Emin ÇİFTÇİ, Bülent YALÇINALP, Hasan KOLAYLI, Richard D. HAGNI

Textural, mineralogical and paragenetic characteristics of Murgul deposit (Artvin-NE Turkey)-an example to the kuroko-type volcanogenic massive sulfide deposits

Murgul maden yatağı, Doğu Pontid Tektonik Kuşağı'nın kuzeydoğu köşesinde bulunmakta ve tamamen Üst Kretase felsik volkanitleri tarafından içerilmektedir. Yatak, ana hatlarıyla, volkanik-eşlikli masif sülfitlerin hem Cu-pirit hemde Cu-Zn- tip' lerinin özelliklerini taşımaktadır. Birbirinden ayrı iki cevher kütlesi maden yatağını oluşturmaktadır ki birincisi yaygın olarak stokvörk ve saçınım ağırlıklı cevherleşmeden, diğeride egemen ince taneli masif cevherleşmeden oluşmaktadır. Maden yatağı, bir bütün olarak, geniş anlamda "sarı cevher" olarak kabul edilebilir. Stokvörk cevher, oldukça yüksek kuvars/ barit oranına ve pirit (I, II)-kalkopirit (I, II)-kuvars mineral parajenezine; masif cevher ise oldukça küçük kuvaslbarit oranına ve pirit (I, II)-kalkopirit (I)- sfalerit-galen-tetraedrit-kalkopirit (Il)-bornit cevher minerali parajenezine sahiptir. Saçınım, breşlenme, damar ve damarcık, ornatım ve atol cevher dokuları yatak içerisinde tesbit edilen en yaygın mikrodokulardır. Sfalerit bölgedeki diğer masif sülfitler de olduğu gibi, demir içeriğince çok fakirdir (< ağ.%1). Sıvı kapanımlar genelde iki-fazlı, sıvıca zengin, az doygun ve 160$circ$ C ile 320$circ$ C arasında yoğunlaşan formasyon ısıları vermektedirler. Sıvı kapanımlar ayrıca, %1 ile %5 eş değ. NaCl arasında değişen tuzluluk değerlerine sahiptirler.

Murgul maden yatağı'nın dokusal, mineralojik ve parajenetik özellikleri (Artvin-KD Türkiye)- kuruko tipi volkanik-eşlikli masif sülfit yataklara bir örnek

The Murgul deposit is located in the northeasternmost corner of the Eastern Pontid tectonic belt and hosted mainly by the felsic volcanic rocks of Upper Cretaceous age. The deposit is essentially stratabound with characteristics of both Cu-pyrite and Cu-Zn-types of the volcanogenic massive sulfide deposits. Two spatially apart ore bodies, one being dominantly stockwork and disseminated ore, the other is predominantly fine-grained massive sulfide ore, constitute the deposit, and both can be considered as yellow ore in a broad sense. The deposit has a mineral paragenesis of pyrite(I,II)-chalcopyrite(I,II)-quartz with extremely high quartzlbarite ratio for the stockwork ore, and pyrite(I,II)-chalcopyrite(I)-sphalerite-galena-tetrahedrite /tennantite-chalcopyrite(II)-bornite with a very low quartz/ barite ratio for the massive ore body. Dissemination, brecciation, veins and veinlets, replacement, and atoll ore textures dominate throughout the deposit. Sphalerite, as in the other massive sulfide deposits of the region, is significantly Fe-poor (

