Karşılaştırmalı Tarihsel Sosyoloji Perspektifinden Sınır, Mekan ve Bellek: Sarp Köyü Örneği

Bu çalışma, sınır olgusunu karşılaştırmalı tarihsel sosyoloji perspektifinden irdelemeyi ve sınırları toplumsal belleğin mekânsal izdüşümü olarak analiz etmeyi amaçlamaktadır. Bu amaçla, çalışmada, Türkiye-Gürcistan sınır bölgesinde yer alan Sarp köyünde yaşayan 60 yaş üzeri 7 kişi (5 erkek ve 2 kadın) ile sözlü tarih yöntemi aracılığıyla görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Bu görüşmelerden hareketle, sınırın tarihi üç farklı dönem (sınırın çizildiği 1921 yılından sınırın açıldığı 1988 yılına kadar olan dönem, 1988’de sınırın açıldığı dönem ve sınır açılmasından günümüze kadar olan dönem) üzerinden karşılaştırılmıştır. Yapılan karşılaştırma sonucunda, birinci döneminde sınırın güç, otorite ve ideoloji aracılığıyla toplumsalı sıfırladığı, ikinci döneminde eşiği aşmak, duvarı yıkmak ve sınırı geçmek şeklinde toplumsalın yükselişini sembolize ettiği ve üçüncü döneminde göç, aile, çalışma hayatı ve toplumsal cinsiyet imgelemleri temelinde toplumsalın yeniden yapılanmasını içerdiği anlaşılmıştır. Ortaya çıkan bu sonuçlar, sınırda yaşayanların belleklerinden hareketle, sınırın her tarihsel dönemde farklı toplumsallıkları oluşturduğu, değişik mekânsallıkları ürettiği ve yeni kimlik örüntülerini meydana getirdiğini göstermiştir.

Anahtar Kelimeler:

Sınır, Mekân, Bellek, Kimlik, Sarp Köyü

Border, Space and Memory from Comparative Historical Sociological Perspective: The Case of Sarp Village

This study aims to analyze the boundary phenomenon from the perspective of comparative historical sociology and to analyze the boundaries as the spatial projection of the social memory. For this purpose, researcher conducts interviews via the oral history method with 7 people (5 men and 2 women) over 60 years old who lived in Sarp village situated in Turkey-Georgia border area. On the basis of interviews, the history of the border was compared through three different periods (from 1921 to 1988 when the border was closed, the year 1988 as the moment of the opening of the border and the period until today). As a result of these comparisons it was determined that the first period can be symbolized as social resetting by means of power, authority and ideology; the second period was symbolizing the rise of sociality as overcoming the threshold, breaking the wall and crossing the border and the third period can be said to symbolize a social restructuring on the basis of the migration, family, work-life and gender imaginations. After all the conclusion obtained from this research was that moving from the memories of the inhabitants of the border, this space created different social-spatial relations and shaped different identity patterns throughout its distinct historical periods.

Keywords:

Border, Space, Memory, Identity, Sarp Village,

PDF

___

Kaynakça
Adıgüzel, Y. (2016). Göç sosyolojisi. İstanbul: Nobel Akademi Yayınları.
Akyüz, L. (2014), Liminal alanlar olarak sınırlar: Türkiye-Gürcistan sınırında ekonomik yaşam ve etnik kimliklerin sınır deneyimleri. Toplum ve bilim. 131. 84-104.
Alver, K. (2007). Siteril hayatlar: kentte mekânsal ayrışma ve güvenlikli siteler. Ankara: Hece Yayınları.
Alver, Köksal, (2017), Mekân ve hafıza. Sosyoloji divanı. 10. 269-273.
Aydın, K. & Hanağası, U. B. (2017). Sosyoloji ve siyasal araştırmalarda karşılaştırmalı yöntem. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 33. 57-86.
Ayman, Z. (2006). Bellek mekânı olarak sınır ve ötekilik: Kars şehri. Toplum ve bilim. 107. 145-189.
Aytaç, Ö. (2006). Mekân(ın) sosyolojisi: toplumsalın yeniden kuruluşu. Sosyoloji ve coğrafya (sosyoloji yıllığı - kitap 15). Ertan Eğribel & Ufuk Özcan (Yay. Haz.). İstanbul: Kızılelma Yayıncılık.
Bora, A. (2012). Kadınların sınıfı: ücretli ev emeği ve kadın öznelliğinin inşası. İstanbul: İletişim Yayınları.
Brown, W. (2011). Yükselen duvarlar zayıflayan egemenlik. Emine Ayhan (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
Canatan, K. (2016). Aile kavramının tanımı. Aile sosyolojisi, Kadir Canatan & Ergün Yıldırım (Edt.). İstanbul: Açılım Kitap Yayınları.
Connerton, P. (2014). Toplumlar nasıl anımsar?. Alaeddin Şenel (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Dedeoğlu, S. (2000). Toplumsal cinsiyet rolleri açısından Türkiye’de aile ve kadın emeği. Toplum ve bilim. 86. 139-170.
Donnan H. & Wilson T. W. (2002). Sınırlar: kimlik, ulus ve devletin uçları. Zeki Yaş (Çev.). Ankara: Ütopya Yayınları.
Eagleton, T. (2005). İdeoloji, Çev. Muttalip Özcan, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Faist, T. (2003). Uluslararası göç ve ulusaşırı toplumsal alanlar, Azat Zana Gündoğan & Can Nacar (Çev.). İstanbul: Bağlam Yayınları.
Fichter, J. (2004). Sosyoloji nedir. Çev. Nilgün Çelebi, Ankara: Anı Yayıncılık.
Genç, D. (2014). Türkiye’nin yabancıların hareketliliğine ilişkin sınır politikası. Sınır ve sınırdışı: türkiye’de yabancılar, göç ve devlete disinlinlerarası bakışlar, Didem Danış & İbrahim Soysüren (Edt.). Ankara: Notabene Yayınları.
Göka, Ş. (2001). İnsan ve mekân. İstanbul: Pınar Yayınları.
Gülpınar, T. (2012). Anıtkabir’in unutulan kabirleri, Neye yarar hatıralar? bellek ve siyaset çalışmaları. Pınar Melis Yelsalı Parmaksız (Der.). Ankara: Phoenix Yayınları.
Gürşimşir, İ. (2012). Metaforik bir kapan olarak bellek, Neye yarar hatıralar? bellek ve siyaset çalışmaları. Pınar Melis Yelsalı Parmaksız (Der.). Ankara: Phoenix Yayınları.
Harvey, D. (2003). Sosyal adalet ve şehir. Mehmet Moralı (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
Karaarslan, F. (2017). Hafızanın sosyo-psikolojik bağlamı. Sosyoloji Divanı. 10. 25-36.
Karabağ, S. (2014). Jeopolitik açıdan sınırlar. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
Karpat, K. H. (2010). Osmanlı’dan günümüze etnik yapılanma ve göçler. Bahar Tırnakçı (Çev.). İstanbul: Timaş Yayınları.
Koday, Z. (1994). Sınır ticaretimiz bakımından sarp sınır kapısının önemi. Atatürk üniversitesi Türkiyat araştırmaları enstitü dergisi. 1. 123-134.
Lefebvre, H. (2015). Mekânın üretimi, Işık Ergüden (Çev.). İstanbul: Sel Yayınları.
Meda, D. (2012). Emek: kaybolma yolunda bir değer mi?. Işık Ergüden (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
Metin, O. & Koyuncu, Ö. (2013). Sarp sınır kapısının Hopa’da yaşayan ailelere etkileri”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. VX. 1. 1-29.
Neuman, W. L. (2014). Toplumsal araştırma yöntemleri: nitel ve nicel yaklaşımlar I-II. Sedef Özge (Çev.). İstanbul: Yayınodası Yayınları.
Neyzi, L. (2013). Ben kimim? türkiye’de sözlü tarih, kimlik ve öznellik. Hande Özkan (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
Nora, P. (2006). Hafıza mekânları, Mehmet Emin Özcan (Çev.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
Ören, K. & Yüksel, H. (2012). Geçmişten günümüze çalışma hayatı. HAK-İŞ uluslararası emek ve toplum. 1. 34-59.
Örs, H. B. (2012). İdeoloji: karmaşık dünyayı anlaşılır kılmak. 19. yüzyıldan 20. yüzyıla modern siyasal ideolojiler. H. Birsen Örs (Der.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Özdalga, E. (2016). Tarihsel sosyoloji. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
Paasi, A. (1998). Boundaries as social processes: territoriality in the world of flows, Geopolitics. 3. 69-88.
Tekin, F. (2012). Sosyolojik açıdan sınır: Derecik örneği. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 28. 27-48.
Thompson, P. (1999). Geçmişin sesi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Toksöz, G. (2011). Kalkınmada kadın emeği. İstanbul: Varlık Yayınları.
Tümertekin, E. & Özgüç, N. (2006). Beşeri coğrafya: insan, kültür, mekân. İstanbul: Çantay Kitabevi Yayınları.
Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü, (2018), 2016 Türkiye göç raporu. Ankara: Göç İdaresi Genel Müdürlüğü Yayınları.
Punch, K. F. (2011). Sosyal araştırmalara giriş: nicel ve nitel yaklaşımlar, Dursun Bayrak & H. Bader Arslan & Zeynep Akyüz (Çev.). Ankara: Siyasal Kitabevi Yayınları.
Saybaşılı, N. (2011). Sınırlar ve hayaletler: görsel kültürde göç hareketleri. Bülent Doğan (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
Şenoğuz, H. P. (2014). Türkiye-Suriye sınırında bir kasabadan sözlü tarihle sınıra bakmak. Sınır ve sınırdışı: türkiye’de yabancılar, göç ve devlete disiplinlerarası bakışlar. Didem Danış & İbrahim Soysüren (Der.). Ankara: Notabene Yayınları.