YEREL YÖNETİMLERDE ÇEVRE SORUNLARININ ÇEVRE HAKKI KAPSAMINDA İNCELENMESİ: ULUSLARARASI VE ULUSAL MEVZUAT EKSENİNDE KARŞILAŞTIRMALI BİR ANALİZ

Kentlerde yaşayan nüfusun yüksek bir hızda artış göstermesi, kentlerde bir takım çevre sorunlarının artmasına neden olmuştur. Bu sorunlara getirilmek istenen çözümler, konunun uluslararası düzeyde tartışılmasını ve konu ile ilgili farklı kavramların ortaya çıkmasını beraberinde getirmiştir. Bu kavramlar arasında “çevre hakkı” önemli yer tutmaktadır. Yaşama hakkının önemli bir parçası olan çevre hakkı “sağlıklı bir çevrede yaşama hakkı” şeklinde tanımlanmaktadır. Çevrenin sağlıklı ve yaşanabilir kalması, bireysel bir hak ve sorumluluk olduğu için çevre sorunlarının yerel düzeyde ele alındığı görülmektedir. Bu anlamda çevre sorunlarının çözümü konusunda belediyeler başta olmak üzere yerel yönetimlere ve yerel yönetimlerin ilgili organlarına önemli görevler düşmektedir. Bu çalışmada öncelikle çevre hakkı ve çevre sorunları ile ilgili kuramsal ve kavramsal bir çerçeve ortaya konulmuştur. Ardından uluslararası alanda çevre odaklı ilk toplantı olma özelliğine sahip olan Stockholm Birleşmiş Milletler Çevre Konferansı’nın önemine değinilmiş ve yine önemli belgelerden olan Yerel Gündem 21, Aarhus Sözleşmesi ve Avrupa Kentsel Şartı I ve II incelenmiştir. Çalışmanın devamında çevre ve çevre hakkının ulusal mevzuattaki yeri irdelenerek 2872 sayılı Çevre Kanunu’ndan bahsedilmiştir. Aynı zamanda Türkiye’nin yerel yönetimler alanında yeniden yapılanma çalışmalarının bir ürünü olarak 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ve 5393 sayılı Belediye Kanunu, konu kapsamında değerlendirilmiştir. Bu bağlamda söz konusu kanunlar içerisinde belediyenin görev, yetki ve sorumluluklarından yola çıkarak çevresel sorunlara temas eden maddeler ele alınmıştır. Nihai olarak incelenen mevzuatta çevre sorunları ve çözümleri ile alakalı dağıtılan görevler ve aktörlerin önemi ve hangi sorunlara, hangi maddelerle çözüm getirilmek istendiği analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Yerel Yönetimler, Belediye Kanunu, Çevre Hakkı, Çevre Sorunları

Examination of Environmental Problems in Local Governments Within the Scope of Environmental Rights: A Comparative Analysis on the Axis of International and National Legislation

An increase in the population living in cities at a high rate has led to an increase in a number of environmental problems in cities. The solutions that were intended to be brought to these problems led to the discussion of the issue at the international dimension and the emergence of different concepts related to the issue. Among these concepts, ‘environmental right’ is important. The right to the environment, which is an important part of the right to life, is defined as the ‘right to live in a healthy environment.’ It is seen that environmental issues are addressed at the local level, as the environment remains healthy and livable, an individual right and responsibility. In this sense, important tasks are assigned to local governments and the relevant bodies of local governments, especially municipalities, in solving environmental problems. In this context, international texts containing the concept and subject of environmental right include issues such as ensuring urban order, reducing environmental pollution, protecting and increasing green spaces among the tasks and responsibilities that fall to local governments, which also include environmental issues In this study, a theoretical and conceptual framework related to environmental rights and environmental problems was put forward. After that, the importance of the Stockholm United Nations Environment Conference, which is the first environmentally oriented meeting in the international arena, was mentioned and the Local Agenda 21, Aarhus Convention and European Urban Charter I and II, which are important documents, were examined. In the continuation of the study, the place of the environment and the right to the environment in national legislation was examined and the Environmental Law No. 2872 was mentioned. At the same time, the Metropolitan Municipality Law No. 5216 and the Municipal Law No. 5393 were evaluated within the scope of the subject as a product of Turkey's restructuring efforts in the field of local governments. In this context, the laws in question are based on the duties, powers, and responsibilities of the municipality and the substances that come into contact with environmental problems are discussed. In the final legislation, the importance of distributed tasks and actors related to environmental problems and solutions and what problems and what substances are wanted to be solved were analyzed

Keywords:

