İslamiyetten Önce Türklerde Ölüm Anlayışı ve Defin Yöntemleri

Biz bu çalışmamızda İslamiyet öncesi Türklerde ölüm anlayışı ve ölen insanları defnetmekte kullandıkları yöntemleri açıklamağa çalıştık. Türkler insanı hayatta tutan nesnenin ruh olduğuna inanmaktaydılar. Bu ruhlar birden fazla olup “tın” ve “süne” terimleri ile ifade edilmekteydi. Türkler ölümün bir gerçek ve bu dünya hayatının geçici olduğunu düşünüyorlardı. Orhun kitabelerinde zamanı Tanrı yaşar İnsanoğlu hep ölmek için türemiş tarifi bu anlayışın en güzel ifade edilşidir. Türk telakkisinde ölüm bir son değil yeni bir hayata başlangıç olarak düşünülmekteydi. Türkler İslam olduktan sonra da ölüm hakkındaki düşüncelerini çok zorluğa uğramadan değiştirmişlerdi. Türkler cennet ve cehennem anlayışı yerine bu dünyadakine benzer bir hayatın varlığına inanmaktaydılar. Bu yüzden hastalıktan ölmek yerine savaşlarda ölmeği tercih etmekteydiler. Dünyaya bağlanmak ve düşmanla karşılaşmaktan kormamak için atlarını son hızla sürmekteydiler. Ölümü kabul etmekle birlikte öldürmekten gurur duymamaktaydılar. Şamanist inanç sistemlerinde gördüğümüz üzere Şamanın öteki alemlere yaptığı yolculuklarda çadırın ve çadır direğinin oynadığı mühim rol cenaze ve defin işlemleri sırasında da görülmekteydi. Türkler Hun ve Göktürk döneminin belli periyodlarında ölülerini yaktıktan sonra toprağa defnetme adetini uygulamışlardı. Cenaze ve defin işlemleri arasında uzun bir zaman geçmesi Türklerin ölülelerini mumyalamasıyla sonuçlanmaktaydı. Gerek iklimsel gerekse kozmik ve dinsel gerekçelerle cenaze ve defin işlemleri arasında uzun bir zaman farkı vardı.

Anahtar Kelimeler:

Ruh, Cennet, Cehenem, Mumyalama

This study of ours in Pre-Islam Turks we tried to explain the sense of death and the methods used in burying the dead people.Turks believed that the entity that keeps the human alive was the soul. These souls were more than one and were expressed with terms of “tın” and “süne.” The Turks considered that the death was a reality and that this earthly life was transient. In Orkhon inscriptions the description of “The God experiences the time but the human beings are always descended to die” is the finest definition of this understanding. From the Turkish viewpoint the death was not an end but was considered as a new start to life. After the Turks had chosen the Islam as a religion, they changed their views on death rather easily. The Turks believed in the presence of a similar life in this world rather than the understanding of hell and heaven. Thus, they preferred dying at wars rather than dying of diseases. They rode their horses very fast to cling to the life and not to fear from confronting the enemy. Although they accepted the death, they never took pride in killing others. As we observed in shamanist belief systems, the important role played by the tent and the tent pole during the Shaman’s travels to other worlds was also seen during funeral and burial procedures. The Turks applied the burial tradition in certain periods of Hun and Gokturk eras after they had burnt their dead people. As there was a long period of time between the funeral and burial procedures, the Turks mummified their dead people. There was a long period of time between the funeral and burial procedures due to climatic, cosmic, and religious reasons.

Keywords:

Soul, Heaven, Hell, Mummification,

PDF

___

ANOHİN, A.V., ( 1945) “Altay Şamanlığına Ait Maddeler”, Ülkü Dergisi. Sayı 89 s. 39540

BANG.W,. ve G.R.Rahmeti. ( 1936) Oğuz Kağan Destanı, İÜEF.Türk Dili seimeri, İstanbul. BARTHOLD,V. V. (2006) Orta Asya Türk Tarihi Hakkında Dersler, Yay.Haz.Kazım Yaşar Kopraman, İsmail Aka, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.

BULUÇ, Sadettin, (1968) “Şamanlık”, İslam Ansiklopedisi, C. XI.

CAFEROĞLU, Ahmet, (1070) “Türklerde Av Kültü ve Müessesesi”, VII.Türk Tarih Kongresi s.169-175

CAHİZ, Ebu Osman”Amr B.Bahr El, (1998) Hilafet Ordusunun Menkıbeleri ve Türkler’in Faziletleri, Çev. Ramazan Şeşen, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Baskı, Ankara.

