı Safâ’da müzik düşüncesi. İstanbul: İnsan Yayınları.
Çetinkaya, Y. (1999). Müzik yazıları. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Deniz, S. (2008). Şairlerin gizli dili: Mazmun. E. Gürsoy Naskali ve E. Şahin (Ed.), Kültür Tarihimizde Gizli Diller ve Şifreler (s. 207-219) içinde. İstanbul: Melisa Matbaası.
Gökdemir, S., & Gökdemir, A. (t.y.). Yardımcı edebiyat kitabı, 1-2-3. İstanbul: Ötüken Yayınevi.
Karakaya, İ. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. A. Tanrıöğen (Ed.), Bilimsel Araştırma Yöntemleri (s. 57-84) içinde. Ankara: Anı Yayıncılık.
Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınları.
Özcan, N. (1999). Itrî efendi, Buhûrîzâde. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (Cilt 19, s. 220-221). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Özkan, İ. H. (1994). Türk mûsikîsi nazariyatı ve usûlleri, kudüm velveleleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Öztuna, Y. (2000). Türk mûsikîsi kavram ve terimleri ansiklopedisi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
Pala, İ. (1997). Şi’r-i Kadîm. İstanbul: Ötüken Neşriyat A. Ş.
Şahin, B. (2009). Metodoloji. A. Tanrıöğen (Ed.), Bilimsel Araştırma Yöntemleri (s. 109-130) içinde. Ankara: Anı Yayıncılık.
Tanrıkorur, C. (2003). Osmanlı dönemi Türk mûsikîsi. İstanbul: Dergâh Yayınları.