Hande ALADAĞ, Gökhan DEMİRDÖĞEN, Zeynep IŞIK

Mücbir sebep faktörü olarak COVID-19 salgınının inşaat projelerinde oluşturduğu uyuşmazlık etmenleri ve etkilerinin incelenmesi

Tüm dünyayı etkisi altına alan Covid-19 salgını, başta toplum sağlığı ve ekonomi olmak üzere inşaat sektörü de dahil olmak üzere birçok farklı sektörlerde etkisini göstermiştir. Bu bağlamda inşaat firmalarının, Covid-19 nedeniyle üretim faaliyetleri ve tedarik zincirinde meydana gelen aksaklıklar başta olmak üzere şirketlerin nakit akışının bozulması, daha önce akdettikleri sözleşmelerden doğan yükümlülüklerin yerine getirilememesi gibi pek çok sorun ile karşı karşıya gelebilecekleri düşünülmektedir. Bu bağlamda çalışmanın amacı, mücbir sebep faktörü olarak Covid-19 salgınının Türk inşaat firmaları tarafından yürütülen inşaat projelerinde taraflar arasında sözleşmesel ilişkiler bazında etkilerinin neler olduğunun araştırılmasıdır. Bu çalışma kapsamında toplam 173 adet inşaat projesinden toplanan veriler Yapısal Eşitlik Modeli (YEM) metodu ile analiz edilmiştir. Çalışma sonuçlarına göre hak ediş ödemelerinin yapılamaması, hak taleplerinin genel salgın halinin meydana geldiği tarihi izleyen ilgili süre içinde yazılı olarak idareye bildirilmemesi, kalite izleme ve kontrol süreçlerinin personel yetersizliği nedeniyle uygulanamaması en yüksek faktör yüküne sahip uyuşmazlık etkileri olarak bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Covid-19, inşaat sektörü, mücbir sebepler, uyuşmazlık yönetimi, Yapısal Eşitlik Modeli (YEM)

Investigation of dispute factors and effects on construction projects arising from Covid-19 pandemic as a force majeure event

