Yersel lazer tarama yöntemi ve ortofotoların kullanımı ile kültür varlıklarının cephelerindeki malzeme bozulmalarının dokümantasyonu: Mardin Mungan Konağı örneği

Yapılarda meydana gelen malzeme bozulmalarına etki eden faktörlerin ve süreçlerin doğru bir şekilde belirlenmesi ve anlaşılması, uygun koruma müdahalelerinin uygulanması ve yapılarda meydana gelecek bozulmalara önlem alınması açısından büyük önem taşımaktadır. Çalışmaya konu olan ve yöreye özgü geleneksel konutların özelliklerini yansıtan tarihi taş bir yapı olan Mardin Mungan Konağı; topografya, malzeme gibi bölgesel unsurların belirleyiciliği altında oluşmuş bir yapıdır. Çalışmanın amacı Mardin ilinde geleneksel konutların özelliklerini yansıtan tarihi bir konak olan Mardin Mungan Konağı’nın, taş malzeme sorunlarının araştırılmasıdır. Malzeme sorunlarının araştırılmasında, gözlemsel tespit ve yersel lazer tarama yöntemleri kullanılmıştır. Çalışma sonucunda, gözlemsel tespitten elde edilen veriler ile yersel lazer taramadan elde edilen ortofotolar birleştirilerek, hızlı ve kolay bir şekilde malzeme bozulmalarının tespiti ve restorasyon analizi için bir bozulma haritası oluşturulabildiği görülmektedir. Bozulma haritalarından elde edilen sonuçlarda ise, tarihi Mardin Mungan Konağı cephelerinde taş malzeme bozulma türlerinden yüzey kirliliği, çiçeklenme, çimento kullanımından kaynaklı hatalı onarımlara ve yine çeşitli hatalı onarımlar sonucu yapılmış sıvaların dökülmesi sorunlarına rastlanmıştır. Yapıda meydana gelen hasarların en önemli olası nedenleri arasında, kullanıcı kaynaklı bozulmaların olumsuz etkileri olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Mimari belgeleme, Yersel Lazer Tarama, Fotogrametri, Kültürel Miras, Ortofoto

PDF

___

Acun, S., & Arioğlu, N. (2006). A method for the preservation and restoration of the stones used in historical buildings. Architectural Science Review, 49(2), 143-148.
Adamopoulos, E., & Rinaudo, F. (2021). Combining multiband imaging, photogrammetric techniques, and FOSS GIS for affordable degradation mapping of stone monuments. Buildings, 11(7), 304.
Alptekin, A., & Yakar, M. (2020a). Kaya Bloklarının 3B Nokta Bulutunun Yersel Lazer Tarayıcı Kullanarak Elde Edilmesi. Türkiye LİDAR Dergisi, 2(1), 1-4.
Alptekin, A., & Yakar, M. (2020b). Mersin Akyar Falezi’nin 3B modeli. Türkiye Lidar Dergisi, 2(1), 5-9.
Armesto-González, J., Riveiro-Rodríguez, B., González-Aguilera, D., & Rivas-Brea, M. T. (2010). Terrestrial laser scanning intensity data applied to damage detection for historical buildings. Journal of Archaeological Science, 37(12), 3037-3047.
Barber, D. M., Dallas, R. W., & Mills, J. P. (2006). Laser scanning for architectural conservation. Journal of Architectural Conservation, 12(1), 35-52.
Bozdağ, A., İnce, İ., Bozdağ, A., Hatır, M. E., Tosunlar, M. B., & Korkanç, M. (2020). An assessment of deterioration in cultural heritage: The unique case of Eflatunpınar Hittite Water Monument in Konya, Turkey. Bulletin of Engineering Geology and the Environment, 79, 1185-1197.
Burgerb, A., Grimm-Pitzinger, A., & Thaler, E. (2007, October). A combination of modern and classic methods of surveying historical buildings—The Church St. Valentin in the South Tyrol. In Proceedings of the XXI International CIPA Symposium, Athens, Greece (pp. 1-6).
Casula, G., Fais, S., & Ligas, P. (2009). An experimental application of a 3D terrestrial laser scanner and acoustic techniques in assessing the quality of the stones used in monumental structures. International Journal of microstructure and materials properties, 4(1), 45-56.
Corso, J., Roca, J., & Buill, F. (2017). Geometric analysis on stone façades with terrestrial laser scanner technology. Geosciences, 7(4), 103.
Cutler, N. A., Viles, H. A., Ahmad, S., McCabe, S., & Smith, B. J. (2013). Algal ‘greening’and the conservation of stone heritage structures. Science of the Total Environment, 442, 152-164.
Çağlayan, M. (2021). Mardin’in UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne Alınma Süreci. International Journal of Mardin Studies, 2(2), 7-16.
Çömert, R., Avdan, U., Muammer, T. Ü. N., & Ersoy, M. (2012). Mimari belgelemede yersel lazer tarama yönteminin uygulanması (Seyitgazi Askerlik Şubesi Örneği). Harita Teknolojileri Elektronik Dergisi, 4(1), 1-18.
