Erken Modern Osmanlı İmparatorluğu’nun Alternatif Bir Panoraması: Kutbüddîn en-Nehrevâlî’nin el-Fevâʾidü’s-seniyye fi’r-rihleti’l-Medeniyye ve’r-Rûmiyyesin’de Harabeler ve Hastalık

Bu makale, Kutbüddîn en-Nehrevâlî’nin 1558 yılında Mekke’den İstanbul’a yaptığı seyahatini anlatan el-Fevâʾidü’s-seniyye fi’r-rihleti’l-Medeniyye ve’r-Rûmiyye (Medine ve Rum Diyarları Seyahatindeki Muhteşem Faydalar) adlı eserinin yakın okumasını yapacaktır. En-Nehrevâlî (1511/12-1582) bu ziyareti, Kanunî Sultan Süleyman’ı görmek ve ondan Medine’deki Osmanlı kuvvetlerinin başında olan Delü Piri’nin görevden alınmasını istemek için gerçekleştirir. Daha önceki çalışmalar, el-Fevâʾidü’s-seniyye’yi en-Nehrevâlî’nin hayatı veya on altıncı yüzyıl İslam ve Osmanlı toplumu hakkında bilgi sağlayan tarihî bir kaynak olarak incelemiştir. Makalem ise bir edebiyat çalışması gibi el-Fevâʾidü’s-seniyye’nin yakın okumasını yaparak onu bir anlatı olarak inceleyecek ve eserdeki bazı metinsel dinamikleri ortaya koyacaktır. En-Nehrevâlî, İskenderiye ve Kahire gibi şehirlerin harap bir duruma düştüğünü bildirir. Ayrıca, İskenderiye’den bazı mermer kalıntılarının İstanbul’a nakledildiğini ve bu kalıntıların Süleymaniye’nin inşası için kullanıldığını belirtir. İstanbul, Süleymaniye Camisi gibi ihtişamlı yapılarıyla harap duruma düşmüş Kahire ve İskenderiye’den oldukça farklı gözükmektedir. Ancak, İstanbul hakkındaki bölümde bazı detaylar daha dikkatli incelendiğinde farklı bir tablo ortaya çıkar. Şehirde, Hürrem Sultan ve Ahmet Çelebi gibi önemli kişiler hastalıklara yakalanır ve hatta vefat eder. En-Nehrevâlî Osmanlı İmparatorluğu’nu açık bir şekilde eleştirmese de onun eserinde imparatorluk ideal bir düzene sahip değildir; çünkü İskenderiye gibi şehirler harap bir duruma düşmüştür ve Arapça diliyle şiirine önem veren Ahmet Çelebi kendisini saray içi anlaşmazlıkların içinde bulmuştur. El-Fevâʾidü’s-seniyye, imparatorluğun ihtişam ve nizam ile özdeşleşen bir devri hakkında harabelerin ve hastalıkların ön plana çıktığı alışılmadık bir panorama ortaya koyar.

Anahtar Kelimeler:

Kutbüddîn en-Nehrevâlî, el-Fevâʾidü’s-seniyye fi’r-rihleti’l-Medeniyye ve’r-Rûmiyye, erken modern Osmanlı dönemi, seyahat yazıları, harabeler, Süleymaniye

An Alternative Panorama of the Early Modern Ottoman Empire: Ruins and Sickness in Quṭb al-Dīn al-Nahrawālī’s Journey to the Sublime Porte

My article gives a close reading of Journey to the Sublime Porte (al-Fawāʾid al-sanīya fī al-riḥla al-madanīya wa-l-rūmīya) by Quṭb al-Dīn al-Nahrawālī (1511/12-1582). Journey to the Sublime Porte narrates the journey that al-Nahrawālī undertook from Mecca to Istanbul in 1558. The earlier scholarship has analyzed this work as a historical source to generate insights on the sixteenth-century Islamic world or on al-Nahrawālī’s life. Instead, like a work of literary criticism, my article analyzes Journey to the Sublime Porte to flesh out important textual patterns in the travelogue. Al-Nahrawālī claims that cities such as Alexandria and Cairo have fallen into a ruinous state. He also notes that some ruins in Alexandria were transported into Istanbul so that they can be used for the construction of the Süleymaniye complex in Istanbul. With its splendid constructions such as the Süleymaniye, Istanbul seems different from Cairo and Alexandria that have fallen into ruins. However, a close attention to descriptions of Istanbul reveals another picture. In Istanbul, al-Nahrawālī witnesses that prominent people like Hürrem Sultan and Ahmet Çelebi fall sick and even die. Al-Nahrawālī does not openly criticize the Ottoman Empire; however, his work suggests that the empire has not achieved an ideal order, because cities like Cairo and Alexandria fell into ruination and someone like Ahmet Çelebi who shows a high respect for Arabic language and poetry becomes embroiled within court conflicts. For a period often associated with order and control, my article pays attention to a travelogue that provides an alternative panorama of the early modern Ottoman Empire that foregrounds ruins and sickness.