PDF

___

[1] Mathew, R. Force-Majeure under Contract Law in the Context of Covid-19 Pandemic. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3588338. Yayın tarihi Nisan 29, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
[2] Qureshi A. A., Coronavirus & Contracts: How the Coronavirus May Trigger Force Majeure, American Journal of Law & Medicine, 46(1), 133-136, 2020.
[3] Bilgen İ., Karşılaştırmalı hukuk çerçevesinde inşaat sözleşmelerinde mücbir sebep, Yüksek lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
[4] Kasaroğlu. Mücbir Sebep Faktörü Olarak COVİD-19 Salgının İnşaat Sektörüne Etkilerinin Araştırılması. http://www.kasaroglu.av.tr/tr/sozlesmeler-hukukunda-korona-virusu-bir-mucbir-sebep-hali-midir. Yayın tarihi Mart 24, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
[5] Gün Partners. COVİD-19 ’un Sözleşmelere Etkisi ve Mücbir Sebep ile İlişkisi. https://gun.av.tr/media/5ykjkl5m/Covid-19 -un-sozlesmelere-etkisi-ve-mucbir-sebep-ile-iliskisi.pdf. Yayın tarihi Mart 27, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
[6] Resmi Gazete. Covid- 19 Salgının Kamu İhale Sözleşmelerine Etkisi. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/04/20200402-21.pdf. Yayın tarihi Nisan 2, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
[7] Hansen S. Does the COVID-19 Outbreak Constitute a Force Majeure Event? A Pandemic Impact on Construction Contracts, In Journal of the Civil Engineering Forum, 6, 1, 201-214, 2020.
[8] Sertyeşilışık B., İnşaat Sektöründe Sözleşme Yönetimi, Yıldız Teknik Üniversitesi Yayınları, İstanbul, Türkiye, 2010.
[9] Ezeldin A. S., ve Helw A. A., Proposed Force Majeure Clause for Construction Contracts under Civil and Common Laws, Journal of Legal Affairs and Dispute Resolution in Engineering and Construction, 10, 3, 2018.
[10] Dentons. Construction, COVİD-19 and Force Majeure in Québec, https://www.dentons.com/en/insights/alerts/2020/april/13/construction-Covid-19 -and-force-majeure-in-quebec. Yayın tarihi Nisan 13, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
[11] Chivilo J. P., Fonte G. A. ve Koger G. H. A Look at COVID-19 Impacts on the Construction Industry. https://www.hklaw.com/en/insights/publications/2020/05/a-look-at-covid19-impacts-on-the-construction-industry. Yayın tarihi Mayıs 26, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
[12] Arslan A. COVİD-19 ’un kamu ihale sözleşmelerine etkisi, https://www.dunya.com/kose-yazisi/Covid-19 un-kamu-ihale-sozlesmelerine-etkisi/468084. Yayın tarihi Nisan 18, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
[13] Ashurst. COVİD-19 : Impact on the Construction Sector. https://www.ashurst.com/en/news-and-insights/legal-updates/Covid-19 -impact-on-the-construction-sector/. Yayın tarihi Mart 13, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
[14] Çebi Hukuk. Corona Virüs Bağlamında İş Sağlığı, Güvenliği ve İş Kazası. https://www.hakedis.org/corona-virus-baglaminda-is-sagligi-guvenligi-ve-is-kazasi/. Yayın tarihi Nisan 8, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
[15] Robertson D., Secomb M. Ve Elliott E. COVID-19: Managing force majeure risk in a construction project supply chain. https://www.whitecase.com/publications/alert/Covid-19 -managing-force-majeure-risk-construction-project-supply-chain. Yayın tarihi Nisan 13, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
[16] O’Shea M. ve Moore C. COVID-19- minimising the contractual risks in construction, https://www.lexology.com/library/detail.aspx?g=f143e209-fe36-473a-ae65-1f119eeb838c. Yayın tarihi Mart 12, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
[17] Mew R. Possible Impacts of COVID-19 on Construction Markets. https://www.atkinsglobal.com/en-gb/angles/all-angles/possible-impacts-covid-19-on-construction-markets. Yayın tarihi Nisan 9, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
[18] Jones Lang LaSalle. COVID-19: Construction industry impacts. https://www.us.jll.com/content/dam/jll-com/documents/pdf/other/jll-amer-covid19-construction-industry-impacts.pdf. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
[19] Çebi Hukuk. Koronavirüs Sebebiyle İşveren Tarafından İşin ve İşyerinin Uyarlanması, https://www.hakedis.org/koronavirus-sebebiyle-isveren-tarafindan-isin-ve-isyerinin-uyarlanmasi/. Yayın tarihi Nisan 14, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
