Fatma BÜNYAN ÜNEL, Lütfiye KUŞAK, Murat YAKAR, Hakan DOĞAN

Coğrafi bilgi sistemleri ve analitik hiyerarşi prosesi kullanarak Mersin ilinde otomatik meteoroloji gözlem istasyonu yer seçimi

Türkiye coğrafi konumundan dolayı birbirinden farklı iklim koşullarını içermektedir. Küresel ısınma nedeni ile iklim kuşakları bölgelerinde değişikliklerin olduğu varsayılmaktadır. İklim kuşağı haritasının hazırlanması, en az 30 yıllık veriler ile mümkün olabilmektedir. Bu nedenle iklim ve hava durumunun belirlenmesinde öncelikli işlem gözlem yapmaktır. Gözlem verileri için yeterli sayıda ve uygun dağılımda nitelikli veri toplayan meteorolojik istasyonlara ihtiyaç vardır. Mersin ili sınırları içerisinde 34 adet Otomatik Meteoroloji Gözlem İstasyonu (OMGİ) bulunmaktadır. Bu çalışmanın amacı, yeni kurulacak olan istasyonlar için en uygun yer seçiminin yapılmasıdır. Mersin ili, denizden sıfır metre yükseklik ile başlayıp yaklaşık üç bin metre yüksekliğe kadar çıkan bir topoğrafik yapıya sahiptir. Yükseklik farkları; sıcaklık, basınç, nem, yağış ve rüzgâr gibi iklim elemanlarının değişimine neden olmaktadır. Bu durum Mersin ilinde aynı anda farklı iklim özelliklerinin görülebilmesini sağlamaktadır. İklim elemanlarını etkileyen diğer faktörler arasında ise konum, bitki örtüsü ve denize uzaklık gibi kriterler yer almaktadır. Bu çalışmada iklim elemanlarını etkileyen faktörler, arazi kullanımları ve mevcut istasyonlar olmak üzere üç ana kriter ele alınmıştır. Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) yazılımı yardımıyla kriter verileri analiz edilmiş ve puan verilmiştir. Kriterlerin Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) yöntemi ile ağırlıkları hesaplanmıştır. OMGİ yer seçimi haritası uygunluk derecesine göre elde edilmiş ve uygun olan alanlarda toplam 17 yeni istasyon noktası önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Meteoroloji, İklim elemanları, OMGI, Analitik Hiyerarşi Prosesi, Yer seçimi

PDF

___

Abad, P. M. S., Pazira, E., Abadi, M. H. M., & Abdinezhad, P. (2021). Application AHP-PROMETHEE Technic for Landfill Site Selection on Based Assessment of Aquifers Vulnerability to Pollution. Iranian Journal of Science and Technology - Transactions of Civil Engineering, 45(2), 1011–1030. https://doi.org/10.1007/s40996-020-00560-0
Alejo, L. A. (2018). Suitability analysis for optimum network of agrometeorological stations: A case study of Visayas region, Philippines, Journal of Agrometeorology 20(4), 269-274.
Alkaradaghi, K., Ali, S. S., Al-Ansari, N., & Laue, J. (2020). Landfill Site Selection Using GIS and Multi-Criteria Decision-Making AHP and SAW Methods: A Case Study in Sulaimaniyah Governorate, Iraq. Engineering, 12, 254-268.
Aras, H., Erdoğmuş, Ş., & Koç, E. (2004). Multi-Criteria Selection For A Wind Observation Station Location Using Analytic Hierarchy Process, Renewable Energy, 29, 1383-1392.
Aslan, S., & Aydar, U. (2022). Çanakkale İli Merkez İlçesinin Otopark Sorununun Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile Analizi ve Çözüm Önerileri. Türkiye Coğrafi Bilgi Sistemleri Dergisi (TUCBİS), 4(1), 34–46.
Başkurt, Z. M., & Aydın, C. C. (2020). Nükleer Santraller için Yer Belirleme Kriterlerinin Coğrafi Bilgi Sistemleri ile Değerlendirilmesi. Türkiye Coğrafi Bilgi Sistemleri Dergisi (TUCBİS), 2(1), 37–48.
Bennui, A., Rattanamanee, P., Puetpaiboon, U., Phukpattaranont, P., & Chetpattananondh, K. (2007). Site Selection for Large Wind Turbine Using GIS. 561–566.
Beşel, C., & Kayıkçı, E. T. (2020). Investigation Of Black Sea Mean Sea Level Variability By Singular Spectrum Analysis. International Journal of Engineering and Geosciences (IJEG), 5(1) 033-041. DOI: 10.26833/ijeg.580510.
