Trabzon ve Rize kıyılarındaki T-mahmuzların plaj olarak kullanılabilirliği üzerine alan çalışması

Ülkemizin Doğu Karadeniz Bölümü eğimli ve engebeli arazi yapısına sahip olup; arazi pek çok yerde akış hızı yüksek irili ufaklı çok sayıda dere ile parçalanmıştır. Şiddetli sağanak yağışların etkili olduğu yörede akarsu ve kıyı erozyonu çok önemli bir çevre sorununa neden olmaktadır. Diğer önemli bir sorun ise, sahil boyunca dereler ve kıyı akıntıları ile taşınan katı materyallerin, derelerle denizin birleştiği noktalarda dolma problemlerinin yaşanmasına neden olmasıdır. Aynı zamanda limanların, çekek yerlerinin ve balıkçı barınaklarının dolarak sığlaşmasına ve işlevlerini tam olarak yerine getirmesine engel olmaktadır. Akarsu ve kıyı erozyonu sonucunda önemli yaşam alanları, kıyı yerleşimleri tahrip olmakta ve bunun sonucunda çok ciddi ekonomik kayıplar meydana gelmektedir. Akarsu ve kıyı erozyonun neden olduğu bir diğer önemli çevre sorunu da meydana gelen görsel kirliliktir. Bir yandan Karadeniz Sahil Yolu’nun sürdürülebilir kullanımı; diğer yandan kıyı erozyonunu önlemek amacıyla gruplar halinde T-mahmuzların yapılmış olması, taşınan sedimentin T-mahmuzlar tarafından tutulması, hem T-mahmuzların amaçlanan hedeflerine ulaşmasını hızlandırmakta, hem de balıkçı barınakları ve diğer kıyı yapılarının sığlaşmasını önlemektedir. Bu çalışmada, Doğu Karadeniz Bölümü’nün Rize ve Trabzon illeri sınırları içerisinde bulunan T-mahmuz sistemleri içinden 10 tanesi seçilmiş, son 5 yılda yapılan batimetrik deniz derinliği ölçüm değerleri ve mahmuz topuklarından yaz ve kış sezonunda alınan sediment numuneleri analiz edilmiştir. Elde edilen sonuçlar değerlendirilerek ve eş derinlik eğrileri oluşturulmuş, T-mahmuzların plaj olarak kullanımı ve çevresel etkileri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Doğu Karadeniz kıyılarında ilk defa 1998-2000 yılları arasında yapılan T-mahmuzlarının topuklarında 2000-2017 yılları arasında 43.132,38 m3 kum boyutunda sediment birikmiştir. Bu durum T- mahmuzların hem kıyı koruma, hem de plaj olarak kullanılması bakımından çok olumlu bir gelişmedir. T-mahmuzlarının bu şekildeki işlevsel faaliyeti ile hem kıyı erozyonu önlenecek, hem balıkçı barınakları ve diğer kıyı yapılarının sığlaşması azaltılacak, hem de bu alanların plaj olarak kullanılmalarının önü açılmış olacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Kıyı erozyonu, Morfoloji, Plaj, T-mahmuz

A case study on the usability of T- head groins as beach at Trabzon and Rize coasts

The eastern Black Sea region of our country has an inclined and rough terrain and the land is consists of by many streams, large and small. In the eastern Black Sea where severe rains are effective, rivers and coastal erosion cause a very important environmental problem. Another important problem is the filling sediment problems along the coast at the points where the combine sea and the streams are carried and the coastal streams. At the same time, this situation it prevents the ports, docks and fishing shelters from filling up and becoming fully functional. As a result of river and coastal erosion, important habitats, coastal settlements are destroyed and consequently serious economic losses occur. Another important environmental problem caused by river and coastal erosion is visual pollution. On the one hand, sustainable use of the Black Sea coastal road; on the other hand, T-head groins were formed in groups in order to prevent coastal erosion, and the sediment retained by T-spurs accelerated both T- head groins reaching their intended targets. At the same time T-head groins prevented the fishery harbor and other coastal structures from becoming shallow. In this study, 10 T- head groin systems were chosen from the T- head groins systems within the boundaries of the Rize and Trabzon provinces of the Eastern Black Sea Region and the sediment samples analyzed taken from the spur heels during the summer and winter seasons. The obtained results were evaluated and granulometric measurements were made and co-depth curve were formed and the use of T- head groins as a beach and their environmental impacts have been tried to be demonstrated. Between the years of 2000-2017, 43132.38 m3 sand-weight sediment has been deposited in the heels of the T- head groins performed between 1998-2000 for the first time in the eastern Black Sea coasts. This situation is a very positive development in terms of use of T- head groins as both coastal protection and beach. With this kind of functional activity of T- head groins, both coastal erosion will be prevented and shallowing of fishery harbors and other coastal structures will be reduced as well as, these area will be use as beaches.