Local Governments, Municipal Law, Environmental Rights, Environmental Problems,

PDF

___

Akbaba, A. (2016), İnsan Hakları Hukukunda Üçüncü Kuşak Haklar. İstanbul: Legal Yayıncılık.
Akhan, A, E. (2019), Avrupa Kentsel Şartı Bağlamında Bisiklet Paylaşım Sistemlerinin İncelenmesi: Çanakkale Örneği. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
Anton, D.K., Shelton, D.L. (2011), Environmental Protection and Human Rights. USA: Cambridge University Press
Akkoyunlu Ertan, K. (1997), ‘Kentli Hakları’, Amme İdaresi Dergisi. 30, 32 – 48.
Barry, J. (1999), Environmental Sociology: Controversy and Continuity. New York: Routledge.
Batal, S. (2007), Yerel Yönetimler Açısından Türkiye ve Avrupa Birliği Çevre Politikalarının Mukayeseli Değerlendirilmesi. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
Belediye Kanunu (2005). Resmi Gazete (Sayı: 5393). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5393.pdf Erişim Tarihi: 27.01.2021
Bilgili, M.Y. (2015), ‘Anayasal Bir Hak olarak Çevre Hakkı’, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2 (6), 563 – 584.
Bilir, F., ve Hamdemir, B. (2011), ‘Çevre Hakkı ve Uygulaması’, International Conference on Evrasion Economies, 2, 143 – 149.
Boyle, A. (2006), ‘Human Rights or Environmental Rights? A Reassessment’, Fordham Environmental Law Review. 18, 471 – 511).
Bulgan, E. (2008), Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı ve 5393 Sayılı Belediye Kanunu. (Basılmamış Doktora Tezi).
Büyükşehir Belediye Kanunu. (2004, 3 7). Resmi Gazete (Sayı: 5216). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5216.pdf Erişim Tarihi: 27.02.2021
Ceyhan, H. (2019), Çevre Hakkı Çerçevesinde İran’ın Urmiye Gölü’ndeki Uygulamaları. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
Coenen, F. (2009), Public Participation and Better Environmental Decisions. United States: Springer Netherlands.
Çevre Kanunu. (1983, 9 8). Resmi Gazete (Sayı: 2872). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2872.pdf Erişim Tarihi: 27.02.2021
Çiftçioğlu, H., Aydın, A.H. (2019), ‘Türkiye’de Yerel Yönetimler ve Çevre Sorunlarının Çözümündeki Sorumlulukları, Rolleri ve Önemi’, Al-Farabi International Journal on Social Sciences, 3, 117 – 128.
Çolakoğlu, E. (2010), ‘Haklar Söyleminde Çevre Eğitiminin Yeri ve Türkiye’de Çevre Eğitiminin Anayasal Dayanakları’, TBB Dergisi. 88, 151 – 171.
Dadak, K. (2015), ‘Yeni Kuşak Hak Olarak Çevre Hakkı’, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 5, 309 – 326.
Dunlap, R., Scarce, R. (1991), ‘Poll Trends: Environmental Problems and Protection’, The Public Opinion Quarterly, 55, 651 – 672.
Eken, İ. (2009), Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı Hükümleri Çerçevesinde 5393 Sayılı Belediye Yasası ve 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Yasası. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
Emrealp, S. (2005), Yerel Gündem 21 Uygulamalarına Yönelik Kolaylaştırıcı Bilgiler Elkitabı, İstanbul: Birmat Matbaası
Güneş, A. (2010), ‘Aarhus Sözleşmesi Üzerine Bir İnceleme’, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi.14, 299 – 333.
Güneş, A. (2011), ‘Yeni Anayasa Tartışmaları Bağlamında Çevre’, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 15, 259 – 283.
Güneş, A. (2012), ‘Uluslararası Çevre Hukuku Üzerine Bir İnceleme’ İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası. 70, 83 – 114.
Gürseler, İ. (2008), ‘İnsan Hakları, Çevre, Anayasa’, TBB Dergisi. 75, 199 – 208.
https://5cidade.files.wordpress.com/2008/11/the-european-urban-charter.pdf The European Urban Charter, Erişim tarihi: 24.02.2021.
Kaypak, Ş. (2017), Çevre Hakkı ve Kentsel Alanlarda Uygulanması Zhakipbek Altaev, Zharkynbike Suleımenova, Ömer Okan Fettahlıoğlu (Ed). Al Farabi 1. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongre Kitabı. Gaziantep: İKSAD Yayınevi, 1037 – 1059.
Kaboğlu, İ. (1992), Çevre Hakkı. İstanbul: İletişim Yayınları.
Keleş, R., Ertan, B. (2002), Çevre Hukukuna Giriş. Ankara: İmge Kitabevi.
Keleş, R., Hamamcı, C. (1997), Çevrebilim. Ankara: İmge Kitabevi.
Keleş, R., Hamamcı, C., Çoban, A. (2015), Çevre Politikası. Ankara: İmge Kitabevi.
Mutlu, A., Yücel Batmaz, N. (2013), Türkiye’de Kent Hakkı. Ankara: Orion Kitabevi.
Özdek, Y. (1993), Çevre Hakkı. Ankara: TODAİE.
Özdek, Y. (2003), İnsan Hakkı Olarak Çevre Hakkı. Ankara: Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları.
Rodriguez-Rivera, Luis E. (2006), ‘The Human Right to Environment and the Peaceful Use of Nuclear Energy’, Denver Journal of International Law & Policy, 35, 173-192.
Soydal, Ö, M. (2012). 5216 Sayılı Büyükşehir Belediye Yasası Kapsamında Metropoliten Alanlarda Sınır Tespitinin Değerlendirilmesi. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
Tekeli, İ. (2005), ‘Çevre Hakkına Yerelden Yaklaşmak, Sivil Toplum Geliştirme Merkezi’, Ankara, http://panel.stgm.org.tr/vera/app/var/files/c/e/cevre-hakkina-yerelden-yaklasmak-ilhan-tekeli.pdf (Erişim:15.09.2020).
Turpancı, A. (2018), Çevre Hukukunun Gelişiminde Uluslararası Örgütlerin Rolü. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
UN, (1972). Report Of The United Nations Conference On The Human Environment, Stockholm, Sweden, 5-16 Haziran.
Zeytin, M., Kırlıoğlu, H. (2014), ‘Çevre Yönetim Sistemi ve Yerel Yönetimler’, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. 5, 238 – 254.