Dilbilimin Alt Alanları ve Ekler

Eklemeli bir dil olan Türkçenin işletimi, bu yapısı gereği daha çok ek sayesinde olmaktadır. Türkçede, çoğu birden fazla kullanım çeşitliliğine sahip iki yüzden fazla ek bulunmaktadır. Bunların sınıflandırılmasına dair yapım eki, çekim eki ayrımının yüzeysel ve yetersiz bir sınıflandırma olduğu genel kabul görmüştür. Bu çerçevede, eklerin sınıflandırılmasına dair yapılan çalışmalarda bariz bir çeşitlilik göze çarpmaktadır. Bu çeşitliliğin sebebini eklerin esas alınıp öncelenen özelliklerindeki farklılıklarda aramak gerekir. Çünkü, dilbilimin alt dallarına göre eklerin kullanım rolü ve işlevi değişmektedir. Ses bilgisi, şekil bilgisi, söz dizimi, sözlükbilim ve bürünbilim pencerelerinden eklerin işlev, görev ve rolleri birbirinden farklı görünümlere sahiptir. Eklerin dilbilimin farklı alanlarındaki bu kullanım özellik ve görünümleri, ittifak edilmiş doğru bir sınıflandırmaya ışık tutacaktır.

Anahtar Kelimeler:

yapım eki, çekim eki, ses bilgisi, şekil bilgisi, söz dizimi

Sub-branches of Linguistics and Affixes

The execution of Turkish which is an agglutinating language is achieved mostly through affixes. In Turkish there are more than two hundred affixes most of which have more than a single usage variation. The distinction between derivational and inflectional affixes relating to the classification of these affixes is accepted rather as a superficial and insufficient classification. In this frame an apparent diversity attracts attention about works concerning the classification of affixes. The reason of this diversity should be searched in the differences within the features of affixes which have been based on and given a certain priority. Because role and function of affixes with regard to their usage, change according to sub-branches of linguistics. From the points of phonetics, morphology, syntax, lexicography and prosody functions, tasks and roles of affixes have different appearances. These usage features and views of affixes in different fields of linguistics are to pave the way for an agreed and accurate classification.

Keywords:

derivational affix, inflection suffix, phonetics, morphology, syntax,

PDF

___

Başdaş, Cahit (2006), “Türkçede Üçüncü Grup (Ara) Ekler”, I. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı, 26-27 Eylül 2006, Ankara.
Başkan, Özcan (2003), Lengüistik Metodu, Multılıngual, İstanbul.
Boz, Erdoğan (2008), “+{A} Durum Biçim Birimi (Söz Dizimsel Bir İşlev Olarak) Adları Adlara Bağlayabilir mi?”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, C. XCV, S. 677, Ankara, s. 410-417.
Ceritoğlu, Murat (2011), “Türkiye Türkçesindeki Çok Görevli Eklerin Tespiti ve Sınıflandırması”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 10, S. 3, s. 1239-1248.
Delice, H. İbrahim (2000), “Türk Dilinde İşlevsel Ek Tasnifi Denemesi”, Cumhuriyet Üniv. Sosyal Bilimler Dergisi, S. 24, Sivas, s. 221-235.
Ergin, Muharrem (2009), Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yayınları, İstanbul.
Gülsevin, Gürer (2004), “Türkçede ‘Sıra Dışı’ Ekler ve Eklerin Tasnif-Tanımlanma Sorunu Üzerine”, V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri I, TDK Yayınları, Ankara, s. 1267-1284.
İmer, Kâmile, Ahmet Kocaman, A. Sumru Özsoy (2013), Dilbilim Sözlüğü, BÜTEK, İstanbul.
Karaca, Hasan (2013), Türkiye Türkçesinde Eklerin İşlevleri, Basılmamış Doktora Tezi, (Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü), Sivas.
Martinet, Andre, (1998), İşlevsel Genel Dilbilim, (Çev. Berke Vardar), Multılıngual.
Özel, Ali (2003), Türkçede Eklerin Tasnifi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, (Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü), Sivas.
Turan, Zikri (2000), “Türkçenin Yapım ve Çekim Düzeninde Yer Alan Eklerin Sınıflandırılması Nasıl Olmalıdır?”, 4. Uluslararası Türk Dil Kurultayı, 25-29 Eylül 2000, İzmir.