DEYİMSEL SÖZCÜK BİRLİKTELİKLERİNİN SINIFLANDIRILMASI VE BİR EŞDİZİMLİLİK KATEGORİSİ: DEYİMSEL EŞDİZİMLİLİK

Bu çalışmada, Eski Türkçe metinlerde sıfatların eşdizimliliğinden hareketle deyimsel sözcük birliktelikleri kuramsal yaklaşımla sınıflandırılmıştır. Çalışmada, anlambilimsel yaklaşımla deyimsel birlikteliklerin belirlenmesinde ve birbirinden ayırt edilmesinde anlamsal şeffaflık (semantic transparency), anlam özelleşmesi (meaning specialization) ve genelleşme/ kalıplaşma (generalization/ formulaicity) ölçütleri kullanılmıştır. Eşdizimliliğin de dâhil olduğu deyimsel birlikteliklerin anlambilimsel sınıflandırılmasında, deyim ve sınırlı eşdizimlilik arasında deyimsel eşdizimlilik olarak adlandırılan bir geçiş kategorisi tasarlanmıştır. Dolayısıyla deyimle sınırlı eşdizimlilik arasındaki anlam olarak bulanık bölgeye deyimbilimi alanında kuramsal bir zemin oluşturulmaya çalışılmıştır. Çalışmada, deyim ve serbest sözcük birlikteliği arasında bulunduğu kabul edilen eşdizimlilik kategorileri; deyimsel eşdizimlilik, sınırlı eşdizimlilik ve açık eşdizimliliktir.

Classification of Phraseological Word Combinations and a Collocation Category: Idiomatic Collocation

In this study, idiomatic word cooccurrences within the framework of adjectives’ collocation in Old Turkish texts were classified with a theoretical approach. In the study, semantic transparency, meaning specialization and generalization / formulaicity criteria in determining and distinguishing idiomatic word cooccurrences were used with the semantic approach. In the semantic classification of idiomatic cooccurrences, including collocations, a transition category called idiomatic collocation between an idiom and restricted collocations was designed. Therefore, it has been attempted to form a theoretical background in the field of phraseology for the semantically vague area between the idiom and restricted collocations, which is the most problematic point in the classification of idiomatic cooccurrences. In the study, the meaning categories determined between an idiom and free word combination are as follows: idiomatic collocations, restricted collocations, open collocations.

