MERAL UZUNÖZ, Yasar AKÇAY, Kemal ESENGÜN

Türkiye' de süt üretiminde iç ticaret hadleri ve risk analizleri

Bu çalışmada; iç ticaret hadlerinin 1984-2001 döneminde tarım (özellikle hayvansal ürünler ve süt) ve i sektörlerinden hangisi lehine geliştiğini saptamak ve incelenen hayvancılık sektöründe önemli bir yere sahip olan süt ürününde verim, fiyat ve brüt gelirlerinin seyirleri, dalgalanma dereceleri ve brüt gelirlerde yıldan yıla görülen istikrarsızlığın hangi oranlarda verim ve fiyat bileşenlerindeki dalgalanmalardan kaynaklandığını belirlemek amaçlanmıştır. İç ticaret hadleri; net değişim ve gelir ticaret hadleri olmak üzere iki şekilde hesaplanmıştır. Verim, fiyat ve brüt gelirdeki dalgalanmaların dereceleri, değişim ve tesadüfi değişim katsayılarının hesaplanması ile ortaya konulmuştur. Serilere uygun trend modeli olarak üssel model kullanılmıştır. Baz olarak 1987 yılı dikkate alındığında net değişim ticaret hadleri 1985-1990 döneminde süt üreticisinin aleyhine ve 1990-1993 döneminde süt üreticisi lehine bir seyir izlemiştir. 1994 yılı krizi nedeniyle düşüşe geçen iç ticaret hadleri 1998 yılında yeniden oldukça yüksek bir değere ulaşmıştır. Ancak 1999 yılı itibariyle tekrar düşüşe geçmiş ve şubat krizinin de etkisiyle 2001 yılında %95,28'e gerilemiştir. Ayrıca incelenen dönemde gelir ticaret hadlerinde yıllık ortalama artış hızı pozitiftir.Sonuçta, çiftçilerin gelirlerinde meydana gelen dalgalanmaların büyük oranda fiyat dalgalanmalarından kaynaklandığı belirlenmiştir. Hayvan başına süt veriminin azlığı, kesif yem fiyatlarının yüksekliği hayvan beslemede meraların ve kaba yemlerin yeterince kullanılmaması vb. faktörler süt maliyetlerini yükseltmektedir. Süte uygulanan teşvik primi uygulamalarının yeniden düzenlenmesi ve ödemelerinin düzenli olarak yapılmasının, süt üretimini artıracağı ifade edilebilir. Bunun için de ürün ve girdi fiyatları arasındaki dengeyi koruyabilecek politikaların etkin bir şekilde uygulanmasına ihtiyaç duyulmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Türkiye, ticaret hadleri, süt üretimi, risk analizi, fiyat politikası, süt fiyatları

Internal terms of trade for milk production in Turkey and risk analyses

This study aimed to determine which of the two sectors, agriculture (especially animal products and milk) or industry improved internal terms os trade during the period of 1984-2001 and at what levels the milk productivity which has an important role in the stockbreeding sector which was studied, the course of price and gross incomes, fluctuating degrees, and inconsistency experienced in gross incomes year by year are affected by the fluctuations in the productivity and price components. Internal terms of trade were computed using two ways: net barter and income terms of trade. The levels of fluctuations in productivity and gross incomes were determined by computing the coefficients of variation and random variation. Exponential model was used as an appropriate trend model for the series. Taking 1987 into consideration as the base year, the net barter and income terms of trade were not favourable for milk producers during the 1985-1990 period but favourable during the 1990-1993 period. Internal terms of trade which decreased due to the 1994 crisis reached a very high point again in 1998. However, it declined again in 1999 and in 2001 it receded to 95.28 % under the influence of the February crisis. In addition, the annual average increase rate was positive in income terms of trade in 1984-2001. In conclusion, it was determined that the fluctuations occuring in the income of the farmers were mainly due to the floats in prices. Milk production cost increases because of the factors such as insufficient milk production per animal, high prices of thick feed, insufficient use of pastures and coarse food. It can be said that rearranging of regulations of financial incentives for milk producers and regular milk Premium payments will increase milk production. To that end, effective implementation of policies which will maintain the balance between product prices and input prices is needed.