Beyhan, H. C., Eren, G., & Aktuğ, B. (2020). Perakende Market Lokasyonları için CBS Tabanlı Çok Kriterli AHP Yöntemi ile Optimal Yer Seçimi Analizi : İstanbul Örneği. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 20, 1032–1050. https://doi.org/10.35414/akufemubid.803391
Bozdağ, A., & Ertunç, E. (2020). CBS ve AHP Yöntemi Yardımıyla Niğde Kenti Örneğinde Taşınmaz Değerleme. Geomatik, 5(3), 228–240. https://doi.org/10.29128/geomatik.648900
Briceño, N. B. R., López, R. S., López, J. O. S., Oliva-Cruz, M., Fernández, D. G., Murga, R. E. T., Trigoso, D. I., Gurbillón, M. B., & Barboza, E. (2021). Site Selection for a Network of Weather Stations Using AHP and Near Analysis in a GIS Environment in Amazonas, NW Peru. Climate, 9, 169. https://doi.org/ 10.3390/cli9120169
Çelenk, Ş. (1977). Kar Rasat Şebekesi ve OSK Kar Yazıcısı. T.C. Gıda-Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, Araştırma-Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığı, Teksir Atölyesi A.
Chabuk, A., Al-Ansari, N., Hussain, H. M., Laue, J., Hazim, A., Knutsson, S., & Pusch, R. (2019). Landfill sites selection using MCDM and comparing method of change detection for Babylon Governorate, Iraq, Environmental Science and Pollution Research, 26(35), 35325-35339. https://doi.org/10.1007/s11356-019-05064-7
Chen, C. F. (2006). Applying the analytical hierarchy process (AHP) approach to convention site selection. Journal of Travel Research, 45(2), 167–174. https://doi.org/10.1177/0047287506291593
Çiftçi, H., & Kuşak, L. (2021). Determination of Unsuitability Points on the Route of Van Gölü -Kap ıköy Railway Line by Using GIS and AHP Method. Advanced GIS, 1(1), 27–37.
CORINE (2018). The CORINE LAND COVER-CLC 2018. European Environment Agency (EEA), Copernicus. https://land.copernicus.eu/pan-european/corine-land-cover/clc2018
Çoşkun, M. Z. (2020). Coğrafi Bilgi Sistemleri Terimleri. İTÜ. https://web.itu.edu.tr/~coskun/contents/lessons/gismanagement/CBS TERIMLERI SOZLUGU.pdf
ÇŞB (2018). Hava Kirliliği. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı-ÇŞB. http://webdosya.csb.gov.tr/db/nigde/webmenu/webmenu16107.pdf
Demir, M., & Şahin, U. (2014). Hava Kirliliğinin Ormanlar Üzerindeki Etkilerinin Değerlendirilmesi ve İzlenmesi Hakkında Uluslararası İşbirliği Programı (ICP Forests), Meteorolojik Ölçümler. II. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu, Akdeniz Ormanlarının Geleceği: Sürdürülebilir Toplum ve Çevre, 380–391.
Demir, V., & Keskin, A. Ü. (2022). Yeterince akım ölçümü olmayan nehirlerde taşkın debisinin hesaplanması ve taşkın modellemesi (Samsun, Mert Irmağı örneği). Geomatik, 7(2), 149-162.
Demirgül, T., Yılmaz, C. B., Zıpır, B. N., Kart, F. S., Perhiz, M. F., Demir, V., & Sevimli, M. F. (2022). Investigation of Turkey's climate periods in terms of precipitation and temperature changes. Engineering Applications, 1(1), 80-90.
Derenel, İ. (1947). Memleket İklim ve Yağış İstasyonları Şebekelerinin 22 Yıllık Çalışmalarına Genel Bakış. Coğrafya Dergisi, 110–128. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/198649
Eleren, A. (2006). Kuruluş Yeri Seçiminin Analitik Hiyerarşi Süreci Yöntemi ile Belirlenmesi; Deri Sektörü Örneği. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20(2), 405–416. http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=bth&AN=27994293&site=ehost-live
Ertunç, E., & Çay, T. (2020). Havaalanı Yer Seçiminde Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) Kullanımı. Konya Journal of Engineering Sciences, 8(2), 200–210. https://doi.org/10.36306/konjes.590605
Esri (2022). Buffer (Analysis). Euclidean Distance. https://pro.arcgis.com/en/pro-app/latest/tool-reference/analysis/buffer.htm, https://pro.arcgis.com/en/pro-app/latest/tool-reference/spatial-analyst/euclidean-distance.htm
Geofabrik (2020). Download OpenStreetMap data for this region: Europe. https://download.geofabrik.de/europe.html
Ghorui, N., Ghosh, A., Algehyne, E. A., Mondal, S. P., & Saha, A. K. (2020). Ahp-topsis inspired shopping mall site selection problem with fuzzy data. Mathematics, 8(1380), 1–21. https://doi.org/10.3390/math8081380
Ghoseiri, K., & Lessan, J. (2014). Waste disposal site selection using an analytic hierarchal pairwise comparison and ELECTRE approaches under fuzzy environment. Journal of Intelligent and Fuzzy Systems, 26(2), 693–704. https://doi.org/10.3233/IFS-120760
Hussaini, A., & Yakubu, S. O. (2019). Automation and Modernization of Meteorological Observation Network in Nigeria, J. Appl. Sci. Environ. Manage. 23(7), 1225-1231.