PDF

___

AĞCA, M. (2020), Eski Türkçe Metinlerde Sıfatların Eşdizimliliği, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Denizli.
AISENSTADT, E. (1979), “Collocability restrictions in dictionaries”. Dictionaries and Their Users, Exeter Linguistic Studies 4, (Ed. R. Hartmann), University of Exeter.
AISENSTADT, E. (1981), Restricted Collocations in English Lexicology and Lexicography. ITL: Review of Applied Linguistics, 53, 53-61.
AITCHISON, J. (2003), Words in the Mind: An Introduction to the Mental Lexicon, Oxford: Blackwell.
AYDIN, E. (2014), Orhon Yazıtları (Köl Tegin, Bilge Kağan, Tonyukuk, Ongi, Küli Çor), Konya: Kömen Yayınları.
BAHNS, J. ve ELDAW M. (1993), “Should we teach EFL students collocations?”, System, 21 (1), 101- 114.
BENSON, M.; BENSON E. ve ILSON R. (1986), Lexicographic Description of English. Amsterdam: Benjamins.
BENSON, M.; BENSON E. ve ILSON R. (2010), The BBI Combinatory Dictionary of English Word Combinations. Amsterdam: Benjamins.
COP, M. (1990), “The Functions of Collocations in Dictionaries”, (Ed. T. Magay ve J. Zigany), 35 - 46.
COWIE, A. P. (1981), “The Treatment of Collocations and Idioms in Learners’ Dictionaries”, Applied Linguistics. 2(3), 223-235.
COWIE, A. P. (1991), “Multiword Units in Newspaper Language”, Perspectives on the English Lexicon: A Tribute to Jacques Van Roey, (Ed. S. Granger), Louvain-la-Neuve: Cahiers de I’Institut de Linguistique de Louvain, 101-116.
COWIE, A. P. (1992), “Multiword Lexical Units and Communicative Language Teaching”, (Ed. P. Arnaud ve H. Bejoint), Vocabulary and Applied Linguistics. Londra: Macmillan, 1-12.
COWIE, A. P. (1994), “Phraseology”. The Encyclopaedia of Language and Linguistics, (Ed. R. E. Asher ve J. Simpson), Oxford: Pergamon Yayınları, 3168-3171.
COWIE, A. P. (1998), “Phraseological Dictionaries: some East-West comparisons”, Phraseology: Theory, Analysis, and Applications. (Ed. A. P. Cowie), Oxford: Oxford University Press, 209- 228.
COWIE, A. P.; MACKİN R. ve MCCAİG I. R. (1993), Oxford Dictionary of English Idioms, Oxford: OUP.
DEMİRCİ, Ü. Ö. (2015), Eski Uygurca Dört Çatik, Ankara: Kesit Yayınları.
DOĞAN, N. (2016), Türkiye Türkçesinde Fiillerin Eşdizimleri, Ankara: Yayınevi Yayınları.
EKEN, N. T. (2015), Anlatı Metinlerinde Sözcük Birliktelikleri: Türkçe Üzerine Eğitim-Öğretim Ortamları Hedefli Gözlemler, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
ERCİLASUN, A. B. ve Akkoyunlu, Z. (2018), Kâşgarlı Mahmud Dîvânu Lugâti’t-Türk Giriş-MetinÇeviri- Notlar-Dizin, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
HAUSMANN, F. J. (1984), “Wortschatzlernen ist Kollokationslernen. Zum Lehren und Lernen französischer Wortverbindungen”, Praxis des neusprachlichen Unterrichts, 31, 395-406.
HOWARTH, P. (1996), Phraseology in English Academic Writing: Some Implications for Language Learning and Dictionary Making, Tübingen: Niemeyer.
HOWARTH, P. (1998a), “The Phraseology of Learners’Academic Writing”, Phraseology: Theory, Analysis and Applications, (Ed. A. P. Cowie), Oxford: Oxford University Press, 161-186.
HOWARTH, P. (1998b), “Phraseology and Second Language Proficiency”. Applied Linguistics, 19(1), 24-44.
İMER, K.; KOCAMAN A. ve ÖZSOY A. S. (2011), Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
KAŞGARLI MAHMUD (2007), Dîvânu Lugâti’t-Türk, (R. Dankoff ve J. Kelly, Mahmûd El Kâşgarî Dîvânü Lugâti’t-Türk’ten Çevirenler: S. T. Yurtsever ve S. Erdi), İstanbul: Kabalcı Yayınları.
LAMIROY, B. (2016), “For a Typology of Phraseological Expressions: How to tell an Idiom from a Collocation?”, Defining Collocation for Lexicographic Purposes. From Linguistic Theory to Lexicographic Practice, (Ed. A. Orlandi ve L. Giacomini), Linguistic Insights. Studies in Language and Communication, C. 219, Peter Lang, 123–150.
LYONS, J. (1977), Semantics, 2 C., London: Cambridge.
MEL’ÇUK, I. (1998), “Collocations and Lexical Functions”, Phraseology: Theory, Analysis and Applications, (Ed.: A. P. Cowie), Oxford: Clarendon Press, 23-53.
MEN, H. (2015), Vocabulary Increase and Collocation Learning: A Corpus-Based Cross-Sectional Study of Chinese EFL Learners, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Birmingham City Üniversitesi.
NATTINGER, J. R. ve Decarrico, J. S. (1992), Lexical Phrases and Language Teaching. Oxford: Oxford University Press.
NESSELHAUF, N. (2005), Collocations in a Learner Corpus, Amsterdam: Benjamins.
ÖZBAY, B. (2015), Huastuanift - Manihaist Uygurların Tövbe Duası, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
POULSEN, S. (2005), Collocations as a Language Resource, A Functional and Cognitive Study in English Phraseology, Yayımlanmamış Dokora Tezi, University of Southern Denmark.
SUBAŞI UZUN, L. (1991), “Deyimleşme ve Türkçede Deyimleşme Dereceleri”, Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 2, s. 29-39.
TEKİN, T. (2010), Orhon Yazıtları, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
TEKİN, T. (2015), Irk Bitig, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
TS: Türk Dil Kurumu (2005), Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları: 549.
VARDAR, B. (2002), Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual.
WILKENS, J. (2007), Das Buch von der Sündentilgung. Edition des alttürkischbuddhistischen Kşanti Kılguluk Nom Bitig. Berliner Turfantexte XXV. Berlin: Akademie Verlag.
YUSUF HAS HACİB (2008), Kutadgu Bilig, (Aktaran: Reşit Rahmeti Arat), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.