Spor İçin Seyirci, Seyirci İçin Spor: Roma’da Atlı Araba Yarışları ve Gladyatör Dövüşleri

Bu çalışmanın amacı, Roma ile özdeşleşmiş başlıca sportif etkinlikler olan atlı araba yarışları ve gladyatör dövüşlerinin köken, gelişim ve değişim safhalarının irdelenmesidir. Roma Uygarlığı’nın ilk ve en uzun ömürlü sportif etkinliği Etrüsk ve Yunan’dan beslenen atlı araba yarışlarıdır. Savaşlardaki askeri başarısızlıklardan kurtulma, şehri hastalıklardan arındırma gibi farklı gerekçelerin kült inançlarla bağdaştırılması, adaklar şeklinde gerçekleştirilen yarışlara atfedilen değeri artırmıştır. Oyunların popülaritesini takımların ortaya çıkmasını izlemiş ancak yarışlar asıl ivmesini Hristiyanlığın devlet dini haline gelmesi sonucu diğer sportif etkinliklerden uzaklaşılmasıyla Bizans döneminde kazanmıştır. Roma’nın diğer popüler etkinliği ise suçluları cezalandırma ve ölülere saygı göstermenin aracısı olan gladyatör dövüşleridir. Dövüşlerin, askeri odaklı devlet yapısıyla uyuşan ruhu, gladyatör sayılarının artmasının ve bir kamu eğlencesine dönüşmesinin tetikleyicisi olmuştur. Savaşçı Roma’nın kült inançlar ve siyasi mücadelelerle harlanan kaba mizacı, kanlı dövüşlere farklı bir yön kazandırmış ve alevini yükseltmiştir. Augustus ve takipçileriyle sistemleştirilen gladyatör dövüşleri imparatorluk döneminde arenaların vazgeçilmez etkinliklerinden birine dönüşmüştür. Ancak Hristiyanlık inancına uygun bulunmayan dövüşler; din adamları, idareciler ve toplum tarafından dışlanarak MS 4. yüzyılda sonlanmıştır. Sonuç olarak Roma, ham olarak aldığı beden faaliyetlerini başta Etrüskler olmak üzere çevre medeniyetlerin etkisiyle yoğurarak askeri devlet ve toplum yapısına uygun sportif etkinliklere evirmiş ve mücadeleye aç seyirci kitlesini, çağdaşlarında görülmeyen, şiddet içerikli etkinliklerle beslemiştir. Başlangıçta dini ritüellerin paydaşı olarak ortaya çıkan oyunlar süreç içerisinde sosyal hayatın vazgeçilmez bir parçası ve iktidar ile halkın buluşma noktası olmuş, seyirci sayısı sürekli olarak artma eğilimi göstermiştir. Oyunların kitle üzerindeki etkisini fark eden iktidar sahipleri ise seyirci odaklı sportif etkinleri politik amaçlarla yüzyıllar boyunca etkin biçimde kullanmaya çabalamışlardır.

Anahtar Kelimeler:

Spor, Roma, Atlı Araba Yarışı, Gladyatör Dövüşleri, Bizans

Spectators for Sport, Sport for Spectators: The Chariot Races and Gladiator Fights in Rome

The aim of this study is to scrutinize the roots, evolution and changing phases of chariot races and gladiator fights which are the main sportive events, identified with Rome. The first and longest last-ing sportive event of Roman civilization is chariot races, fed by Etruscans and Greeks. The harmoni-zation of different reasons with cult beliefs such as salvation from military failures in wars and pu-rifying the city from diseases has increased the value attributed to races held in the form of obla-tions. The popularity of the games was followed by emergence of teams but races gained its real momentum during the Byzantine period when Christianity became the state religion and revulsion from other sportive events. The other popular event of Rome was gladiator fights which was the way of punishing the criminals and respecting the deads. Its harmonic spirit with military cantered state, the fights, had been a trigger of increasing the number of gladiators and being an entertain-ment of the public. The brute nature of the warrior Rome, which was fuelled by the cultic beliefs and political conflicts, gave a different direction to the bloody fights and raised its flame. The glad-iator fights systemised with Augustus and his successors became one of the indispensable events of the arenas during the imperial period. However, the fights not suitable for the Christian faith; was excluded by the clergy, rulers and society, ended in the 4th century AD. In conclusion, Rome has kneaded the raw physical activities with the influence of surrounding civilizations, particularly the Etruscans, then transformed them into the sportive activities suitable for military state and so-cial structure, and fed the spectator’s greed to struggle, with the violent activities that were not seen in their contemporaries. The games which emerged as a shareholder with the religious rituals in the very beginning became the indispensable part of social life and the meeting point of the public and the rulers, and the number of spectators tended to increase continuously. Realizing the effect of the games on the masses, the rulers have tried to use the spectator-oriented sportive activities effectively for political purposes for centuries.

Keywords:

