TARİHÎ BİR İŞİLİK OLARAK KÜR ŞAD VE 639YILI

Çin kaynaklarında açıkça görüldüğü üzere tarihî bir şahsiyet olan Jie-she-shuai (???), Hüseyin Nihâl Atsız tarafından önce 1934 yılında yayınlanan bir makalede, ardından da 1946 yılında yazdığı romanda "Kür Şad" olarak tanıtılmıştır. Kür Şad, Çin'e karşı takdiriyle bilinen Qi -min Kağan'ın torunu, Göktürklerin yükseliş dönemi olarak nitelendirilebilecek bir dönemi yöneten Shi-bi Kağan'ın da oğludur. Kaynaklardan anlaşıldığına göre; Kür Şad 630 yılından önce daha I. Göktürk Devleti bertaraf edilmeden ağabeyi Tu-li Kağan ile birlikte Çin sarayına yerleşmiştir. Burada diğer Göktürk soylularına verildiği gibi Kür Şad'a da çeşitli rütbe ve unvanlar verilmiştir. Ancak bağımsızlığına düşkün olan Kür Şad, ağabeyi Tu-li Kağan'a karşıt bir karakter olarak daha fazla Çin hâkimiyetinde yaşamak istememiş ve bir isyan planlamıştır. Bu çalışmada Jie-she-shuai adının Orta Çince okunuşlar yardımıyla Türkçe karşılığı aranmakta, Çin kaynaklarında kaydedilen isyanın öncesi ve sonrasında meydana gelen olaylar ele alınmaktadır

Kür Şad as a Historical Figure and the Year 639

As seen in the Chinese sources, Jie-she-shuai (結社率) is a historical figure, whose name has been rendered in Turkish as “Kür Şad” by Hüseyin Nihâl Atsız in an article published in 1934 and in a novel in 1946. Kür Şad is the grandson of Qi-min Qaghan who known for his admiration for China and son of Shi-Bi Qaghan who governed a period which maybe the rise of Turkic Khaganate. As seen in the Chinese sources; Kür Şad had come to Tang Palace with his brother Tu-li Qaghan before the fall of Turkic Khaganate in 630. At the court, various ranks and titles were given to Kür Şad, like before they were given to other Turkic noblemen. However Kür Şad was fond of his independence, in contrast to his brother, he was reluctant to live in Chinese sovereignty and planed a rebellion. In this study Turkish equivalent of the name Jie-she-shuai and the events before and after the rebellion which were recorded in Chinese sources are dealt with

PDF

___

ATSIZ, Hüseyin Nihâl (1934), “Cihan Tarihinin En Büyük Kahramanı: Kür Şad”, Orhun, 6.
BAYKUZU, Tilla Deniz (2016), Son Bilgiler Işığında Kürşad İsyanı, Konya: Kömen Yayınları.
CHEN, Qiwei 沉起炜- XU Guanglie 徐光烈 (2010),中国历代职官辞典 (Çin Tarihi Unvanlar Sözlüğü), Shanghai:上海辞书出版社 Shanghai Cishu Chubanshe.
CHEN, Xiahua 陈夏华- CHU Yongan, 楚永安 (1998), 古代汉语词典(Eski Çince Sözlük), Pekin: 商务印书馆 Shangwu Yinshuguan.
DU, You杜佑 (1988), Tongdian通典, Pekin: 中華書局 Zhonghua Shuju.
ERCİLASUN, Ahmet Bican (2016), Türk Kağanlığı ve Türk Bengü Taşları, İstanbul: Dergâh Yayınları.
GÖKALP, Cevdet (1973), “Chie-she-shuai (Kürşad?) Olayı”, Ankara: Töre Dergisi, Sayı: 20, s. 10- 15.
GÖMEÇ, Saadettin Yağmur (2013), “Kaynakların Işığında Türk Tarihinde Kürşad”, Ankara: Yüce Erek, 14/46.
JACQUES, Guillaume (2006), “Introduction To Chinese Historical Phonology (Çincenin Tarihsel Fonetiğine Giriş)”, Leiden,
KAPUSUZOĞLU, Gökçen (2016) “Tang Kayıtlarına Göre VII. Yüzyılda Çin’e Yerleşen Göktürk Komutanları”, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans
Tezi KÂŞGARLI, Mahmud (2006), Divanü Lûgat-it-Türk I-IV, (Çev. Besim Atalay), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. 3. Bs.
LI, Yanshou 李延寿 (1988), Bei Shi 北史 (Kuzey Tarihi), Pekin: Zhonghua Shuju.
LIU, Xun 劉詢 (1988), Jiu Tang Shu, 舊唐書 Eski Tang Kayıtları, Pekin: 中華書局 Zhonghua Shuju.
LINGHU, Defen 令狐德棻 (1988), Zhou Shu 周書, (Zhou Kayıtları), Pekin: Zhonghua Shuju.
OUYANG, Xiu 歐陽修 (1988), Xin Tang Shu 新唐書 Yeni Tang Kayıtları, Pekin: 中華書局 Zhonghua Shuju.
SERTKAYA, Osman Fikri (2014), “Kür Şad Adının Etimolojisi veya Türk Tarihinde Kür Şad Adlı Bir Kişi Var Mıdır?” Ankara: Gazi Türkiyat, Bahar /14, s. 1-10.
SIMA, Guang 司馬光 (1988), Zizhi Tongjian 資治通鑑, Pekin: 中華書局 Zhonghua Shuju.
TOGAN, İsenbike vd. (2006), Çin Kaynaklarında Türkler-Eski Tang Tarihi, Ankara: TTK Yayınları.
XIA, Zhengnong 夏征农 (1999), 辞海 Cihai Ansiklopedik Sözlük, Shanghai: 上海辞书出版社 Shanghai Cishu Chubanshe.
WANG, Pu 王溥 (1955), Tang Huiyao 唐會要, Pekin: 中華書局 Zhonghua Shuju.
WANG, Yuhan 王禹翰 (2014), 一本书读懂中国史 (Bir Kitap Okuyup Çin Tarihini Anlamak), Shenyang:万卷出版社公司 Wangjuan Chubanshe Gongsi.
WEI, Zheng魏征 (1988), Sui Shu 随書 (Sui Kayıtları), Pekin: Zhonghua Shuju.
ZANG, Lihe 藏励龢(1982), 中国古今地名大辞典 (Çin Eski ve Yeni Yer Adları Büyük Sözlüğü), Hong Kong: 商务印书馆 Shangwu Yinshuguan.
ZHU, Zhenhong 朱振宏 (2010),“論貞觀十三年(639) [九成宮事件]及其影響 (Zhenguan Saltanat Devresinin 13. Senesi (639) [Jiu Cheng Sarayı Olayı] ve Etkileri )”, Taiwan: 台灣市大歷史學報 Taiwan Büyük Tarih Eğitimi Dergisi, Sayı 43, s. 49-88
http://ocbaxtersagart.lsait.lsa.umich.edu Baxter-Sagart Old Chinese reconstruction
www.zdic.net