Nurettin SONEL, Ali SARI

Mezgit formasyonu' nun (Tuz Gölü Havzası) diyajenez ve rezervuar jeolojisinin incelenmesi

Mezgit Formasyonu (Üst Eosen-Miyosen) Tuz Gölü Havzasının doğusu ve Şereflikoçhisar'ın Güneydoğusunda yüzlek verir. Birim; tabanda çakıllarla başlar üst seviyelere doğru çakıllı kumtaşları ve çakıllı çamurtaşlarına geçer, en üst seviyelerde ise masif ve laminalı bordo-yeşilimsi renkli organik madde içerikli jipsli çamurtaşları yer alır. Kumtaşı seviyelerine ait gözeneklilik ve geçirgenlik değerleri bazı bölgelerde (Pamukdere ve Değirmenüstü Dölektepe) sınır değerinin altındadır. Aralık Senirtepe bölgesinde gözeneklilik değeri yüksek (% : 14-17) ve geçirmiş olduğu diyajenetik gelişimlere bağlı olarak geçirgenlik değeri ise düşüktür (k:0.5-28 md). Yapılan petrografi ve SEM çalışmalarında birincil taneler arası, tane içi; ikincil taneler arası, tane çatlağı gözenekliliği ve sıkılaşma, çatlakların gelişmesi, çimentolanma, çatlakların dolgulanması, feldispatların killeşmesi, karbonat çimentoda ikincil gözenekliliğin gelişmesi gibi diyajenetik süreçler tespit edilmiştir. Çatlakların ve ikincil gözenekliliğin oluşması rezervuar özelliklerine pozitif etki yapmıştır. Ancak karbonat çimentolanma ve feldispatlann killeşmesi rezervuar özelliklerini negatif yönde etkilemiştir. Bu diyajenetik gelişimlere rağmen Aralıksenirtepe ve Kayalıboğazı mevkiilerinde Mezgit Formasyonu kumtaşlarının oldukça iyi gözeneklilik ve geçirgenlik değerleri sunduğu ve hazne kaya özelliklerine sahip olduğu saptanmıştır.

Investigation of the diagenesis and reservuar geology of Mezgit formation (Tuz Gölü Basin)

Mezgit formation (Upper Eocene-Miocene) crops out east of Tuz Gölü basin and southeast of Şereflikoçhisar. The unit consists of gravels at the bottom level and gradually shifts to gravelly sandstone and gravelly mudstone towards the top. The last layer is made up of mudstone which is massif and laminated; maroon to greenish in colour; and includes organic matter and gypsium. The porosity and permeability values for the sandstone levels are below the limitvalues in some areas (Pamukdere and Değirmenüstiidölektepe). The porosity is relatively high (% :14-17) in the Aralıksenirtepe area whereas the permeability is quite low (k:0.5-28 md) owing to the diagenetic stages that the formation has had. Diagenetic processes such as primary intragranular; innergranular; secondary intragranular; grain fracture porosity and consodilation; joint development; cementation; filling of joints; clayization of feldspars; and the development of secondary permeability in the carbonate cement were recognized through petrographical and SEM analyses. The development of joints and secondary porosity appear to have improved the reservoir properties whereas the carbonate cementing and feldspar decomposition are considered to have degraded the reservoir properties. Although the Mezgit formation presents diagenetic evolutions in Aralıksenirtepe and Kayalıboğazı areas, it still offers good porosity and permeability values desirable for the reservoir rock.

