Yaşlılarda Cinsel/ Üreme Sağlığına Hemşirelik Yaklaşımları: Türkiye’de Gözardı Edilen Bir Konu

Yaşlılık fiziksel ve bilişsel olarak gerilemenin, sağlık kaybının ve sosyal durumda değişmenin olduğu toplumsal ve kültürel bir olaydır. Bu dönemde meydana gelen fizyolojik, psikolojik ve sosyal değişiklikler bireylerin cinselliğini ve eş ilişkilerini etkilemektedir. Cinsel işlev bozuklukları yaşlı kadın ve erkeklerin cinsel aktivite sıklığını etkileyen fizyolojik faktörlerin başında gelmektedir. Yaşlı sağlığı alanında çalışan sağlık profesyonellerinin cinsel işlev bozukluğu ve müdahale konusunda eğitim, danışmanlık ve güvence sağlayıcı rolleri bulunmaktadır. Hemşirelerin yaşlı bireylerin ihtiyaçlarını belirlenmesinde ve ihtiyaçların giderilmesi için hemşirelik bakımının sağlanmasında büyük sorumlulukları bulunmaktadır. Birey veya çiftlerin cinsel sorunlarının bütüncül hemşirelik yaklaşımı ile rahatlıkla anlatabilecekleri uygun ortamların oluşturulması, cinsel işlevlerinin değerlendirilmesi, bakım planında ele alınması, hasta eğitimlerinde cinsel sağlığın korunmasına yönelik eğitimlerin daha fazla yapılmasını gerekmektedir. Bütün bu uygulamalar yaşam kalitesinin yükseltilmesinde, cinsel sağlığın korunmasında ve gelişiminde önemli rol oynamaktadır. Üreme sağlığı hizmetleri ve sorunları cinselliği kapsayan bir bütün olarak her yaştaki kadın ve erkekleri ilgilendiren bir konu olduğu için süreklilik içinde bir bütün olarak ele alınmalıdır.

The Nursing Approachs to Sexual/Reproductive Health in the Elderly: A Topic Ignored in Turkey

Old aging is a social and cultural event involvingphysical and cognitive degradation, loss of health, andchanges in social status. The physiological,psychological, and social changes that take place in thisperiod affect individuals’ sexuality and partnerrelationships. Sexual dysfunctions are one of thephysiological factors that affect the frequency of sexualactivity of older women and men. Healthcareprofessionals working in the field of geriatric healthhave education, counseling, and reassurance roles interms of sexual dysfunctions and interventions. Nurseshave great responsibilities in determining the needs ofelderly individuals and providing nursing care to meetthese needs. It is needed to create suitable environmentswith a holistic nursing approach where individuals orcouples can comfortably discuss their sexual problems,assess their sexual functions, consider these in the careplan and carry out more training towards the protectionof sexual health in patient educations. All thesepractices play an important role in increasing quality oflife, preserving sexual health, and improving it. Asreproductive health services and problems as a wholecovering sexuality are an issue that concerns men andwomen at all ages, they need to be dealt with as a wholein continuity.