Keywords:

Turkey, terms of trade, milk production, risk assessment, price policy, milk prices,

PDF

___

Akçay, Y., 1999. “Türkiye’de Sert Kabuklu Meyvelerde Verim, Fiyat ve Gelir Üzerine Belirsizlik Analizleri (1978-1997)”, Üçüncü Sektör Kooperatifçilik Dergisi, Sayı: 125, ISSN 1300-1469, Ankara.
Akçay, Y., K. Esengün, H. Kızılaslan, M. Uzunöz, 2000.” Türkiye’de Önemli Bazı Tarla Ürünlerinde İç Ticaret Hadleri ve Belirsizlik Analizleri (1978-1998)”, Türkiye IV. Tarım Ekonomisi Kongresi, Tekirdağ.
Akkaya, Ş., M.V. Pazarlıoğlu, 1995. Ekonometri I, Gözden Geçirilmiş 3. Baskı, Berk Masa Üstü Yayıncılık, İzmir.
Anonim, Çeşitli Yıllar a. DİE. Türkiye İstatistik Yıllığı, DİE Yayınları, Ankara.
Anonim, Çeşitli Yıllar b. DİE. Tarımsal Yapı ve Üretim, DİE Yayınları, Ankara.
Anonim, 1996. DİE. İstatistik Göstergeler (1923-1995), DİE Yayınları Yayın No: 1883, ISBN 975-19-1396-9, Ankara.
Anonim, 2001. TUSİAD. Türkiye Ekonomisi 2001, TÜSİAD Yayınları No: TÜSİAD – T 2001-12-316, Aralık 2001, İstanbul.
Anonim, 2002a. DİE. Tarım İstatistikleri Özeti (1981-2000), DİE Yayınları Yayın No: 2527, ISBN 975-19-2984-9, Ankara.
Anonim, 2002b. TZOB. Zirai ve İktisadi Rapor 1999-2000, Türkiye Ziraat Odaları Birliği Yayın No: 204, Ankara.
Anonim, 2003a. DİE. die.gov.tr, (Ekonomik ve Sosyal Göstergeler).
Anonim, 2003b. DİE. Tarımsal Yapı 2001 (Üretim, Fiyat, Değer), DİE Yayınları Yayın No: 2758, ISBN 975-19-3332-3, Ankara.
Cillov, H., 1984. İstatistik Metodları, İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 3235, İktisat Fakültesi Yayın No: 501, Gür-Ay Matbaası, İstanbul.
Çolakoğlu, 1986. Türkiye’de İç Ticaret Hadleri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ekonometri Bölümü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
Dilmen, B., 1984. “Tarımsal Ürünlerde Belirsizliğin Etkileri: Gaziantep İlinde Yetiştirilen Bazı Ürünlerin Belirsizlik Analizleri”, MPM Verimlilik Dergisi, Cilt:13, Sayı:2, Ankara.
Eraktan, G., 1988. Tarım Politikası II, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları: 1038, Ders Kitabı: 301, Ankara.
Güçlü, S., M. Bilen, 1995. “1980 Sonrası Dönemde Gelir Dağılımında Meydana gelen Değişmeler”, Yeni Türkiye Dergisi Sayı:6, Eylül-Ekim,1995, ss 160-171, İstanbul.
Kip, E., 1975. “Türkiye ve Kuzeydoğu Anadolu Tarımında Belirsizlik ve Ekonomik Etkileri, Atatürk Üniversitesi Yayın No: 397 Erzurum
Kip, E., 1981. Tarımsal Ürünlerde İç Ticaret Hadleri, Atatürk Üniversitesi Yayınları Yayın No. 580, Ziraat Fakültesi Yayınları No: 263, Araştırma Serisi No: 174, Atatürk Üniversitesi Basımevi, Erzurum.
Korum, U., 1981. İstatistiğe Giriş, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayın No: 483, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
Kutlu, H.R., A. Gül ve M. Görgülü, 2003. Türkiye Hayvancılığı; Hedef 2023 – Sorunlar, Çözüm Yolları ve Politika Arayışları, Adana.
Mazgirt, İ., Y. Uysal, 1996. “Sektörel Fiyat Hareketleri ve İç Ticaret Hadlerinin Gelişimi”, Türkiye II. Tarım Ekonomisi Kongresi, Ayrı Basım, Adana.
Sayılı, M., M. Uzunöz, 1998. “Türkiye’de Önemli Tarla Ürünlerinde Risk Analizleri ve Belirsizliğe Karşı Alınacak Önlemler”, Türkiye 3. Tarım Ekonomisi Kongresi, 7-9 Ekim, T.C. Ziraat Bankası Kültür Yayın No: 35, Ankara.
Tanör, B. ve Ark., 1995. Türkiye Tarihi 5: Bugünkü Türkiye 1980-1995, Cem Yayınevi, İstanbul.
Yavuz, F., S. Tan ve C.R. Zulauf, 2004. “Regional Impacts of Alternative Price Policies for Turkey’s Dairy Sector”, Turkish Journal of Veterinary and Animal Science, Volume: 28, Issue:3, p: 537-543, Ankara.

Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi-Cover

ISSN: 1300-2910
Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
Başlangıç: 1985
Yayıncı: Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi Yayın Ofisi