PDF

___

1. Rigo de Righi, M., and Cortesini, A., "Regional studies, central anatolian basin" Progres Report, I. Turkish Gulf Oil Co., Petrol İşleri Genel Md., 1-89 (1959) (yayımlanmamış).
2. Ünalan, G., Yüksel, V., Tekeli, T., Gönenç, O., Seyirt, Z. ve Hüseyin, S., "Haymana-Polatlı (GB Ankara) yöresinin üst kretase-alt tersiyer stratigrafisi ve paleocoğrafik evrimi" TJK Bülteni., 19:159-176 (1976).
3. Dellaloğlu, A.A., ve Aksu, R., "Haymana-Tuz Gölü kaya stratigrafi birimleri" T.P.A.O. Raporu (10571) (1984).
4. Görür, N., "Tuz gölü-Haymana havza karmaşığı, orta Türkiye: Neo-tetis kapanmasının çökel tanım" Yeryuvarı ve İnsan, 9:1-28 (1984).
5. İlleez, H.İ, Dellaloğlu, A.A., "Tuz gölü baseni ve civarýnýn kaynak kaya potansiyeli" Türkiye 11. Petrol Kongresi bildirileri, 170-177, Ankara (1996).
6. Sonel, N., "Haymana/çayraz bölgesi kumtaþlarýnýn bitüm içeriði ve hazne kaya özellikleri" Doğa Bilim Dergisi, Temel Bilim, 7: 265-276 (1983).
7. Sonel,N., Sarı, A,Acar,A, Kadıoğlu,Y., Ayyıldız, T.,Doğan,U., Mann,U., Haboo,M., "Tuz gölü havzasının jeolojisi ve hidrokarbon potansiyelinin değerlendirilmesi, TPAO raporu, 2452 (1996).
8. Sarı, A., Sütçü, D.B., Sonel, N., "Mezgit formasyonunun (Ş. Koçhisar/Ankara) organik jeokimyasal özelliklerinin incelenmesi" 11. Mühendislik Haftası, Yerbilimleri Sempozyumu, Bildiri Özleri , 68, Isparta (1999).
9. Acar, A. ve Sonel, N., "Haymana formasyonu'nun organik fasiyesleri ve jeokimyasý (Tuz gölü havzası kuzeyi/orta Anadolu)" Cumhuriyetin 75. yıldönümü Yerbilimleri ve Madencilik Kongresi, 243-261, M.T.A., Ankara (2000).
10. Acar, A., "Haymana Formasyonunun (Tuz gölü havzası kuzeyi) organik fasiyes ve diyajenetik özelliklerinin incelenmesi", Doktora Tezi, A.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü , 175, Ankara (2000).
11. Folk, R.L., Anddrews, P.B. and Lewis, D.W., "Detrital sedimentary rock classification and nomenclature for use New Zeland" N.Z.J. Geol Geops. 12: 112-119 (1970).
12. Hayes, J.B., "Petrology of indurated sandstones, deep sea drilling project in L.D. Kulm, R. von Huene and others" Initial Reports at the Deep Sea Drilling Project, 18: 915-924, Washington (1973).
13. Robb, G.L., "Red-bed coloration" J. Sediment Petrol., 19: 19-103 (1949).
14. Walker, T.R., Ribbe, P.H. and Honea, R.M., "Geochemistry of horblende alteration in piocene red beds, baja California, Mexico" Bull. Geol. Soc. Am., 78: 1055-1060 (1967).
15. Teisseyre, A.K., "Diagenetic carbonatization due to kaollinization: Ahypothesis (with examples from sudetic carboniferous sandstones)" Ann. Soc. Geol. Pol., 43: 453-482 (1973).
16. Pettijohn, F.J., Poster, P.E. and Siever, R., "Sand and sandstones" Springer-Verlag, 512-523 (1973).
17. Schmidt, V., and D.A. McDonald "The role of secondary porosity in the course of sandstone diagenesis" SEMP Special Publication 26: 175-207 (1979 a).
18. Shanmugan, G., "Secondary porosity in sandstone: Basic contribution of chepikov and sarkevich" AAPG Bull. 68: 106-107 (1984).
19. Shanmugan, G., "Significance of secondary porosity in interpreting sandstone composition" AAPG Bull., 69:378-384 (1985).
20. Levorsen, A.I., "Geologie of petroleum" W.H. Free and Comp., San Fransisco (1967).