Hz. Peygamber Döneminde Bir İletişim ve Haberleşme Aracı Olarak Mektup

İletişim ve haberleşme insanlar arasında yer alan bir olgudur. Bu durum tarih boyunca devam etmiştir. Bu maksatla insanlar değişik zamanlarda farklı haberleşme vasıtalarını kullanmak suretiyle iletişime geçmişledir. Bu sayede önemli bilgi ve belgeler karşı tarafa ulaştırılmış, haberlerin durumuna göre gerekli adımlar atılmıştır. Geçmişte farklı iletişim vasıtaları kullanılsa da mektup önemli ve etkin bir haberleşme kaynağı olmuştur. Mektup yoluyla peygamberler, devlet başkanları veya kabile liderleri diğer devlet ve beldelere haberler gönderdiği gibi kendilerine de haberler ulaşmıştır. Resûlullah (s) risaleti boyunca mektubu etkin bir şekilde kullanmıştır. O, hem İslâm’ı tebliğ hem de diğer konularda mektuptan istifade etmiştir. Hz. Peygamber’in yaşadığı devirde önemli devletlere gönderdiği mektuplar malumdur. Resûlullah (s) İslâm’ı tebliğ dışında farklı gerekçelerle mektuplar kaleme aldırmış, başta devlet başkanı olmak üzere, vali, komutan, idareci ve diğer insanlara mektuplar göndermek suretiyle onlarla iletişime geçmiştir. O, mektup yoluyla karşı tarafa iletmek istediği mesajı vermiştir. Bazen de Hz. Peygamber’e mektuplar gelmiş, o gelen mektuplara usulünce cevap vermiştir. Hz. Peygamber döneminde mektuplar yalnızca bir iletişim aracı olmamış aynı zamanda tarafların birbirine ulaşmasına yardımcı olan bir vasıta olmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Hz. peygamber, İletişim, Haberleşme, Mektup

Letter as a Contackt and Communication Tool in the Time of the Prophet

Contackt and communication is a phenomenon that takes place between people. This situation has continued throughout history. For this purpose, people have communicated using different communication tools at different times. In this way, important information and documents were conveyed to the other party and necessary steps were taken according to the status of the news. Although different contackt tools have been used in the past, the letter has been an important and effective source of communication. Prophets, heads of state or tribal chiefs sent news to other states and cities by letters and the news reached them. The Messenger of Allah (pbuh) used the letter effectively throughout his treatise. He benefited from the letter both in conveying Islam and in other subjects. It is known that there are letters that the Prophet sent to important states during his lifetime. The Messenger of Allah (pbuh) wrote letters to Islam for different reasons other than notification, and contacted them by sending letters to the governor, commander, administrator and other people, especially the head of state. He gave the message he wanted to convey to the other party by letter. Sometimes letters came to our Prophet, and he responded accordingly. In the time of the Prophet, letters were not only a means of contackt but also a means of enabling parties to reach each other.

Keywords:

The Prophet, Contackt, Communication, Letter,

PDF

___

Ahmed Cevdet Paşa. Kısas-ı Enbiyâ ve Tevârih-i Hulefâ (Peygamberler ve Halifeler Tarihi) sad. Metin Muhsin Bozkurt, 2 Cilt. İstanbul: Çile Yayınları, ts.
Apaydın, Mehmet. Rasûlullah’ın Günlüğü Medine Dönemi Yeni Kronolojisi, İstanbul: İnsan Yayınları, 1995.
Arslantaş, Nuh. Hz. Peygamber Döneminde Yahudiler, İstanbul: Kuramer, 2016.
Belâzürî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ b. Câbir b. Dâvûd. Fütûhu’l-büldân, thk. Abdullah Enîs et-Tebbâ’, Ömer Enîs et-Tebbâ’, Beyrut: Müessesetü’l-Maârif, 1987.
Belâzürî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ b. Câbir b. Dâvûd, Ensâbû’l-eşrâf, thk. Süheyl Zekkâr, Riyad Zirikli, 13 Cilt. Beyrut: Dârü'l- Fikr, 1997.
Beyhaki, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî, Delailü'n-nübüvve ve ma'rifetu ahvâli sahibi'ş-şeria, thk. Abdülmu’ti Kal’aci, 7 Cilt. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1988.
Çubukçu, Asri, “Sümâme b. Üsâl”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 38/131-132. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
Dımaşkî, Muhammed b. Salih. Sübülü’l-Hudâ ve’r-Reşâd fî Sîret-i Hayri’l-İbâd, thk. Mustafa Abdülvahid v. dğr. 12 Cilt. Kahire, 1997.
Diyarbekrî, Hüseyin b. Muhammed b. Hasan. Tarihü’l-hamis fî ahvâli enfesi nefis. 2 Cilt. Beyrut: Muessestu Şa'ban, ts.
Halebî, Ebü’l-Ferec Nûrüddîn Alî b. Burhâniddîn İbrâhîm b. Ahmed, es-Sîretü’l-Ḥalebiyye (İnsânü’l-ʿuyûn fî sîreti’l-emîni’l-meʾmûn), 3 Cilt. Beyrut: Dârü'l-Maârif, ts.
Er, İbrahim Halil, Hz. Peygamber’in Diplomatik İlişkileri ve Mektupları, İstanbul: Mevsimler Kitap, 2020.
Ebû Yusuf, Ya’kûb b. İbrâhîm b. Habîb. Kitabü’l-Harâc, Beyrut: Dârü'l-Ma'rife, 1979.
Hamidullah, Muhammed, Mecmuatü'l-vesaiki's-siyasiyye li'l-ahdi'n-nebevi ve'l-hilafe, 5. Basım. Beyrut: Dârü'n-Nefâis, 1985.
Hamidullah, Muhammed, İslâm Peygamberi, trc. Salih Tuğ, Ankara: İmaj İç ve Dış Ticaret A.Ş, 2003.
Fayda, Mustafa. “Senetü’l-Vüfûd”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 36/520-521. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
İbn Abdilber, Ebû Ömer Yusuf b. Abdillah b. Muhammed. el-İstîâb fî ma’rifeti’l-Ashâb, thk. Adil Mürşid, Ammam: Dârü’l-A’lam, 2002.
İbnü’l Esîr, Ebü’l-Hasan İzzuddin Ali b. Muhammed el-Cezerî. Üsdü’l-ğâbe fî ma’rifeti’s-sahâbe, thk. Ali Muhammed Muavviz v. dğr., 8 Cilt. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1996.
İbn Habîb, Ebû Cafer Muhammed. Kitâbü’l-Muhabber, thk. İlse Lichtenstadter, Beyrut: Dârü'l-Âfâkı'l-Cedîde, ts. İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihabüddîn Ahmet b. Ali b. Muhammed el-Askalânî. el-Metâlibü’l-âliye bi-zevâidi’l-mesânidi’s-semâniye. thk. Halid Abdurrahman b. Salim el-Bekr, 19 Cilt. Riyad: Dârü’l- Asıme, 1418.
İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdulmelik. es-Sîretü’n-Nebeviyye, thk. Mustafa es-Sekkâ v. dğr., 4 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
İbn Kayyım el-Cevziyye, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed. Zadü’l-meâd fi hedyi hayri’l-ibâd, thk. Şuayb el-Arnaut, Abdülkadir Arnaut, 6 Cilt. 26. Basım. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1994-96.
İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim b. Kuteybe Dîneverî. el-Maârif. thk. Servet Ukkaşe, 4. Basım. Kahire: Dârü'l-Maârif, 1969.
İbn Sa’d, Ebû Abdullah Muhammed. et-Tabakâtü’l-kübrâ, thk. Muhammed Abdülkadir Ata, 9 Cilt. Beyrut: Dârü'l- Kütübi'l-İlmiyye, 1990.
İbn Seyyidünnas, Ebü'l-Feth Fethuddin Muhammed b. Muhammed. Uyunü'l-eser fî fünuni'l-megazi ve'ş-şemail ve's-siyer, thk. Muhammed el-Îdü'l-Hatrâvî, Muhyiddin Müstû, 2 Cilt. Medine: Dârü't-Türas, 1992.
Kalkaşendi, Ebü'l-Abbas Şehabeddin Ahmed b. Ali b. Ahmed. Subhü'l-a'şa fî sınaati'l-inşa, 14 Cilt. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l Mısriyye, 1922.
Kandemir, Yaşar, “Ebû Basîr”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 10/101. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
Kandemir, Yaşar, “Muâz b. Cebel”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 30/336-338. İstanbul: TDV Yayınları, 2020.
Keskin, İshak, “Hz. Muhammed'in Bir Mektubu - Satın Alınması Arşivcilik Bakımından Değeri”, Osmanlı Araştırmaları, 19 (1999), 255-290,
Köksal, Mustafa Asım, Peygamberler Peygamberi Hz. Muhammed ve İslâmiyet, 9 Cilt. İstanbul: Işık Yayınları, 2010.
Mahmudov, Elşad. Sebepleri ve Sonuçları Açısından Hz. Peygamber’in Savaşları. İstanbul: İsam Yayınları, 2010.
Makrizî, Ebü'l-Abbas Takıyyüddin Ahmed b. Ali b. Abdülkadir. İmtaü’l-esmâ’ bima li’n-nebi mine’l-ahvâl ve’l-emval ve’l-hafede ve’l-metâ’, tahkik ve talik. Muhammed Abdülhamid en-Nemisi, 15 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
Önkal, Ahmet. “Münzir b. Sâvâ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 32/34-35. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
es-Semhûdî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Abdillâh b. Ahmed b. Alî. Vefaü’l-vefa bi-ahbari dari’l-Mustafa. thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid, 4 Cilt. 4. Basım. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1984.
Urve b. ez-Zübeyr b. el-Avvâm b. Huveylid el-Kureşî el-Esedî , Meğâzî Rasûlillah. thk. Dr. Muhammed Mustafa el-A’zamî, Riyad: Mektebetü't Terbiyeti'l-Arabî, 1981.
Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Tarihu’r-rusül ve’l-mülük. thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrahim. 11 Cilt. 2. Basım. Mısır: Dârü'l-Mearif, 1968.
Vâkıdî, Muhammed b. Ömer. Kitabu’l-meğâzî, thk. Marsden Jones, 3 Cilt. Beyrut: Alemü'l-Kütüb, 1984.
Yalçınkaya, Mehmet Akif, Arap Dili Açısından Hz. Peygamber’in Mektuplarının Değerlendirilmesi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Siyeru a’lâmi’n-nübelâ, thk. Şuayb el-Arnaut, Hüseyin Esat, 23 Cilt. 3. Basım. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1985.
Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman, Târihü’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhir ve’l-a’lâm, thk. Ömer Abdüsselâm Tedmürî, Beyrut: Dârü'l-Kitâbi'l-Arabi, 1987.
Zürkanî, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdülbaki b. Yusuf. Şerhu ala mevahibi’l-ledüniyye [bi’l-minahi’l-Muhammediyye]=İşrâku meşâbihi’s-sîreti’n-nebeviyye bi-meczi esrari’l-mevahibi’l-ledünniyye, zabatahu ve sahhahahu. Muhammed Abdülaziz el-Halidî, 12 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1996.