Türk Ordusunda Ast Kademe Komuta İhtiyacı: Küçük Zabitlikten Astsubaylığa

Bu makalede, modern orduların alt düzey komuta ve eğitim ihtiyacını karşılayan astsubay muadili kadroların, Türk ordusundaki tarihî seyri tetkik edilecektir. Modern ordu teşkilatları kapsamında ele alındığında, ilk defa 1826 yılında kurulan “Asâkir-i Mansûre-i Muhammediyye” ordusundan itibaren farklı isimlerle birliklerde görev yapmaya başlayan bu kadrolar, resmî olarak 1951 yılında astsubay olarak nitelendirilmiş ve bu yıla kadar dönemin paradigma orduları olan Fransız, Alman ve Amerikan ordularının etkisinde kalarak bir dizi değişime uğramıştır. 1826-1951 yılları arasındaki bu değişim, Türkiye’ye özgü şartların da hâkim olmasıyla diğer dünya ordularından farklı bir şekle bürünerek ilerlemiştir. Daha ziyade döneme ait birincil kaynaklar üzerinden ele alınan konu kapsamında, astsubay muadili olan ve “küçük zabit “olarak da adlandırılan kadroların seçim, eğitim, istihdam, statü, terfi süreçleri ve görev sahaları incelenerek bunlardaki değişim ortaya konulmak istenmiştir. Bu çalışma, akademik araştırmalara çok fazla konu edilmeyen astsubay muadili ast kademe kadrolarındaki göz ardı edilen/ertelenen ya da çözülmeyen sorunların orta ve uzun vadede daha büyük sorunlara yol açabileceğini; ortaya çıkan sonuçlar itibariyle de konunun sadece askerî teşkilat tarihi açısından değil harp tarihi, askerî eğitim tarihi ve askerî sosyoloji gibi diğer bilim alanları tarafından da incelenmesi gerektiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler:

Türk Ordusu, Küçük Zabit, Astsubay, Alaylı Zabit, Gedikli Erbaş

The Need for Lower Echelon Command in the Turkish Army: History of Non-Commissioned Officer

This article examines the historical course of the non-commissioned officer equivalent cadres in the Turkish Army, which meet the middle and lower-level command needs of modern armies. These cadres started to serve within the Turkish Army since the formation of “Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye” in 1826 and followed the example set by the paradigm armies of the period, namely French, German, and American armies. It was only in 1951 and after much influence from the American military advisors, the Turkish Army adopted the present form of the non-commissioned officer cadres. This change in Türkiye between 1826 and 1951 progressed differently than other world armies, as conditions specific to Türkiye prevailed. Within the scope of the subject, which is discussed mostly through primary sources of the period, the article examines the selection, training, employment, status, promotion processes and duties of these personnel and tries to reveal the changes within them. This study shows that the ignored/postponed or unresolved problems regarding the employment of non-commissioned officers, which are not the subject of much academic research, may lead to major problems in the intermediate and long term. The results illustrate that the subject should be studied not only from the perspective of military organisation history, but also from other academic fields such as operational military history, military education history, and military sociology.

Keywords:

Turkish Military, Junior Officer, Non-Commissioned Officer, Officer from Enlisted Ranks, Warrant Officer,