DURMUŞ, İlhami, (2002) “İskitlerin Kimliği” Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, Cilt IV., s. 620-625.

DURMUŞ, ilhami, (2007) İskitler, Analiz Yayınları, İstanbul.

EBERHARD, Wolfram, (1996) Çin’in Şimal Komşuları, çev. Nimet Uluğtuğ, TTK Yayınları, Ankara.

ELİADE, Mircea, (2003) Dinsel İnançlar Ve Düşünceler Tarihi, Çev. Ali Berktay, Kabalcı Yayınları, İstanbul.

ERGİN, Muharrem, (2006) Orhun Abideleri, Boğaziçi Yayınları, 37. Baskı, İstanbul.

ESİN, Emel, (1978) İslamiyetten Önceki Türk Kültür Tarihi Ve İslama Giriş, İstanbul.

ESİN, Emel, (1982) “Bengü Taş The Rock”, Napoli, Studıa Turcologica, Memeorice Alexıı Bombacı Dıcata.

GÖKYAY, Orhan Şaik, (1973) Dedem Korkutun Kitabı, Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Yayınları, İstanbul.

GRAKOV, B.N, (2006) İskitler, Çev. Ahsen Batur, Selenge Yayınları, İstanbul. İ

BN FAZLAN, (1995) Seyahatname, çev: Ramazan Şeşen, Bedir Yayınları, İstanbul.

HERODOTOS, (2006) Tarih, Çev. Müntekim Ökmen, T.İş Ban.Yayınları, 3.Baskı, İstanbul. BN MÜHENNA, (1988) İbn Mühenna Lügatı, çev: Abdullah Battal, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. İ

NAN, Abdülkadir, (2006) Tarihte ve Bugün Şamanizm, TürkTarih KurumuYayınları, 6. Baskı, Ankara.

JEN TANG, Chang, (1968) T’ang Devrindeki (618-745) Doğu Göktürkleri Hakkında Yeni Belgeler, Taıpei.

KAFESOĞLU, İbrahim, (1972) “Eski Türk Dini” Ülkü Dergisi, Sayı 3, s. 1-34

KAŞGARLI Mahmud, (2006) Divanü Lugat-İt-Türk, I, II, III, IV. Cilt. Çev:Besim Atalay, Türk Dil KurumuYayınları, Ankara

KOCA, Salim, (2003) Türk Kültürünün Temelleri, II.Cilt, Odes Kültür Yayınları, Ankara

LATTIMORE, Owen, (1941) Inner Asıan Frontıers of Chına

LİÜ HSÜ, Chiu, (2006) T’ang Shu” Eski Tang Tarihi”, Haz. İsenbike Toğan-Gülnar Kara – Cahide Baysal, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.

MİNNS, E. H. (1970) “The Scythian and Northern Nomads”, Cambridge Ancient History, s. 187-20

ÖGEL, Bahaeddin, (1971) Türk Kültürünün Gelişme Çağları 1, 2, MEB Yay. İstanbul.

ÖGEL, Bahaeddin, (2003) İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 5. Baskı, Ankara.

ROUX, Jean Paul, Altay Türklerinde Ölüm, Çev. Aykut Kazancıgil, Kabalcı Yayınları, İ stanbul. ROUX, Jean Paul, (2001) Türklerin Ve Moğolların Eski Dini, Çev.Aykut Kazancıgil, Kabalcı Yayınları, İstanbul.

RUDENKO, Sergei, (1970) Frozen Tombs of Siberia The Pazyryk Burials of İron Age Horse, California Press, Berkeley.

SCHMİDT, P.W., (1966) “Tukue’lerin Dini”, İÜEF.TDED, Cilt XIV, s.63-80.

TARHAN, M. Taner, (2002) “Ön Asya Dünyasında İlk Türkler, Kimmerler ve İskitler ” Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, C.1,s.597-607.

TSAI, Lıu Mau, (2006) Çin Kaynaklarına Göre Doğu Türkleri, Çev. Ersel Kayaoğlu - Deniz Banoğlu, Selenge Yayınları, İstanbul.

TURAN, Osman, (1946) “Türkler Ve İslamiyet”, Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. 4, s.457-485.

TURAN, Osman, “Türk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi” Türkler ans.C.2, s.845 -855. ÜNVER Günay – GÜNGÖR H., (2003) Başlangıçlarından Günümüze Türklerin Dini Tarihi, Rağbet Yayınları, İstanbul.

YÜKNEKİ, Edip Ahmet B.Mahmud, (2006) Atebetü-l Hakayik, Haz.Reşid Rahmeti Arat, TDK .Yay. 3. Baski, Ankara.