TÜRKİYE EKONOMİSİNDE DOLAYLI VE DOLAYSIZ VERGİLERİN EKONOMİK BÜYÜMEYE ETKİLERİ
Ekonomik büyümenin teşvik edilmesinde vergiler mali bir araçtır ve maliye politikası ile gerçekleştirilmek istenen amaçlar için kullanılır. Verginin ekonomik büyüme üzerindeki etkisi dolaylı ve dolaysız vergiye göre iki yönlüdür. Dolaysız vergilerin kaynak dağılımı üzerindeki etkisi ekonomide belirli alanlara kaynak aktarımının yapılması şeklinde çeşitli vergi istisnaları, indirimler ve iade gibi uygulamalardır. Vergi avantajları ile ekonomik kaynaklar teşvik edilmektedir. Dolaylı vergiler, harcamalar üzerinden alınan vergilerdir ve verginin konusu piyasadaki mal ve hizmetlerden oluşur. Bu vergiler mal ve hizmetlerin göreli olarak fiyatlarında değişikliğe yol açarak ekonomideki fiyatların yol gösterici rolünün bozulmasına ve kaynak dağılımında etkinsizliğe neden olmaktadır. Ancak bu vergiler tüketimin kısılmasına ve tasarrufların teşvik edilmesine bağlı olarak ekonomik büyümeye de katkı sağlayabilmektedir.
Bu çalışmada, 1990 -2019 yılları dikkate alınarak Türkiye’de dolaylı ve dolaysız vergilerin ekonomik büyüme üzerindeki etkileri birim kök, vektör otoregresyon (VAR) ve eş bütünleşme yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir. Yapılan analiz sonuçlarına göre dolaylı vergilerin ekonomik büyümeyi olumlu; dolaysız vergilerin olumsuz etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Bunda dolaylı vergi tahsilatının dolaysız vergiye göre kolay olması etkili olabilmektedir. Ancak dolaylı vergi tahsilatının kolay olması ekonomide kaynak kullanımını arttırmasına rağmen gelir dağılımında adaleti bozacağı da göz önünde bulundurulmalıdır.
Anahtar Kelimeler:
Ekonomik Büyüme, Dolaylı vergi, DolaysızVergi, Var Analizi
The Effects of Indirect and Direct Taxes On Economic Growth in The Turkish Economy
Taxes are a fiscal instrument in promoting economic growth and are used to achieve the objectives of fiscal policy. The effect of taxes on economic growth is twofold according to direct and indirect taxes. The effect of direct taxes on resource allocation is to transfer resources to certain areas of the economy through various tax exemptions, discounts and refunds. Economic resources are incentivized through tax benefits. Indirect taxes are levied on expenditures and collected from goods and services. These taxes lead to changes in the relative prices of goods and services, distorting the guiding role of prices in the economy and causing inefficiency in resource allocation. However, these taxes can also contribute to economic growth, depending on curtailing consumption and stimulation of savings.
In this study, considering the years 1990 -2019, the effects of direct and indirect taxes on economic growth in Turkey were analyzed using unit root, vector autoregression (VAR) and cointegration methods. According to the results of the analysis, while indirect taxes affect the economic growth positively; direct taxes, negatively. The fact that indirect tax collection is easier than that of direct tax may have caused this result. However, we should take into account that while easeness of indirect tax collection may increase resource use, it will distort the fairness of income distribution.
Keywords:
Economic Growth, Indirect Tax, Direct Tax, VAR Analysis,
___
- Abdiyeva, R. ve Baygonuşova, D. (2016), “Geçiş Ekonomilerinde Vergi Gelirleri ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Kırgızistan Örneği”, Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 53, s. 59-71.
- Açıkgöz, Ş. (2008), “Türkiye’de Vergi Gelirleri, Vergi Yapısı ve İktisadi Büyüme İlişkisi, 1968-2006”, Ekonomik Yaklaşım, 19(68), s. 91-113.
- Demir, M. ve Sever, E. (2017), “Vergi Gelirleri Ekonomik Büyüme İlişkisi: OECD Ülkelerine İlişkin Panel Veri Analizi”, Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), s. 51-66.
- Demircan, E. S. (2003), “Vergilendirmenin Ekonomik Büyüme ve Kalkınmaya Etkisi”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21, s. 97-116.
- Dickey, D. A. and Fuller, W. A. (1981), “Likelihood Ratio Statistics for Autoregressive Time Series with A Unit Root”, Econometrica: Journal of the Econometric Society, p. 1057-1072.
- Ejder, L. H. (2000) .“Türkiye’de Vergi Politikaları”, Gazi Üniversitesi İİBF Dergisi, Sayı:1, (çevrimiçi) http://dergi.iibf.gazi.edu.tr/dergi_v1/2/1/10.pdf, 18.02.2010
- Furceri, D., and Karras, G. (2008), “Tax Changes and Economic Growth: Empirical Evidence for a Panel of OECD Countries”, ECB Public Finance Workshop Frankfurt, p. 1-29.
- Göçer, İ., Mercan, M., Bulut, Ş. ve Dam, M. (2010), “Ekonomik Büyüme ile Vergi Gelirleri Arasındaki İlişki: Sınır Testi Yaklaşımı”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 28, s. 97-110.
