Tahrir kayıtlarına göre 16. yüzyılda Malatya'da Ermeni nüfusu

Malatya Anadoluya akınlar yapan Türk orduları için stratejik bir konumdadır. Malatya doğu ticaret yollarını kontrol edebilen bir konumda yer almaktadır. Ayrıca Bizansın doğudan güneye inen savunmahattının önemli şehridir. Malazgirt savaşından sonra Ermeniler Phileratos komutasında Malatyayayerleşmeye başladılar. Fakat hiçbir zaman bu bölgede hâkim devlet olamamışladır. Malatya ve civarıYavuz Sultan Selim döneminde tamamen Osmanlı Devletine bağlanmıştır. Malatya Osmanlıya bağlandıktan sonra sancak olarak teşkilatlandırılmıştır. Malatyanın Osmanlı Devletine bağlanmasındansonra da bölgede Ermenilerin hem şehir merkezinde hem de köylerde oturdukları tahrir kayıtlarındantespit edilmiştir. Arşiv kayıtlarının incelenmesi neticesinde Malatyada kırsal bölgelerde Ermenilerindağınık bir şekilde Malatya sancağına bağlı nahiyelerin köylerinde oturdukları tespit edilmiştir. Şehirdeise dört mahallede ikamet eden Ermenilerin Müslüman nüfus karşısında azınlık olarak kaldığı anlaşılmaktadır.

Armenian population in Malatia in the 16th century according to cadastral registers

Malatia had a strategic position for the Turkish armies raiding Anatolia. The city has a position that cancontrol eastern trade routes. In addition, it is an important city of Byzantium s defence line from eastto south. After the Battle of Manzikert, Armenians started to settle in Malatia under the command ofPhileratos. But they could never become a sovereign state in this region. Malatia and its surroundingareas fully joined Ottoman State during the reign of Sultan Selim the Stern. The city was organizedas a district under the Ottoman State. Cadastral records indicate that there were Armenians in theregion both in the city centre and in the villages. Upon studying archive records, it was determined thatArmenians lived in the villages of the sub-districts of Malatia in widespread rural areas. It was foundthat Armenians were living in four quarters of the city as minority compared to Muslim population.