___

Ağar, U. (1977). Demirözü (Bayburt)-Köse (Kelkit) Bölgesinin Jeolojisi. İ.Ü. Fen Fak., Ph.D. Thesis (Unpublished), İstanbul, Turkey.
Akıncı, Ö. T. (1980). Major copper metallogenic units and genetic igneous complexes of Turkey. In Jankovic, S. and Sillitoe, R.H., eds., European copper deposits: Belgrade, Belgrade Univ. Faculty Geology Mining, p. 208-219.
Akıncı, Ö. T. (1985). The Eastern Pontid Volcano-Sedimentary Belt and Associated Massive Sulphide Deposits. In the Geological Evolution of the Eastern Mediterranean. Eds., J.E. Dixon and A.H.F. Robertson, Spec. Publication, Oxford, 848 pp.
Aslaner, M. (1977). Türkiye Cu-Pb-Zn Yataklarının Jeolojik ve Bölgesel Sınıflamasıyla Plaka Tektoniği Yönünden İncelemesi. K.T.U. Yer. Bil. Fak. Yayınları, No: 12, Trabzon, Turkey.
Aslaner, M. and Gedikoglu, A. (1984). Harşit (Tirebolu-Gir e sun) Metalik Cevherleşme Tipleri. K.T.U. Dergisi 1-2, pp. 1-16, Trabzon, Turkey.
Aslaner, M., Van, A., and Yalçılp, B. (1995). General Features of Pontide Metallogenic Belt, In Geology of the Black Sea Region Symposium, eds., Erler, A., Ercan, T., Bingöl, E, and Örçen, S. Ankara, Turkey.
Clark, L.A. (1983). Geology and Ore Genesis: Genetic implications of fragmental ore texture in Japanese Kuroko deposits. CM Bull, v. 76, no 849, pp. 105-114.
Çiftçi, E. (1993). Killik-Espiye-Giresun Polimetalik Cevherleşmesi Üzerindeki Topraklarda Pb-As Jeokimyası ile Hedef Saptanmasının Uygulanması. K.T.Ü., Master Thesis (Unpublished), Trabzon, Turkey.
Egeran, N. (1946). Relations entre les unites tectoniques et les gites metalliferes de Tuequie. M.T.A. Bull, no: 35, Ankara, Turkey.
Eldridge, S.C., Barton, Jr. P.B., and Ohmoto, H. (1983). Mineral textures and their bearing on formation of the Kuroko Orebodies. Econ. Geol. Monograph 5, pp. 241-281.
Gedikoglu, A. (1978). Harşit Granit Karmaşığı ve Çevre Kayaçları. K.T.Ü. Asso. Prof. Thesis (Unpublished), Trabzon, Turkey.
Guber, L. and Ohmoto, H. (1978). Deep See Environment of Kuroko Formation as Indicated by the Benthic Foraminifera from the Hokuroku District. Japan. Mining Geol, v. 28, pp. 245-256.
Hamamcıoğlu, A. and Sawa, T. (1971). Yeni Görüşlerin Işın Altında Karadeniz Bölgesi Cu-Pb-Zn Yatakları. Türkiye Maden Bil. ve Teknik II Kongresi, pp. 64-72, Ankara, Turkey.
Hutchinson, W.R. and Hodder, W.R. (1973). Volcanogenic sulfide deposits and their metallogenic significance. Econ. Geol., v. 68, No: 8, pp. 1223-47.
Ketin, I. (1966). Anadolunun Tektonik Birlikleri. M.T.A. Bull, no: 66, 20-34, Ankara, Turkey.
Kolaylı, H. (1994). Alterasyondaki Kimyasal Değişimlerin İncelenmesiyle Kutlular (Sürmene-Trabzon) Masif Sülfit Yatağında Cevher Kütlesinin Saptanması. Yerbilimleri, No: 25, pp. 13-20, ISSN 1019-1003, Turkey.
Kovenko, V. (1944). M.T.A. Mecm. no: 2130, pp. 210-222, Ankara, Turkey.
Kraeff, A. (1963). Geology and mineral deposits of the Hopa-Murgul region, western part of the province of Artvin, NE Turkey, M.T.A. Bull, no: 60, pp. 45-60, Ankara, Turkey.
Mado, H. (1971). Geology and mineralization the Cu ore deposits in the Murgul mine, NE Turkey. M.T.A. Rep. no: 4883, Ankara, Turkey.
Moore, W.J., McKee, E.H., and Akıncı, Ö. (1980). Chemistry and Chronology of Plutonic Rocks in the Pontid Mountains, Northern Turkey. European Copper Deposits, pp. 209-216, Belgrade.
Ovalıoğlu, R. (1969). Türkiye Cu-Zn-Pb Madenleri ve Bunları Arama Değerlendirme Problemleri. I.Türkiye Madencilik Bilimsel ve Teknik Kongresi, Ankara, Turkey.
Özgür, N. and Schneider, H.J. (1988). New Metallogenic Aspects Concerning the Copper Deposits of Murgul, NE Turkey. Soc. Geology Applied to Mineral Deposits, Spec. Publ.6, pp. 229-239.
Pejatovic, S. (1979). Metallogeny of the Pontid-Type Massive Sulfide Deposits, M.T.A., no: 177, Ankara, Turkey.
Pelin, S. (1977). Alucra (Giresun) GD Yöresinin Petrol Olanakları Bakımından Jeolojik İncelemesi. K.T.Ü. Yayın no: 87, Trabzon, Turkey.
Petraschek, E.W. (1955). Bezeihungen zwischen der Anatolischen und Schwarzmeerkuste Metal-provinz. M.T.A. Bull, no: 46I47, pp. 64-74, Ankara, Turkey.
Schneiderhohn, H. (1955). Die kupfererzlagerstatte Murgul in schawarzmeer Kustengebiet, provinz Çoruh, Nordost Turkei, Erzmetall, VIII, pp. 468-478.
Tüysüz, N. (1995). Lahanos (Espiye-Giresun) Masif Sülfit Yatağına Ait Cevher Mineralleri ve Dokularının Cevher Oluşundu Açısından İncelenmesi. Yerbilimleri, no: 26, pp. 79-92, ISSN 1019-1003,Turkey.
Van, A. (1990). Pontid Kuşağında Artvin Bölgesinin Jeokimyasi, Petrojenezi ve Masif Sülfit Mineralizasyonlari. K.T.Ü., Ph.D. Thesis (Unpublished), Trabzon, Turkey.
Willgallis, A., Özgür, N., and Siegmann,. E. (1990). Se- and Te-bearing sulfides in copper ore deposits of Murgul, NE Turkey: Eur. J. Mineral, 2, pp.145-148.
Zimmer, E. (1938). Die Kupfergrube Murgul. M.T.A. Mecm. no: 2, Ankara, Turkey.