Sport, Rome, Chariot Races, Gladiator Fights, Byzantine,

PDF

___

Alpman, C. (1972). Eğitimin bütünlüğü içinde beden eğitimi ve çağlar boyunca gelişimi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
2. Auguet, R. (1994). Cruelty and civilization, The Roman games. New York: Routledge.
3. Bach, V. ve Dell’orto P. V. (2009). Martial arts: Gladiators. USA: Gurps.
4. Baker, A. (2003). Gladyatör, Roma’nın savaşçı kölelerinin gizli tarihi. (Çev. S. Göktaş). Ankara: Phoenix Yayınları.
5. Baker, W. J. (1988). Sport in the Western world. USA: University of Illinois Press.
6. Bell, S. W. (2020). Horse Racing in Imperial Rome: Athletic Competition, Equine Performance, and Urban Spectacle. The International Journal of the History of Sport, 37(3-4), 183-232.
7. Bishop, M. C. (2017). Gladiators: Fighting to the death in Ancient Rome. USA: Casemate Publishers.
8. Caldelli, M. (2001). Gladiatori con armaturae etniche: Il Samnes. Archeologia Classica, 52, 279-295.
9. Cameron, A. (1976). Circus Factions: Blues and Greens at Rome and Byzantium. Oxford: Clarendon Press.
10. Carcopino, J. (1940). Daily life in Ancient Rome. London: George Routledge & Sons.
11. Carter, M. (2011). Gladiators. A. Futrell, T. F. Scanlon (Eds.), Sport and Spectacle in the Ancient World içinde (231-241). UK: Oxford University Press.
12. Chase, R. (1927). De Spectaculis. The Classical Journal, 23(2), 107-120.
13. Choniates, N. (1984). O city of Byzantium, Annals of Niketas Chaniates. Detroit: Wayne State University Press.
14. Crowther, N. B. (1983). Greek games in republican Rome. L’Antiquité Classique, (52), 268-273.
15. Crowther, N. B. (1996). Sports violence in the Roman and Byzantine Empires: A modern legacy? The International Journal of the History of Sport. 13(3), 445-458.
16. Crowther, N. B. (2007). Sport in ancient times. America: Praeger.
17. Dagron, G. (2014). Konstantinopolis Hipodromu: Oyunlar, halk ve politika. (Çev. İ. Yerguz). İstanbul: Sel Yayıncılık.
18. Dürüşken, Ç. (1996). Eskiçağ’da spor. İstanbul: Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları.
19. Fairley, W. (Ed.) (1898). Monumentum Ancyranum the deeds of Augustus. Philadelphia: The Departman of History of the University of Pennsylvania.
20. Gardiner, E. N. (1930). Athletics of the ancient world. Britain: Clarendon Press.
21. Garton, C. (1964). Sulla and the theatre. Phoenix, 18(2), 137-156.
22. Giatsis, S. G. (1995). The massacre in the Riot of Nika in the Great Hippodrome of Constantinople in 532 AD. The International Journal of the History of Sport, 12(3), 141-152.
23. Giatsis, S. G. (2000). The organization of chariot‐racing in the Great Hippodrome of Byzantine Constantinople, The International Journal of the History of Sport, 17(1), 36-68.
24. Grant, M. (1971). Gladiators. Harmondsworth: Pelican Book.
25. Grosvenor, E. A. (1889). The Hippodrome of Constantinople and its still existing monuments. London: Joseph Causton & Sons.
26. Guttmann, A. (1986). Sports spectators. New York: Columbia University Press.
27. Hamilton, B. R., Berdeguer, C. E., Edwards, R. A. ve McCrone, S. E. (2014). Historical evolution of Roman gladiatorial arms and armors:
300 B.C. - 450 A.D. (Unpublished Bachelor Degree Thesis). Worces-ter Polytechnic Institute, Massachusetts/ABD.
28. Harris, H. A. (1972). Sport in Greece and Rome. New York: Cornell University Press.
29. Humphrey, J. H. (1986). Roman Circuses: Arenas for Chariot Racing. Berkeley and Los Angeles: University of California Press.
30. Junkelman, M. (2000). On the starting line with Ben Hur: Chariot-Racing in the Circus Maximus. E. Köhne, C. Ewigleben (Eds.), Gladi-ators and Caesars: The power of spectacle in Ancient Rome içinde (86-102). Los Angeles: University of California Press.
31. Khapaev, V. V. ve Glushich, A. M. (2020). Эволюция Спортивной Инфраструктуры Византийской Империи В IV-XII ВВ. Ученые записки Крымского федерального университета имени ВИ Вернадского. Исторические науки, 6(4), 137-152.
32. Knapp, R. (2011). Invisible Romans. London: Profile Books.
33. Kuiper, K. (Ed.). (2011). Ancient Rome: From Romulus and Remus to the visigoth invasion. New York: Britannica Educational Publishing.
34. Kyle, D. G. (1998). Spectacles of death in Ancient Rome. New York: Routledge.
35. Kyle, D. G. (2007). Sport and spectacle in the ancient world. Malden: Blackwell Publishing.
36. Malay H. ve Sılay H. (1991). Antik devirde gladyatörler. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
37. Mechikoff, R. (2009). A history of philosophy of sport and physical education: From ancient civilization to the modern world. New York: McGraw Hill.
38. Saltuk, S. (2001). Antik çağda hipodromlar circuslar. İstanbul: Ege Yayınları.
39. Schrodt, B. (1981). Sports of the Byzantine Empire. Journal of Sport History, 8(3), 40-59.
40. Shaw, B. D. (2001). The Spartacus Slave War; 73–71 BC. B. D. Shaw (Ed.), Spartacus and the Slave War içinde (130-131). New York: Palgrave Macmillan.
41. Sinanlar Uslu, S. (2012). Bizans’ta atlı araba yarışları. İ. Yıldıran, T. Gültekin (Eds.), Anadolu Uygarlıklarında Spor içinde (86-111). Ankara: Spor Yayınevi.
42. Sinanlar, S. (2005). Atmeydanı: Bizans araba yarışlarından Osmanlı şenliklerine. İstanbul: Kitap Yayınevi.
43. Şinoforoğlu, T. ve Akkurt, M. (2021). Krallık’tan Cumhuriyet’e Roma’da spor. Spormetre, 19(4), 1-19.
44. Tekin, O. (2008). Eski Yunan ve Roma tarihine giriş. İstanbul: İletişim Yayıncılık.
45. Uzunaslan, A. (2010). Gladyatörler arenanın tutsak savaşçıları. Ankara: Myken Yayınları.
46. Wiedemann, T. (2002). Emperors and gladiators. New York: Routledge.