PDF

___

Arşiv Kaynakları
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) (İSTANBUL)
Tahrir Defterleri Tasnifi
Mufassal Tahrir Defterleri: 408, 997, 71
İcmal Tahrir Defterleri: 387, 324
Tapu Arşivi Dairesi Başkanlığı (TADB) (ANKARA)
Tahrir Dfeterleri Kataloğu
Mufassal Tahrir Defterleri: 142
Kaynak Eserler
Abul-Farac, Abul- Farac Tarihi, I, neşr. Ö. R. Doğrul, Ankara 1987
Abul-Farac, Abul- Farac Tarihi, II, neşr. Ö. R. Doğrul, Ankara 1987
Abul- Farac, Tarih-i Muhtasarud-Düvel, neşr. Ş. Yaltkaya, İstanbul 1941 Aksarayî, Müsameratül- Ahyâr- Selçuklu Devletleri Tarihi, neşr. M.N.
Gençosman- F.N. Uzluk, Ankara 1943
Anonim Tarih-i Âl-i Selçuk, neşr. F.N. Uzluk, Ankara, 1952
Aşıkpaşazade, Tevârih-i Âl-i Osman, İstanbul 1332
Esterabâdi, Bezm-u Rezm, Neşr. M.Öztürk, Ankara 1990
Hadidi, Tevârih-i Âl-i Osman (1299- 1523), neşr. M. Öztürk, İstanbul 1991
Hayrullah Efendi, Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye Tarihi, V, neşr. Z. Danışman, İstanbul 1972
Hoca Saadettin Efendi, Tacüt-Tevarih, I, Neşr. İsmet Parmaksızoğlu, İstanbul 1991
Hoca Saadettin Efendi, Tacüt-Tevarih, IV, Neşr. İsmet Parmaksızoğlu, İstanbul 1991
İbn-i Şeddad, Baybars Tarihi, neşr. Ş. Yaltkaya, İstanbul 1944
İbnül- Esir, El- Kâmil Fit-Tarih Tercümesi II, neşr. M.B. Eryarsoy, İstanbul 1989
Neşrî, Kitab-ı Cihannüma, I, neşr. F.R. Unat, M.A. Köymen, Ankara 1987
Nizameddin Şami, Zafername, neşr. N. Lugal, Ankara 1987
Oruç Bey, Oruç Bey Tarihi, neşr. Nihal Atsız, İstanbul 1972
Polonyalı Simeon Seyahatnamesi (1608), neşr. H.D. Andreasyan, İstanbul 1964
Süryani Mihail, Süryani Mihail Vekayinamesi II (1042- 1195), Neşr: H. D. Andreasyan, Basılmamış Nüsha, Diyanet İslam Ansiklopedisi Kütüphanesi Nr:956
Urfalı Mateos, Urfalı Mateos Vekayinamesi ve Papaz Grigor Zeyli Tercümesi, neşr. H. D. Andreasyan, Ankara 1987 Tetkik Eserler
AĞALDAĞ, Sebahattin, Eski Çağlardan Bizans Dönemine Kadar Malatya Tarihi, Konya 1988 (Doktora Tezi),
CHAN Cloude, Osmanlılardan Önce Anadoluda Türkler, İstanbul, 1944
GÖĞEBAKAN Göknur, XVI. Yüzyılda Malatya Kazası (1516- 1560), İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, Tarih Eğitimi Anabilim Dalı, Malatya 1998.
HINZ W., Uzun Hasan ve Şeyh Cüneyd, neşr. T. Bıyıkoğlu, Ankara 1992
KAŞGARLI M. A., Kilikya Tabi Ermeni Baronluğu, Ankara, 1990
RUNCİMAN S., Haçlı Seferleri Tarihi I, neşr. F. Işıltan, Ankara 1989
SEVİM Ali, Anadolu Fatihi Kutalmışoğlu Süleymanşah, Ankara, 1990
SEVİM Ali, Ankaranın Fethi, Ankara 1990
SEVİM Ali, Ünlü Selçuklu Komutanları, Ankara 1990
SHAW Bernard, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye I, İstanbul 1982
SÜMER Faruk, Karakoyunlular Tarihi, Ankara, 1984
SÜMER Faruk, Oğuzlar (Türkmenler), İstanbul 1980
TANSEL Selahattin, Yavuz Sultan Selim, Ankara, 1969
TURAN Osman, Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi, İstanbul, 1973
TURAN Osman, Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul, 1993
TÜRKMEN İlhan, Türk- Yönetimine Geçildiğinde Ermenilerin Siyasî Durumu (1071- 1243), Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat 2010, (Yüksek Lisans Tezi)
UZUNÇARŞILI İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, II, Ankara, 1984
YİNANÇ M. Halil, Selçuklu Devri I, Anadolunun Fethi, İstanbul, 1944
YÜCEL Yaşar, Anadolu Beylikleri Hakkında Araştırmalar I, 1991
Makaleler
EMECEN Feridun, Osmanlı Siyasî Tarihi- Kuruluştan Küçük Kaynarcaya Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi I, İstanbul 1994, s.5-63
KÖYMEN Mehmet A., Anadolunun Fethi, Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi II, 1961
SÜMER Faruk, Anadoluda Moğollar Selçuklu Araştırmaları Dergisi I, 1969 s.1-147
TEKİNDAĞ Ş., Memluk Sultanlığı Tarihine Toplu Bir Bakış İÜEFTD, XXV, Mart 1971, s.1-38.
UZUNÇARŞILI İsmail H., Anadolu Türk Tarihinde Üç Mühim Sima- Emir Çoban TOEM, I/5, (Haziran 1930- Mayıs 1931), İstanbul 1931, s.64-82