İstanbul’da 19. yüzyıl kentsel yaşamına koşut olarak değişen saray ve konut mimarlığının incelendiği çalışmada, saray olarak 19. yüzyılın ikinci yarısında inşa edilen ve İstanbul’un fiziksel evrimine büyük ölçüde yön veren Dolmabahçe, Çırağan ve Yıldız sarayları İncelenmektedir. Konut olarak ise dönemin yönetici elit ya da başka bir deyişle bürokrat seçkinlerin özellikle Nişantaşı ve Beşiktaş-Yıldız- bölgelerin¬de bulunan konakları ele alınmaktadır. 19. yüzyılda Batılılaşma adı verilen süreç, Batı’daki gibi kendiliğinden ve bağımsız bir gelişimin ürünü olmamış, farklı toplum yapısında ve farklı koşullarda gerçekleşen bir sürecin ürünü olan bir ‘toplum mode¬li’ olarak benimsenmiş ve imparatorluk bünyesinde gerçekleştirilmeye çalışılmıştır. OsmanlI’da Batılılaş¬ma önce İstanbul’dan başlamış, Batılılaşmanın hazırlayıcısı ve taşıyıcısıysa Osmanlı sarayı ve bürokrat seçkinleri olmuştur. İstanbul kenti bu değişimi, 19. yüzyıl sonunda oluşan kentsel mekanlardaki boyutların ve ölçeğin büyü¬mesinde yapı gruplarındaki üslup farklılıklarında ve tek yapıda izlenen plan ve süsleme değişikliklerinde yansıtır. Gelişmeler öncelikli olarak Osmanlı Devleti tarafından yaptırılan resmi içerikli yapılar, saraylar ve bürokrat seçkinlerin konutlarında izlenir.

This article is a study of the palace and house architecture that have been changing parallel to urban life in İstanbul in the 19th century and covers the second half of the 19th century and the first few decades of the 20th century. As palaces, Dolmabahçe, Çırağan and Yıldız palaces vvhich were built at the second half of the 19th century and vvhich determined the main direction of the physical evolution of İstanbul, as houses, the konaks belonging to the governing elite of the period or in other vvords bureaucratic elite vvhich were located especially at districts of Nişantaşı and Yıldız are studied. The process called VVesternization in the 19th century, vvhich did not happen by itself and by an inde- pendent development, was regarded rather as a social model developed vvithin different social structure and conditions, under the imperial framevvork. VVesternization in the Ottoman period took place in İstan¬bul firstly and creators and bearers of VVesternization process became Ottoman palace and bureaucratic elite. The city of İstanbul reflects this transformation in the expansion of dimensions and scale in urban are- as at the end of the 19th century, through the changes in the style of building groups and through planning and ornamentation of a single building. Those developments is initially observed in the State buildings constructed by Ottoman State, palaces and konaks of bureaucratic elite.