PDF

___

BOA., DH.UMVM., 124-113, (Mart 1919).
BOA., DH.İ.UM., 22-34, H-22-06-1337 (M. 25 Mart 1919).
BOA., İ.AS., 93-54, H.21.09.1327 (2 Ekim 1909).
MSB Arşiv ve Askeri Tarih Daire Başkanlığı Arşivi, “6’ncı Ordu Defteri (1847-1870)”, Envanter No: 552.
AKANSEL İsmail Hakkı (2003). Taşra Harp Okulları, Harp Akademileri Basımevi, İstanbul.
AKÇAKAYA Umut (2020). Hatıralarda I. Dünya Harbi ve Osmanlı Devleti (Osmanlı Zabit ve Neferlerinin Gözünden), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Erzurum.
Astsubay Okulları Tarihi (2009). Kara Kuvvetleri Komutanlığı EDOK Okullar Komutanlığı, Ankara.
AYIN Faruk (1994). Osmanlı Devleti’nde Tanzimattan Sonra Askeralma Kanunları (1839-1914), Genelkurmay Basımevi, Ankara.
BAL Ali (2013). “Der-Saadet (İstanbul) Piyade Küçük Zabit ve Küçük Zabit İptidai Mektepleri”, Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, 11:22, 47-87.
BAŞARAN Vural ve DEMİR Remzi (2019). “Askeri Devrim ve Türk Modernleşmesine Etkisi”, Erdem, 77, 266-271.
BENZER Ebru (2013). Takvim-i Vekayi’nin 1831-1834 Yılları Arası Transkripsiyonu, Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kilis.
Cafer El-Askeri (2009). İsyancı Bir Arap Ordusunda Bir Harbiyeli, (çev. Halit Özkan), Klasik Yayınları, İstanbul, 2009.
CELEP Barış (2019). Türkiye’ye Amerikan Askeri Yardım Kurulu (JAMMAT) ve Türkiye’deki Faaliyetleri, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.
ÇİFCİ Erhan (2022). Prusya’dan Nato’ya Türk Ordusunda Batı Etkisi (1880-1960), Kronik Kitap, İstanbul.
DİKDURAN Salim (2019). Türk Hava Kuvvetleri Tarihinde Astsubaylar, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
ENGELHARDT (2017). Tanzimat ve Türkiye, (çev. Ali Reşad), Kaknüs Yayınları, İstanbul.
Eski Harfli Türkçe Basma Eserler Bibliyografyası: (Arap, Ermeni ve Yunan alfabeleriyle) 1584-1986 (2001). Nüvis, Ankara.
GEÇER Kadir Türker (2012). “XIX. Yüzyılda Osmanlı Ordusunda Rütbe Terfi Uygulamaları ve 1870 Tarihli Terfi’-i Rütbe Nizâmnâmesi”, Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, 10:19, 1-42.
GEÇİLİ Derya (2018). “Yirminci Yüzyıl Başında Osmanlı Donanması için Makineci ve Gemici Çıraklarının Yetiştirilmesi.” Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 19, 219-239.
HOGAN David W. ve FİSCH Arnold G. (2007). The Story Of The Noncommissioned Officer Corps The Backbone of The Army, Center of Military History United States Army, Washington D.C.
Hüseyin Cemâl (2014). Yeni Harb Başımıza Tekrar Gelenler Edirne Harbi, Muhasarası, Esaret ve Esbab-ı Felaket, (yay. haz. Aziz Korkmaz) , TTK Yayınları, Ankara.
İPLİKÇİOĞLU İhsan ve YILDIRIM Ömer(haz.) (2017). Birinci Dünya Savaşından Kurtuluş Savaşına Bir Subayın Günlükleri, İhtiyat Piyade Üsteğmen İhsan Ulvi Efendi, Kültür Ajans Yayınları, İstanbul.
KALKAN Nuri (2019). Osmanlı Ordusunda Küçük Zabitlik (Astsubaylık) (1880-1914), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
KARABEKİR Kâzım (2009). Hayatım, Yapı Kredi Yayınları, (2. Baskı), İstanbul.
KARAKUŞ Sadık Emre (2023). “Enver Paşa’nın Tabur Mektepleri Denemesi”, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7:2, 357-373.
KOLÇAK Özgür (2012). XVII. Yüzyıl Askeri Gelişimi ve Osmanlılar: 1660-1664 Osmanlı-Avusturya Savaşları, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.
Küçük Zabit Mektebi ve Küçük Zabit İptidaî Mektebi Nizamnamesi (1325). Daire-i Askeriye Matbaası, İstanbul.
MACFARLANE Charles (1829). Constantinople in 1828: A Residence of Sixteen Months in the Turkish Capital and Provinces: with an Account of the Present State of the Naval and Military Power, and of the Resources of the Ottoman Empire, V.1, 2.Edition, London.