Keywords:

Beach, Coastal erosion, Morphology, T-head groin,

PDF

___

Abuodha, J.O.Z., 2003. Grain size distribution and composition of modern dune and beach sediments, Malindi Bay coast, Kenya. Journal of African Earth Sciences, 36, 41-54.
Anonim, 2015. Kıyı Yapıları Planlama ve Tasarım Teknik Esasları. TC Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü (AYGM) yayını. Ankara, 437s.
Barrow, C.J., 1995. Developing the Environment: Problems and Management. Longman, Essex, 313p.
Bayraktar, E.A., 2009. Doğu Karadeniz Kıyılarında T-mahmuzlarının Kıyıya Etkileri ve Balıkçı Barınaklarının Sığlaşması. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
Bayraktar, E.A., Bayraktar, D. ve Yüksek, Ö., 2016. Doğu Karadeniz kıyılarında T-mahmuzlarının kıyıya etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 20 (3), 509-517.
Beale, J.G., 1980. The Manager and the Environment: General Theory and Practice of Environmental Management. Pergamon, Oxford, 192p.
Berkün, M., Anılan, T. ve Aras, E., 2010. Doğu Karadeniz Bölgesi’nde sediment taşınması ve kıyı erozyonu etkileşimleri. Türkiye Mühendislik Haberleri, TMH-461-462-2010/3-4, 47-52.
Bird, E.C.F., 1996. Beach Management. Wiley, 281p.
Durmuş, C., 2007. Mersin Bölgesi Kıyı Koruma Yapılarının İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
Edward, J.A., 2017. Beach Plains: Formation, Evolution and Ecological Signifıcance Coastal Geomorphology and Shoreline Management Unit. Université du Littoral Côte d’Opale, France.
Fışkın, R., Çakır, E. ve Özkan, E.D., 2016. Mavi bayrak uygulamasının önemi, ölçütleri ve ülkelere göre durum değerlendirmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (15), 224-247.
Harwey, N. ve Caton, B., 2003. Commonwealth of Australia, Living on the Coast: the Commonwealth Coastal Policy. Department of the Environment, Sport and Territories, Canberra.
James, R.J., 2000. The first step for the environmental management of beaches: establishing an effective policy framework. Coastal Management, 28 (2), 149-160.
Kırkgöz, M.S., 2002. Kıyı Erozyonunun Boyutları. Türkiye Mühendislik Haberleri, TMH-420-421-422, 71-73.
Kıyı Kanunu, 1990. Kanun No: 3621, Kabul Tarihi: 4/4/1990.
Komar, P.D., 1998. Beach Processes and Sedimentation. Prentice-Hall, New Jersey, 544p.
Masselink, G. ve Kroon, A., 2017. Coastal Zones and Estuaries. Morphology and Morphodynamics of Sandy Beaches, 8s.
Özölçer, İ.H., 1998. Kıyı Korumasında Mahmuzların Etkilerinin Araştırılması. Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
Özölçer, İ.H., Kömürcü, M.İ., Birben, A.R., Yüksek, Ö. ve Karasu, S., 2006. Effects of T-Shape Groin Parameters on Beach Accretion. Ocean Engineering, 33, 382-403.
Patrick, A.H., Sergio, R.D., Eduardo G.B., Luiz J.T., Ricardo N.A., Luciana S.E., Nelson, S.G., Elirio E.T., Luiz, C., De A.T. ve Luiz C.P.C., 2005. Beach ridges, foredunes or transgressive duneﬁelds? Deﬁnitions and an examination of the Torres to Tramandaí barrier system, Southern Brazil. Anais da Academia Brasileira de, 77 (3).
Rodney J.J., 2000. From beaches to beach environments: linking the ecology, human-use and management of beaches in Australia. Ocean and Coastal Management, 43, 495-514.
Selin, S. ve Chavez, D., 1995. Developing a collaborative model for environmental planning and management. Environmental Management, 19 (2) 189-195.
Süme, V., 1992. Deniz Yapılarının Dinamik Projelendirilmesi ve Stabilite Etüdü. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
Süme, V. ve Karasu, S., 2002. Rize Sahilinde İyidere-Çayeli Arasında Yapılan T-mahmuzların Kıyı Koruma Açısından İncelenmesi. 4. Ulusal Kıyı Mühendisliği Sempozyumu, 24-27 Ekim, Antalya, s201-217.
Süme, V., 2007. Rize İyidere-Çayeli Arasındaki T-Mahmuzların Kıyı Koruma Açısından İncelenmesi, 6. Ulusal Kıyı Mühendisliği Sempozyumu, 25-28 Ekim, İzmir, s25-34.
Süme, V., 2009. Rize-Çayeli Arası ve Bozukkale-Ünye Çimento Mevkii Arası Kübaj Çalışması. Etüt Raporu, 15s.
Süme, V., 2011. Rize’de Deniz Seviyesi Değişimi. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Bilimsel Araştırma Projesi, Rize.
Süme, V., 2014. Grain size and beach formation characteristic at the t-head groins system at Kıyıcık, Turkey (Eastern Black Sea). Journal of Civil and Environmental Engineering, 4 (4), 1-5.
Süme, V. ve Tansel, B., 2016. Capacity building for field inspections: A comprehensive assessment tool for monitoring structural integrity and sediment capture performance of T-head groins. Ocean and Coastal Management, 125, 20-28.
Süme, V. ve Yüksek, T., 2018. Doğu Karadeniz Kıyılarının Kumsal Özellikleri ve Plaj Profilleri. 9. Kıyı Mühendisliği Sempozyumu, 1-3 Kasım, Adana, s84-95.
Taylor, M. ve Stone, G.W., 1996. Beach-Ridges: A Review. Journal of Coastal Research, 12 (3), 612-621.
Yüksek, Ö., 1995. Effects of Breakwater Parameters on Shoaling of Fishery Harbors. Journal of Waterway, Port, Coastaland Ocean Engineering, 121 (1), 13-22.
Yüksel, Y., Çevik, E. ve Çelikoğlu, Y., 1998. Kıyı ve Liman Mühendisliği. İnşaat Mühendisleri Odası, İstanbul, s187-189.