Del Pozo, S., Herrero-Pascual, J., Felipe-García, B., Hernández-López, D., Rodríguez-Gonzálvez, P., & González-Aguilera, D. (2016). Multispectral radiometric analysis of façades to detect pathologies from active and passive remote sensing. Remote Sensing, 8(1), 80.
Diaz, B. S., Mata-Zayas, E. E., Gama-Campillo, L. M., Rincon-Ramirez, J. A., Vidal-Garcia, F., Rullan-Silva, C. D., & Sanchez-Gutierrez, F. (2022). LiDAR modeling to determine the height of shade canopy tree in cocoa agrosystems as available habitat for wildlife. International Journal of Engineering and Geosciences, 7(3), 283-293.
Eski eserler ve Müzeler genel müdürlüğü tescil fişi, (2016). Mardin Büyükşehir Belediyesi, Mardin.
Fais, S., Cuccuru, F., Ligas, P., Casula, G., & Bianchi, M. G. (2017). Integrated ultrasonic, laser scanning and petrographical characterisation of carbonate building materials on an architectural structure of a historic building. Bulletin of Engineering Geology and the Environment, 76, 71-84. https://doi.org/10.1007/s10064-015-0815-9
Fitzner, B. (2002, May). Damage diagnosis on stone monuments-in situ investigation and laboratory studies. In Proceedings of the International Symposium of the Conservation of the Bangudae Petroglyph (Vol. 7, pp. 29-71). Seoul, Korea: Seoul National University.
Fitzner, B., Heinrichs, K., & Kownatzki, R. (1995). Weathering Forms, Classification and Mapping: Verwitterungsformen-Klassifizierung und Kartierung. Ernst and Sohn.
Gabriele, G., Danilo, G., & Marco, B. (2010). The employment of terrestrial laser scanner in cultural heritage conservation: the case study of Vallinotto Chapel in Carignano-Italy. Applied Geomatics, 2, 59-63.
Hatır, M. E., İnce, İ., & Korkanç, M. (2021). Intelligent detection of deterioration in cultural stone heritage. Journal of Building Engineering, 44, 102690.
Jo, Y. H., & Lee, C. H. (2014). Quantitative modeling of blistering zones by active thermography for deterioration evaluation of stone monuments. Journal of Cultural Heritage, 15(6), 621-627.
Karataş, L. (2016). Mardin Kentsel Sit Alanındaki İbadet Yapılarında Malzeme Kullanımı ve Sorunları Üzerine Bir Araştırma (Master’s Thesis, Uludağ University, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bursa, 340p).
Karataş, L., & Alptekin, A. (2022). Kagir Yapılardaki Taş Malzeme Bozulmalarının Lidar Tarama Yöntemi ile Belgelenmesi: Geleneksel Silvan Konağı Vaka Çalışması. Türkiye Lidar Dergisi, 4(2), 71-84.
Karataş, L., Alptekin, A., & Yakar, M. (2022). Detection and documentation of stone material deterioration in historical masonry structures using UAV photogrammetry: A case study of Mersin Aba Mausoleum. Advanced UAV, 2(2), 51-64.
Karataş, L., Alptekin, A., & Yakar, M. (2022a). Analytical Documentation of Stone Material Deteriorations on Facades with Terrestrial Laser Scanning and Photogrammetric Methods: Case Study of Şanlıurfa Kışla Mosque. Advanced LiDAR, 2(2), 36-47.
Karataş, L., Alptekin, A., & Yakar, M. (2022b). Creating Architectural Surveys of Traditional Buildings with the Help of Terrestrial Laser Scanning Method (TLS) and Orthophotos: Historical Diyarbakır Sur Mansion. Advanced LiDAR, 2(2), 54-63.
Karkaş, Z. S., & Özgünler, S. A. (2021). Tarihi Yapılarda Kagir Yapı Malzemelerinin Koruma Uygulamalarında Kullanılabilecek Bir Yöntem Önerisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 25(3), 564-577.
Kottke, J., Matero, F., & Hinchman, J. (2011). Terrestrial laser scanning: imaging, quantifying, and monitoring microscale surface deterioration of stone at heritage sites. Change Over Time, 1(2), 268-287.
Kramar, S., Mladenović, A., Pristacz, H., & Mirtič, B. (2011). Deterioration of the black Drenov Grič limestone on historical monuments (Ljubljana, Slovenia). Acta Carsologica, 40(3), 483-495.
Lerones, P. M., Fernández, J. L., Gil, Á. M., Gómez-García-Bermejo, J., & Casanova, E. Z. (2010). A practical approach to making accurate 3D layouts of interesting cultural heritage sites through digital models. Journal of cultural heritage, 11(1), 1-9.
Mardin Büyükşehir Belediyesi Kudeb arşivi (2016). Mardin.
Meraz, F. (2019). Cesare Brandi (1906 to 1988): his concept of restoration and the dilemma of architecture. Conversaciones con..., (7), 160-174.