Meclisi Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre:1, Cilt:1, 9 Teşrin-i Sani 1325 Pazartesi.
Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre:1, C.6, 3 Haziran 1326 Perşembe.
Orduda Küçük Zabitan Yetişdirilmesi Kararnamesi, 19 Teşrin-i Sani 1340 (19 Kasım 1924), Atatürk Kitaplığı, Bel_Osm_K.06734.
ÖLMEZ Adem (2017). Modern Osmanlı Ordusunda Alaylılar ve Mektepliler (1826-1918), İz Yayıncılık, İstanbul.
ÖZ Necdet (2021). Yenileşme Döneminde Osmanlı Ordusunda Talimnameler (1826-1914), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
ÖZCAN Abdülkadir (2007). “Redif, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.34, İstanbul.
PARKER Geoffrey (2014). Cambridge Savaş Tarihi, (çev. Füsun Tayanç ve Tunç Tayanç), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
PARKER Geoffrey (2018). Askeri Devrim: Batının Yükselişinde Askeri Yenilikler 1500-1800, (çev. Tuncay Zorlu), Küre Yayınları, İstanbul.
SABİS Ali İhsan (2014). Balkan Harbinde Neden Mağlup Olduk?, (haz. Hasip Saygılı), İlgi Kültür Sanat Yayınları, İstanbul.
Taşköprülü Mehmed Efendi (2015). Irak Cephesi’nden Burma’ya Savaşın ve Esaretin Günlüğü, (haz. Mesut Uyar ve Ahmet Özcan), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
Time-Honored Professionals: The NCO Corps Since 1775 (1989). Center of Military History United States Army, Washington D.C.
The Noncommissioned Officer Guide (2020). Headquarters Department of the Army Washington D.C.
The Noncommissioned Officer and Petty Officer: Backbone of the Armed Forces (2013). Nationel Defence University Press, Washington D.C.
Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi (1793-1908) (1978). Cilt 3, Kısım 5, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre:2, C.12, 29.01.1341 Pazartesi.
UYAR Mesut ve ERİCKSON Edward J. (2010). Osmanlı Askeri Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
YEŞİL Fatih (2011). “Nizâm-ı Cedîd Ordusunda Tâlim ve Terbiye (1790-1807)”, Tarih Dergisi, 52, 27-85.
YILDIZ Gültekin (2017). “Kara Kuvvetleri”, Gültekin Yıldız (ed.), Osmanlı Askerî Tarihi-Kara Deniz ve Hava Kuvvetleri, 1792-1918, Timaş Yayınları, İstanbul.
YILDIZ Gültekin (2009). Neferin Adı Yok: Zorunlu Askerliğe Geçiş Sürecinde Osmanlı Devleti’nde Siyaset Ordu ve Toplum (1826-1839), Kitabevi, İstanbul.
Astsubay Kanunu (5802), Resmî Gazete, 7852, 05.07.1951.
Astsubay Sicil Yönetmeliği (5809), Resmî Gazete, 23657, 28.12.1998.
Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu (211), Resmî Gazete, 10702, 09.01.1961.
Türk Silâhlı Kuvvetleri Personel Kanunu (926), Resmî Gazete, 12670, 10.08.1967.
Uzman Çavuş Yetiştirilmesi Hakkında Kanun (5434). Resmî Gazete, 7230, 11.06.1949
Deniz Astsubay Meslek Yüksekokulu Tarihçesi, https://damyo.msu.edu.tr/sayfalar/ tarihce.html, erişim 21.08.2023.
Hava Astsubay Meslek Yüksekokulu Tarihçesi, https://hamyo.msu.edu.tr/Hakkimizda/Tarihce.aspx, erişim 21.08.2023
Kara Astsubay Meslek Yüksekokulu Tarihçesi, https://www.kkk.tsk.tr/okullar/ kkamyo/hakkinda/tarihce.html, erişim 21.08.2023.
Kara Harp Okulu Tarihçesi, https://kho.msu.edu.tr/hakkinda/tarihce.html, erişim 18.08.2023.
NATO Standardization Office (NSO) https://nso.nato.int/, erişim 12.08.2023
UYAR Mesut. Astsubay Sorununun İhmal Edilen Boyutu, https://www.indyturk.com/ node/458671/t%C3%BCrki%CC%87yeden-sesler/astsubay-sorununun-ihmal-edilen-boyutu, erişim 10.08.2023. YÜCEER Nâsır. “31 Mart Vakası”, Atatürk Ansiklopedisi, AKDTYK, erişim https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/31-mart-vakasi/, erişim 19.08.2023

ISSN: 1305-4740
Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
Başlangıç: 2005
Yayıncı: Millî Savunma Üniversitesi Atatürk Stratejik Araştırmalar ve Lisansüstü Eğitim Enstitüsü