- Johansen, S. and Juselius, K. (1990), “Maximum Likelihood Estimation and Inference On Cointegration-With Applications to the Demand for Money”, Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 52(2), p. 169-210.
- Kızılkaya, F., ve Dağ, M. (2018), Türkiye'de Vergi Gelirleri - Ekonomik Büyüme İlişkisi: Dönemsel Bir Analiz. Türkiye'de Güncel ve Mali Sorunlar.
- King R.G. and Rebelo S. (1990), “Pulic Policy and Economic Growth: Devoloping Neoclassical Implications”, Journal of Political Economy, 98:5, p. 126- 150.
- Lee, Y. and Gordon, R. H. (2005), “Tax Structure and Economic Growth”, Journal of Public Economics, 89(5-6), p. 1027-1043.
- Mashkoor, M., Yahya, S. ve Ali, S. A. (2010), “ Tax Revenue and Economic Growth: An Empirical Analysis for Pakistan”, World Applied Sciences Journal. 10(11), p. 1283- 1289.
- Mucuk, M. ve Alptekin, V. (2008), “Türkiye’de Vergi ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: VAR Analizi (1975-2006)”, Maliye Dergisi, 155(2), s. 159-174.
- Nadaroğlu, H. (1985), Kamu Maliye Teorisi, Sermet Matbaası.
- Nadaroğlu, H. (1996), Kamu Maliyesi Teorisi, Beta Basım.
- Paksoy, S. ve Bakan, S. (2010), “Türkiye'de Uygulanan Vergi Politikaları ve Ekonomik Büyüme Üzerine Etkileri (1980 Sonrası)”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(32), s. 150-170. www.esosder.org, (Erişim Tarihi,10.01.2020).
- Phillips, P. C. and Perron, P. (1988), “Testing for A Unit Root In Time Series Regression”, Biometrika, 75(2), 335-346.
- Skinner, J. (1988), “Taxation and Output Growth in Africa”, International Economics Department, World Bank. Working Paper Series, No: 73.
- Stoilova, D. (2017), “Tax Structure and Economic Growth: Evidence From the European Union”, Contadurıay Administracion, 62, p.1041-1057.
- Taha, R., Nanthakumar, L. and Colombage, S. R. (2011), “The Effect of Economic Growth on Taxation Revenue: The Case of a Newly İndustrialized Country”, International Review of Business Research Paper, 7(1), p. 319-329.
- Temiz, D., (2008), “Türkiye'de Vergi Gelirleri ve Ekonomik Büyüme İlişkisi”, 2. Ulusal İktisat Kongresi, DEÜ İİBF İktisat Bölümü, İzmir.
- Terzi, H. ve Yurtkuran, S. (2016), “Türkiye'de Dolaylı/Dolaysız Vergi Gelirleri ve GSYH İlişkisi”, Maliye Dergisi, 171, s. 19-33.
- Tokatlıoğlu, M., (2009), Avrupa Birliğinde Maliye Politikası Türkiye Açısından Bir Değerlendirme, İstanbul: Alfa Basım.
- Tokatlıoğlu, M. ve Selen, U. (2017), Maliye Politikası, Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım, 1.Baskı.
- Turan, T. (2008), Maliye Politikası Araçlarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkileri, Bir Literatür İncelemesi, 3 Mahalli İdarelerde Performans Yönetimi ve Riskleri.
- Turan, T. (2011), Maliye Politikası ve Ekonomik Sorunlar: Türkiye Örneği, T.C. Maliye Bakanlığı, Ankara.
- Turhan, S. (1993), Vergi Teorisi ve Politikası, İstanbul: Filiz Kitabevi.
- Turhan S. (1998), Vergi Teorisi ve Politikası, İstanbul: Filiz Kitabevi.
- Türk, İ. (2010), Kamu Maliyesi,(Mevzuattaki Değişikliklere ve Son İstatistik Verilerine Göre Güncelleştirilmiş 8. Baskı, Ankara: Turhan Kitabevi.
- Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (2009), Ekonomik Rapor, 2009. https://www.tobb.org.tr/Documents/yayinlar/ekonomikrapor2009.pdf,(28/05/2019).
- Veronika, B. and Lenka, J. (2012), “Taxation of Corporations and Their Impact on Economic Growth: The Case of EU Countries”, Journal of Competitiveness, 4(4), p. 96-108.
- Yanpar, A. (2007), Gelişmekte Olan Ülkelerde Büyüme Yönelimli Vergi Politikası [Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi], Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Yılmaz, F. ve Tezcan, N. (2007), “Vergi Hasılatı ve Sabit Sermaye Yatırımlarının Ekonomik Büyümeye Olan Etkisi: Ekonometrik Bir İnceleme”, 8. Türkiye Ekonometri ve İstatistik Kongresi (s.1-14), Malatya: İnönü Üniversitesi.
- Yoruldu, M (2021), Gelir Vergisinde Teşvik Uygulamaları( Muafiyetler, İstisnalar ve İndirimler), Ankara: Gazi Kitabevi.
- ISSN: 2651-267X
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2019
- Yayıncı: Gaziantep Üniversitesi