Meroño, J. E., Perea, A. J., Aguilera, M. J., & Laguna, A. M. (2015). Recognition of materials and damage on historical buildings using digital image classification. South African Journal of Science, 111(1-2), 01-09.
Mol, A., Cabaleiro, M., Sousa, H. S., & Branco, J. M. (2020). HBIM for storing life-cycle data regarding decay and damage in existing timber structures. Automation in Construction, 117, 103262. https://doi.org/10.1016/j.autcon.2020.103262
Moreno Mimarlık arşivi (2022). Moreno Mimarlık, Mardin.
Özdemir, S., Akbulut, Z., Karsli, F., & Hayrettin, A. C. A. R. (2021). Automatic extraction of trees by using multiple return properties of the lidar point cloud. International Journal of Engineering and Geosciences, 6(1), 20-26.
Patil, S. M., Kasthurba, A. K., & Patil, M. V. (2021). Characterization and assessment of stone deterioration on Heritage Buildings. Case Studies in Construction Materials, 15, e00696.
Polat, N., Çokoğullu, S., Memduhoğlu, A., Ulukavak, M., Şenol, H. İ., Muharrem, O. R. A. L., ... & Marangoz, Ö. (2021). İHA fotogrametrisinin arkeolojik yüzey araştirmalarina katkilarinin incelenmesi. TÜBA-AR Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi, (28), 175-186.
Quagliarini, E., Clini, P., & Ripanti, M. (2017). Fast, low cost and safe methodology for the assessment of the state of conservation of historical buildings from 3D laser scanning: The case study of Santa Maria in Portonovo (Italy). Journal of Cultural Heritage, 24, 175-183.
Riveiro, B., Morer, P., Arias, P., & De Arteaga, I. (2011). Terrestrial laser scanning and limit analysis of masonry arch bridges. Construction and building materials, 25(4), 1726-1735.
Rodrigues, J. D. (2015). Defining, mapping and assessing deterioration patterns in stone conservation projects. Journal of Cultural Heritage, 16(3), 267-275.
Sefercik, U. G., Ateşoğlu, A., & Atalay, C. (2021). Orman meşcere yükseklik haritası üretiminde hava kaynaklı lazer tarama performans analizi. Geomatik, 6(3), 179-188.
Sevgen, S. C. (2019). Airborne lidar data classification in complex urban area using random forest: a case study of Bergama, Turkey. International Journal of Engineering and Geosciences, 4(1), 45-51.
Siegesmund, S., & Snethlage, R. (2011). Stone in Architecture, 680, Characterisation of Stone Deterioration on Buildings. ISBN: 10.1007/978-3-642-14475-2
Stober, D., Žarnić, R., Penava, D., Podmanicki, M. T., & Virgej-Đurašević, R. (2018). Application of HBIM as a research tool for historical building assessment. Civil Engineering Journal, 4(7), 1565.
T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Şanlıurfa Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu kararı. (2020)
UNESCO (2019). Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention. Paris: World Heritage Centre
UNESCO. (30 June-5 July 2003). Evaluatıons of Cultural Propertıes. World Herıtage Conventıon World Herıtage Commıttee (27th Ordinary Session), Paris: UNESCO Headquarters.
VDI 3798 (1998). Untersuchung und Behandlung von immissionsgeschädigten Werkstoffen, insbesondere bei kulturhistorischen Objekten. Die Graphische Dokumentation. VDIRichtlinien, 1-27.
Willis, A., Sui, Y., Galor, K., & Sanders, D. (2010, June). Estimating gothic facade architecture from imagery. In 2010 IEEE Computer Society Conference on Computer Vision and Pattern Recognition-Workshops (pp. 43-48). IEEE.
Yakar, M., & Doğan, Y. (2018). GIS and three-dimensional modeling for cultural heritages. International Journal of Engineering and Geosciences, 3(2), 50-55.
Yakar, M., Yılmaz, H. M., & Mutluoğlu, Ö. (2009). Hacim Hesaplamalarında Lazer Tarama ve Yersel Fotogrametrinin Kullanılması. TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 12. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı.
Yakar, M., Yilmaz, H. M., & Mutluoglu, O. (2014). Performance of Photogrammetric and Terrestrial Laser Scanning Methods in Volume Computing of Excavtion and Filling Areas. Arabian Journal for Science and Engineering, 39(1), 387-394.
Yastıklı, N. (2009). Ortofoto ders notları. Yıldız Teknik Üniversitesi, İnşaat Fakültesi, Harita Mühendisliği Bölümü Fotogrametri Anabilim Dalı.
Zeybek, M. (2021). Indoor Mapping and Positioning Applications of Hand-Held LiDAR Simultaneous Localization and Mapping (SLAM) Systems. Türkiye Lidar Dergisi, 3(1), 7-16. https://doi.org/10.51946/melid.927004
Zeybek, M., & Kaya, A. (2020). Tarihi yığma kiliselerde hasarların fotogrametrik ölçme tekniğiyle incelenmesi: Artvin Tbeti kilisesi örneği. Geomatik, 5(1), 47-57. https://doi.org/10.29128/geomatik.568584