Keywords:

Quṭb al-Dīn Al-Nahrawālī Journey to the Sublime Porte, early modern Ottoman period, , travel writings, ruins, Süleymaniye,

PDF

___

ʿAbd al-Majīd, A. M. A. R. (2018). Al-Madāris al-Sulaimāniyya fī Makka al-Mukarrama wa dawruhā al-ʿilmī ibān al-qarn al-ḥādī ‘ashr al-hijrī. Majalla kulliyat al-lugha al-ʿarabiyya bi-l-Manṣūra, 37, 735-781.
Arıkan, A. (2009). Adem Zeynüddin el-Âmilî’nin öldürülmesiyle ilgili İmâmiyye Tabakât kitaplarındaki kurguların değerlendirilmesi. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 19, 87-112.
Blackburn, R. (1979). The Collapse of Ottoman authority in Yemen, 968/1560-976/1568. Die Welt des Islams, 19 (1/4), 119-176. doi: 10.1163/157006079X00041.
The Book of gifts and rarities. (1996). (G. H. al-Qaddūmī, Trans.) Cambridge, MA: Harvard University Press.
Burak, G. (2017). Between Istanbul and Gujarat: Descriptions of Mecca in the sixteenth-century Indian Ocean. Muqarnas, 34 (1), 287-320. doi: 10.1163/22118993_03401P012.
Evliya Çelebi. (1896). Seyahatnâme (Vol. 1). Dersaadet [Istanbul]: İkdam Matbaası.
Fleischer, C. (1992). The Lawgiver as messiah: The Making of the imperial image in the reign of Süleyman. In G. Veinstein (Ed), Soliman la Magnifique et son temps, 159-177. Paris: La Documentation Française.
De Gaury, G. (1951). Rulers of Mecca. London, Harrap.
Gilles, P. (2008). Pierre Gilles’ Constantinople. (K. Byrd, Trans.) New York: Italica Press.
Kurşun, Z. (2017). Hac ve iktidar: Haremeyn’de erken dönem Osmanlı imar faaliyetleri. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 9, 281-311. doi: 10.16947/fsmia.323379.
Larkin, M. (2008). Al-Mutanabbi: Voice of the Abbasid poetic ideal. Oxford: Oneworld.
Longino, M. (2015). French travel writing in the Ottoman Empire: Marseilles to Constantinople, 1650-1700. New York, NY: Routledge.
Nahrawali, Q. D. (1967). al-Barq al-yamānī fī al-fatḥ al-ʿuthmānī. Riyadh: Dār al-Yamāna lil-Baḥth wa-l-Tarjama wa-l-Nashr.
Nahrawali, Q. D. (2005). Journey to the Sublime Porte: The Arabic memoir of a Sharifian agent’s diplomatic mission to the Ottoman imperial court in the era of Suleyman the Magnificent. (R. Blackburn, Trans.). Beirut: Ergon Verlag.
Necipoğlu, G. (2011). The Age of Sinan: Architectural culture in the Ottoman Empire. London: Reaktion Books.
Necipoğlu, G. (1989). Süleyman the Magnificent and the representation of power in the context of Ottoman-Hapsburg rivalry. The Art Bulletin, 71 (3), 401-427.
Stephan, St. H. (1944). An Endowment deed of Khāṣṣeki Sulṭān, dated the 24 May 1552. Quarterly of the Department of Antiquities in Palestine, 10, 193-214.
Sumi, A. M. (2004). Description in classical Arabic poetry: Waṣf, ekphrasis, and interarts theory. Leiden: Brill.
Tursun Beg. (1978). The History of Mehmed the Conqueror by Tursun Beg. (H. İnalcık and R. Murphey, Trans.). Minneapolis: Bibliotheca Islamica.