İklim (2019). İklim ve Hava Durumu Arasındaki Farklar. https://www.derszamani.net/iklim-ile-hava-durumu-arasindaki-farklar-nelerdir.html
İnce, Ö., Bedir, N., & Eren, T. (2016). Hastane Kuruluş Yeri Seçimi Probleminin AHP ile Modellenmesi: Tuzla İlçesi Uygulaması. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(3), 8–21.
Jozaghi, A., Alizadeh, B., Hatami, M., Flood, I., Khorrami, M., Khodaei, N., & Tousi, E. G. (2018). A comparative study of the AHP and TOPSIS techniques for dam site selection using GIS: A case study of Sistan and Baluchestan Province, Iran. Geosciences (Switzerland), 8(494), 1–23. https://doi.org/10.3390/geosciences8120494
Kamran, K. V. & Khorrami, B. (2022). A fuzzy multi-criteria decision-making approach for the assessment of forest health applying hyper spectral imageries: A case study from Ramsar forest, North of Iran. International Journal of Engineering and Geosciences, 7(3), 214-220.
Karimi-Hosseini, A., Haddad, O. B., & Mariño, M. A. (2011). Site selection of raingauges using entropy methodologies. Proceedings of the Institution of Civil Engineers: Water Management, 164(7), 321–333. https://doi.org/10.1680/wama.2011.164.7.321
Kaymakçıoğlu, Y., & Ertem, K. İ. (2018). Atmosfer, Hava Durumu ve İklim. İMG.EBA.
Kim, C., Jang, S., & Kim, T. Y. (2018). Site selection for offshore wind farms in the southwest coast of South Korea. Renewable Energy, 120, 151–162. https://doi.org/10.1016/j.renene.2017.12.081
Lazzara, M. A., Weidner, G. A., Keller, L. M., Thom, J. E., & Cassano, J. J. (2012). Antarctic Automatic Weather Station Program, 30 Years of Polar Observations, American Meteorological Society, 93(10), 1519–1537. https://doi.org/10.1175/BAMS-D-11-00015.1
MGM (2018). Meteoroloji Sözlüğü. Meteoroloji Genel Müdürlüğü (MGM). https://www.mgm.gov.tr/genel/meteorolojisozlugu.aspx
MGM (2020). Meteoroloji Genel Müdürlüğü. Meteoroloji Genel Müdürlüğü (MGM). https://www.mgm.gov.tr
MGM (2021). Türkiye Meteoroloji Gözlem Sistemleri İstatistiksel Analizleri. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Ankara.
MGM (2022). 2021 Yılı Performans Programı. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Ankara. https://mgm.gov.tr/FILES/kurumsal/yatirimfaaliyet/performans_program2021.pdf
Milewska, E., & Hogg, W. D. (2002). Continuity of climatological observations with automation ‐ temperature and precipitation amounts from AWOS (Automated Weather Observing System). 40(3), 333–359. https://doi.org/10.3137/ao.400304
MMO (2020). Hava durumu ve iklim arasındakı fark nedir? Meteoroloji Mühendisleri Odası-MMO. https://www.meteoroloji.org.tr/hava-durumu-ve-iklim-arasindaki-fark-nedir
Mokarram, M., & Mohammadizadeh, P. (2021). Prediction of karst suitable area using fuzzy AHP method and Dempster-Shafer theory. Earth and Space Science, 8, e2019EA000719.
Morsy, S., & Hadi, M. (2022). Impact of land use/land cover on land surface temperature and its relationship with spectral indices in Dakahlia Governorate, Egypt. International Journal of Engineering and Geosciences, 7(3), 272-282.
Mousavi, S. M., Tavakkoli-Moghaddam, R., Heydar, M., & Ebrahimnejad, S. (2013). Multi-Criteria Decision Making for Plant Location Selection: An Integrated Delphi-AHP-PROMETHEE Methodology. Arabian Journal for Science and Engineering, 38(5), 1255–1268. https://doi.org/10.1007/s13369-012-0361-8
NASA (2005). What’s the Difference Between Weather and Climate? NASA. https://www.nasa.gov/mission_pages/noaa-n/climate/climate_weather.html
Oke, T. R. (2006) Initial Guidance to Obtain Representative Meteorological Observations at Urban Sites (Canada), World Meteorological Organization Instruments and Observing Methods Report, No. 81, WMO/TD-No. 1250.