PDF

___

1. Softa, HK, Karaahmetoğlu, GU, Erdoğan, O, Yavuz, S. (2015). “Yaşlılarda yaşam doyumunu etkileyen bazı faktörlerin incelenmesi”. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, (1), 12-21.
2. Karakuş, B. (2018). “Türkiye’de yaşlılara yönelik hizmetler, kurumsal yaşlı bakımı ve kurumsal yaşlı bakımında illerin durumu” (s:60), Ankara: Ertem Basım Yayın Dağıtım San. ve Tic. Ltd. Şti.
3. Heidari, S. (2016). “Sexuality and older people: a neglected issue”. Reproductiv eHealth Matter, 24, 1–5.
4. Yıldırım, B, Özkahraman, Ş, Ersoy, S. (2012). “Yaşlılıkta görülen fizyolojik değişiklikler ve hemşirelik bakımı”. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2 (2), 19-23.
5. Kokanalı, D, Üstün, YE. (2019). “Reproductive Health In Older Women”. Jinekoloji - Obstetrik ve Neonatoloji Tıp Dergisi, 16 (2), 97-100.
6. Aydın, S. (2000).“Erkek Üreme Sağlığı”. Van Tıp Dergisi, 7(3), 117-119.
7. Wallace, MA. (2008). “Assessment of Sexual Health in Older Adults”. AJN, American Journal of Nursing,108(7), 52-60.
8. Özvarış, ŞB, Ertan, EA. “Üreme sağlığında yaşam boyu yaklaşımı”. http://www.huksam.hacettepe.edu.tr/Turkce/SayfaDosya/ureme _sagliginda_yasam_boyu.pdf. Erişim Tarihi: 07.11.2019.
9. Pehlivan, S, Karadakovan, A. (2013). “Yaşlı bireylerde fizyolojik değişiklikler ve hemşirelik tanılaması”. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2 (3), 385-395.
10. Silva, LCS, Cunha, LP, Carvalho, SM, Tocantins, FR. (2015). “Health needs of the elderly woman in the context of primary health care: integrative review”. Enfermeria Global, 14(40), 375- 388.
11. .Ören, M, Kızıltepe, R, Özekes, BÇ. (2016). “Yaşlılıkta cinsellik (Sexuality in the elderly)”. Ege Tıp Dergisi, 55, 38-44.
12. Addis, IB, Van Den Eeden, SK, Wassel-Fyr, CL, Vittinghoff, E, Brown, JS, Thom, DH. (2006). “Study Group. Sexual Activity and Function in Middle-Aged and Older Women”. Obstet Gynecol, 107 (4), 755-764.
13. Heidari, M, Ghodusi, M, Rezaei, P, Abyaneh, SK, Sureshjani, EH, Sheikhi, RA. (2019). “Sexual Function and Factors Affecting Menopause: A Systematic Review”. Journal of Menopausal Medicine, 25, 15-27.
14. Buttaro, TM, Koeniger-Donohue, R, Hawkins, J. (2014). “Sexuality and Quality of Life in Aging: Implications for Practice”. The Journal for Nurse Practitioners– JNP, 10(7), 480- 485.
15. Yaşlı Sağlığı Modülleri, (2011), (s:312-315). T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Ankara: Anıl Matbaacılık.
16. Reyhan, F, Özerdoğan, N, Arık, E. (2018). “İhmal edilen bir konu: Yaşlılıkta cinsellik”. Sağlık Bilimleri Dergisi, 27 (1), 76- 79.
17. Aguilar, RA. (2017). “Sexual expression of nursing home residents: Systemic review of the literatüre”. Journal of Nursing Scholarship, 49(5), 470-477.
18. Editörler: Eker, E, Şimşek, F. (2007). Bilgilendirme Dosyası-2 ‘’Erkeklerde Cinsel Sağlık ve Üreme Sağlığı Açısından Sağlıklı Yaşlanma’’. Cinsel Sağlık ve Üreme Sağlığı Alanında Ulusal ve Yerel Medya Yoluyla Savunuculuk Projesi. Cinsel Eğitim Tedavi ve Araştırma Derneği. [http://www.cetad.org.tr/CetadData/Books/26/pdf-dosyasiniindirmek-icin-tiklayiniz.pdf]. İstanbul.
19. Canlı, S, Karataş, N. (2018). “Yaşlılar İçin Bir Halk Sağlığı Hemşireliği Yaklaşımı: ‘’Fiziksel Aktivite Danışmanlığı’’”. ASHD, 17 (2), 36-45.
20. Sinković, M, Towler, L. (2019). “Sexual Aging: A Systematic Review of Qualitative Research on the Sexuality and Sexual Health of Older Adults”. QualitativeHealthResearch,29 (9), 1239-1254.
21. Fışkın, G, Beji, NK. (2014). “Cinsel fonksiyonun değerlendirilmesi ve hemşirenin rolü”. Androloji Bülteni, 16 (56), 73-76.
22. Karakoyunlu, FB, Öncel, S. (2009). “Cinsel fonksiyon bozukluklarında kadına ait hemşirelik bakım süreci örneği”. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 12 (3), 82-92.
23. Taylor, B, Davis, S. (2006). “Using the extended PLISSIT model to address sexual healt care needs”. Nurs Stand, 21 (11), 35-40.
24. Şen, S, Usta, E, Aygin, D, Sert, H. (2015). “Yaşlılık ve cinsellik konusunda sağlık profesyonellerinin yaklaşımları”. Androloji Bülteni, 17 (60), 64-7.
25. Gümüş, AB, Şıpkın, S, Keskin, K. (2012). “Fonksiyonel sağlık örüntüleri modeli ile bir huzurevinde yaşayan yaşlıların bakım gereksinimlerinin belirlenmesi”. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 3, 13-21.
26. Sabancıoğulları, S. Ata, E. Kelleci, M. Doğan, S. (2011). “Bir psikiyatri kliniğinde hemşireler tarafından yapılan hasta bakım planlarının Fonksiyonel Sağlık Örüntüleri Modeli ve NANDA tanılarına göre değerlendirilmesi”. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, (2), 117-122.
27. Alam, RR, Fadila, DS. (2016). “Knowledge, attitude and practice of elders about sexuality”. Journal of Nursing Education and Practice, 6 (12), 24-33.
28. Ege, E, Akın, B, Arslan, SY, Bilgili, N. (2010). “Sağlıklı kadınlarda cinsel fonksiyon bozukluğu sıklığı ve risk faktörleri”. TÜBAV Bilim Dergisi, 3 (1), 137-144.
29. Muliira, JK, Muliira, RS. (2013). “Sexual Health for Older Women, Implications for nurses and other health care providers”. Sultan Qaboos Univ Med J., 13 (4), 469–476.