[20]KPMG. Covid-19 ’un Kamu İhale Sözleşmelerine Mücbir Sebep Etkisi. https://assets.kpmg/content/dam/kpmg/tr/pdf/2020/04/kamu-ihale-mucbir-sebep.pdf. Yayın tarihi Nisan 2, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
[21] KPMG. COVID-19'dan Etkilenen Şirketler için Alınan Mücbir Sebep Hali Sorunsalı. https://kpmgvergi.com/blog/Covid-19 dan-etkilenen-sirketler-icin-alinan-mucbir-sebep-hali-sorunsali/101. Yayın tarihi Mart 31, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
[22] Shaughnessy W. J., Underwood W. E. ve Cazenave C. COVID-19’s Impact on Construction: Is There a Remedy? — Time Extension, Force Majeure, or More? https://www.natlawreview.com/article/covid-19-s-impact-construction-there-remedy-time-extension-force-majeure-or-more. Yayın tarihi Nisan 3, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
[23] Macey-Dare R., COVID-19: Assessing Some Potential Global Economic, Business and Legal Impacts, Business and Legal Impacts, 1-13, 2020.
[24] Malkanthie A., Structural Equation Modeling with AMOS, Nippon Graphics Pvt. Ltd., Panadura, Sri Lanka, 2015.
[25] Dursun Y. ve Kocagöz E., YAPISAL EŞİTLİK MODELLEMESİ VE REGRESYON: KARŞILAŞTIRMALI BİR ANALİZ, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 35, 1–17, 2010.
[26] Wolf E. J., Harrington K. M., Clark S. L. ve Miller M. W., Sample Size Requirements for Structural Equation Models: An Evaluation of Power, Bias, and Solution Propriety, Educational and Psychological Measurement, 73(6), 913–934, 2013.
[27] Tabachnick B. G. ve Fidell L. S., Using Multivariate Statistics Title: Using multivariate statistics, Pearson, Boston, A.B.D., 2019.
[28] Çolakoğlu Ö. M. ve Büyükekşi, C., Açımlayıcı Faktör Analiz Sürecini Etkileyen Unsurların Değerlendirilmesi, Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(1), 56–64, 2014.
[29] Field A., Discovering Statistics Using SPSS, In Advances in Experimental Medicine and Biology, Sage, 2008.
[30] Yaşlıoğlu M., Sosyal Bilimlerde Faktör Analizi ve Geçerlilik: Keşfedici ve Doğrulayıcı Faktör Analizlerinin Kullanılması, In Istanbul University Journal of the School of Business İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 2017, 2017.
[31] Iacobucci D. Everything you always wanted to know about SEM (structural equations modeling) but were afraid to ask, Journal of Consumer Psychology, 19(4), 673–680, 2009.
[32] Jöreskog K. G. ve Sörbom D., LISREL 8: Structural Equation Modeling with the SIMPLIS Command Language, Scientific Software International, 1993.
[33] Schreiber J. B., Nora A., Stage F. K., Barlow E. A. ve King, J., Reporting Structural Equation Modeling and Confirmatory Factor Analysis Results: A Review, The Journal of Educational Research, 99(6), 323–338, 2006.
[34] Hair J. F., Black W. C., Babin B. J., Anderson R. E. ve Tatham, R. L., Multivariate Data Analysis, Prentice hall, New Jersey, A. B. D., 1998.
[35] Schumacker R. E., ve Richard G. L., A Beginner’s Guide to Structural Equation Modeling, Psychology press, 2004.
[36] Kline R. B. (2015). Principles and practice of structural equation modeling, Guilford publications, New York, A. B. D., 2015.
[37] Bagozzi R. R. ve Yi, Y., On the Evaluation of Structural Equation Models, Journal of the Academy of Marketing Science, 16(1), 74–94, 1998.
[38] Bacon L., Using Amos for structural equation modeling in market research, Lynd Bacon & Associates Limited and SPSS Incorporated, Chicago, A.B.D., 2001.
[39] Project Management Institute (PMI), A Guide To The Project Management Body Of Knowledge (PMBOK Guide), 3rd ed. Newtown Square, 2004.
[40] Baysal P. Ve Önder I. Sigorta Sözleşmeleri COVID-19 Salgınına Nasıl Cevap Veriyor? https://gun.av.tr/tr/goruslerimiz/makaleler/sigorta-sozlesmeleri-cov%C4%B1d-19-salginina-nasil-cevap-veriyor. Yayın tarihi Nisan 21, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
[41] KPMG. Mücbir Sebep Kapsamına Alınan Mükellefler, Mücbir Sebep Hali Devam Ettiği Sürece Kısmi Tevkifat Kapsamındaki Alımlarına KDV Tevkifatı Uygulamayacak. https://kpmgvergi.com/yayinlar/mali-bultenler/vergi/mucbir-sebep-kapsamina-alinan-mukellefler-mucbir-sebep-hali-devam-ettigi-surece-kismi-tevkifat-kapsamindaki-alimlarina-kdv-tevkifati-uygulamayacak/650. Yayın tarihi Mart 31, 2020. Erişim tarihi Ağustos 18, 2020.
[42] İlter D. A., İnşaat Projelerinde Uyuşmazlık Çözüm Yöntemi Seçimi için Çok Kriterli Karar Verme Modeli, Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2010.