OMGİ (2020). İstasyon Bilgileri Veritabanı. Meteoroloji Genel Müdürlüğü (MGM). https://mgm.gov.tr/kurumsal/istasyonlarimiz.aspx?il=Mersin
Öztürk, D., & Batuk, F. (2010). Konumsal Karar Problemlerinde Analitik Hiyerarşi Yönteminin Kullanılması, Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, Sigma 28, 124-137.
Saaty, T. L. (2008). Decision making with the analytic hierarchy process. Int. J. Services Sciences, 1(1), 83–98. https://doi.org/10.1108/JMTM-03-2014-0020
Saha, A., & Roy, R. (2021). An integrated approach to identify suitable areas for built‑up development using GIS‑based multi‑criteria analysis and AHP in Siliguri planning area, India, SN Applied Sciences, 3, 395. https://doi.org/10.1007/s42452-021-04354-5
Sarı, F., & Sarı, F. K. (2021). Multi criteria decision analysis to determine the suitability of agricultural crops for land consolidation areas, International Journal of Engineering and Geosciences, 6(2), 64-73.
Sawadogo, A., Tim, H., Gündoğdu, K. S., Demir, A. O., Ünlü, M., & Zwart, S. J. (2020). Comparative analysis of the pysebal model and lysimeter for estimating actual evapotranspiration of soybean crop in Adana, Turkey. International Journal of Engineering and Geosciences, 5(2), 60-65.
Şener, Ş., Şener, E., Nas, B., & Karagüzel, R. (2010). Combining AHP with GIS for landfill site selection: a case study in the Lake Beyşehir catchment area (Konya, Turkey). Waste management, 30(11), 2037-2046.
TDK (2018). Meteoroloji. https://sozluk.gov.tr/
Tebliğ (2014). Rüzgar ve Güneş Enerjisine Dayalı Önlisans Başvuruları İçin Yapılacak Rüzgar ve Güneş Ölçümleri Uygulamalarına Dair Tebliğ (Vol. 29033).
Urfalı, T., & Eymen, A. (2022). CBS ve AHP yöntemi yardımıyla Kayseri İli Örneğinde rüzgâr enerji santrallerinin yer seçimi. Geomatik Dergisi, 6(3), 227–237. https://doi.org/10.29128/geomatik.772453
Uyan, M. (2013). GIS-based solar farms site selection using analytic hierarchy process (AHP) in Karapinar region Konya/Turkey. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 28, 11–17. https://doi.org/10.1016/j.rser.2013.07.042
WCDP/WMO (1986). Guidelines on the Selection of Reference Climatological Stations (RCSs) from the Existing Climatological Station Network. 130, 16. http://books.google.de/books/about/Guidelines_on_the_Selection_of_Reference.html?id=-LjxNAAACAAJ&pgis=1
WMO (2004). The State-Of-The-Art Of Instruments And Automated Surface Observing Systems (ASOS), Development of Siting Criteria and Metadata Standards. World Meteorological Organization (WMO).
WMO (2012). Guide to Meteorological Instruments and Methods of Observation 2008 (Issue 8). World Meteorological Organization (WMO).
WMO (2018). Guide to Instruments and Methods of Observation: Vol. I (Issue 8). World Meteorological Organization.
WMO (2021). Updated 30-year reference period reflects changing climate, Erişim Tarihi: 31.07.2022 https://public.wmo.int/en/media/news/updated-30-year-reference-period-reflects-changing-climate
Yang, X., You, Z., Hiller, J., & Watkins, D. (2018). Updating and augmenting weather data for pavement mechanistic-empirical design using ASOS/AWOS database in Michigan, International Journal of Pavement Engineering, 19(11), 1025-1033, https://doi.org/10.1080/10298436.2016.1234278.
Yılmaz, C. B., Demir, V., Sevimli, M. F., Demir, F., & Yakar, M. (2021). Trend analysis of temperature and precipitation in Mediterranean region. Advanced GIS, 1(1), 15-21.
Yiğit, M., & Çakıl, S. (2010). TEFER Kapsamında Kurulan Otomatik Meteoroloji Gözlem İstasyonları Kullanıcı Eğitim Kitabı. T.C. Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, Elektronik Gözlem Sistemleri Şube Müdürlüğü.
Yildirim, V., Nisanci, R., Colak, H. E., & Yildiz, O. (2016). A GIS-based siting technique for automatic weather stations in Trabzon, Turkey. 71(2), 211–217. https://doi.org/10.1002/wea.2651
Zengin, D. (2019). Türkiye'nin Antarktika'daki ilk meteoroloji istasyonu kuruldu (Turkey sets up meteorological station in Antarctica), Third National Antarctic Science Expedition, Science Journey to Antarctica, AA.