Amerika'da tek kişilik lobi: Vahan Cardashian (1883-1934)

Türk-Amerikan ilişkileri uzun bir tarihi geçmişe sahiptir ve genel olarak dostluk içerisinde devam etmiştir. Amerika Birleşik Devletlerinin 1917 senesinde I. Dünya Savaşına girmesiyle kesilen resmiilişkiler ancak 1927 senesinde yeniden kurulacaktır. Bunda en önemli etkenlerden birisi de Amerikadayaşayan Ermenilerin Türkiye aleyhtarı yürüttükleri faaliyetlerdir. Bu bağlamda 1934 senesine kadarTürkiye karşıtı faaliyetleriyle dikkat çeken Amerikada adeta tek kişilik bir lobi gibi çalışan Vahan Car-dashian ( Kardaşyan) ismi ön plana çıkmaktadır.1883 senesinde Kayseride doğan Cardashian, ilk ve orta öğretimini aynı şehirde tamamladı.Yükseköğretimini Yale Üniversitesinde hukuk alanında yaptı. 1915 yılına kadar Osmanlı yetkilileriyle iyi ilişkiler kurmuş hatta bir süre New York Konsolosluğunda tercümanlık yapmıştır. Buna karşın Cardashian zikrolunan tarihten sonra Türk aleyhtarı faaliyetleriyle dikkat çekmektedir. NitekimSevr Antlaşmasında gündeme gelen bağımsız Ermenistanın kurulması, 6 Ağustos 1923 tarihinde Lozanda Türkiye ile Amerika Birleşik Devletleri arasında imzalanan antlaşmanın onaylanmaması ve Washington Sefiri Ahmet Muhtar Bey aleyhinde propaganda yapması gibi faaliyetleri bunlar arasında sayılabilir.

One-man lobby in America: Vahan Cardashian (1883-1934)

Turco-American relationship had a long history with cordial relations. Diplomatic relations that weresevered in 1917 with the entrance of US into the World War could be reestablished only in 1927. Oneof the major factors in this delay was the anti-Turkish activities undertaken by Armenians living inUS. The figure of Vahan Cardashian (Kardaşyan) who functioned almost as a one-man lobby againstTurkey until 1934 is especially worthy of attention.Born in Kayseri in 1883, Cardashian completed his higher education in the same town andreceived a Law degree at Yale University. He nurtured good relations with Ottoman officials until 1915and even served as translator in the Empire s Consulate in New York. After 1915, however, Cardashianstarted his anti-Turkish activities. Among these activities were the foundation of an independent Ar-menia, one of the issues discussed in the Sevrès Treaty, non-ratification of the Turco-American treatysigned on 6 August 1923 in Lausanne and his negative propaganda against Turkish ambassador toWashington, Ahmed Muhtar Bey.

PDF

___

Arşivler
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
BOA, BEO (Babıali Evrak Odası) 4199/314881( lef 1,2); 4241/318061; 4242 /318061 (lef 1)
BOA, HR. TO ( Tercüme Odası Belgeleri) 542/53.
BOA, HR. SYS ( Hariciye Nezareti Siyasi Evrakı)2880/9 (lef 1-3)
(Amerika Birleşik Devleti Arşivi) National Archives and Records Administ- ration NARA (Ulusal Arşivler ve Kayıtlar Dairesi)
National Archives and Record Administration (NARA) Microcopy (M) 353, Roll 46, File 867.41016/418, 10 February 1916 ve Yazı Eki.
NARA M 365 Roll 4, File 71.672/ 382. 1 /2, s. 1-7.
NARA, M 365 Roll 4, File 71.672/ 382. 1 /2, s. 55-56.
NARA, M 365 Roll 4, File 711.672 /187. The Senate Should Reject the Turkish Treaty.
NARA, M 365 Roll 4, File 711.672/ 212, November 20, 1923 ve November 22 1923.
NARA, M 365 Roll 4, File 711.672, 262 1 /2 9 February 1924.
NARA, M 365 Roll 4, File 711.672, 263 18 January 1924.
NARA, M 365 Roll 4, File 711.672/ 266. 4 February 1924.
NARA, M 365 Roll 4, File 711.672 / 261, 11 February 1924.
NARA, M 365 Roll 5, File 711. 672 / 389 1/2, 3 February 1926.
NARA, M 365 Roll 4, File 711.672 / 261, 7 February 1924
NARA, M 365 Roll 5, File 711.672 / 290 1 /2 24 May 1924.
NARA, M 365 Roll 6, File 711. 672/ 473, 4 June 1926.
NARA, M 365 Roll 5, File 711. 672/ 396, 9 February 1926.
NARA, M 365 Roll 6, File 711. 672/ 443, 8 April 1926 ve 15 April 1926.
NARA, M 365 Roll 6, File 711. 672/ 469, 12 May 1926.
NARA, M 365 Roll 6, File 711.672/ 516, 23 October 1926.
NARA, M 365 Roll 7, File 711.672/ 539 c, 18 January 1927
NARA, M 365 Roll 7, File 711.672 protest, 19 February 1927.
NARA, M 365 Roll 7, File 711.672 protest 2, 21 March 1927.
NARA, M 365 Roll 7, File 711. 672 protest 32, 27 October 1927.
NARA, M 365 Roll 7, File 711.672 protest 43, 44 ve 46.
NARA, M 365 Roll 7, File 711.672 protest 46 a, 17 March 1928.
Süreli Yayınlar
The New York Times, 24 July 1910.
The New York Times, 21 September 1911.
The New York Times, 25 July 1912.
The New York Times, 16 January 1916.
The New York Times, 18 October 1919
The New York Times, 27 December 1918.
The New York Times 3 June 1919.
The New York Times, 19 August 1919.
The New York Times, 23 January 1921;
The New York Times, 13 February 1921;
The New York Times, 31 December 1922.
The New York Times, 28 January1923.
The New York Times, 20 April 1924.
The New York Times, 30 August 1924.
The New York Times, 31 August 1924
The New York Times, 3 May 1926.
The New York Times 16 May 1927.
The New York Times, 11 April 1928
The New York Times, 28 May 1928. The New York Times, 18 October 1930
The New York Times, 3 October 1930.
The New York Times, 13 June 1934.
New York Daily Tribune, 1 June 1907.
İnternet Kaynakları
http://en.wikipedia.org/wiki/Armenian_National_Committee_of_ America#History (1.5.2015)
Kitaplar ve Makaleler
ARMAOĞLU Fahir, Atatürk Döneminde Türk-Amerikan İlişkileri Atatürk Araş- tırma Merkezi Dergisi, C. 13, S. 38, Temmuz 1997, s. 631-647.
ARMAOĞLU Fahir, Belgelerle Türk-Amerikan Münasebetleri (Açıklamalı), Ankara 1991.
BEYOĞLU Süleyman, Sevr ve Lozanda Ermeni Sorunu, Akademik Bakış, Cilt.2, Sayı.3, Ankara 2008, s. 125-138.
BİLGEN Deniz, ABDli Gözüyle Sivas Kongresi ( Amerikan Mandası ve Gazeteci L. E. Browneın Faaliyetleri) , İstanbul 2004.
BRYCE James - TOYNBEE Arnold, Osmanlı İmparatorluğunda Ermenilere Yönelik Muamele (1915-1916), Cilt 1-2, İstanbul 2005.
BULUT Semih, Atatürk Dönemi Türkiye-ABD İlişkileri ( 1923-1938), Ankara 2010. Bulletin of Yale University (Obituary Record of Graduates of Yale University Deceased during the year 1933-1934) 1934.
CARDASHIAN Vahan, The Ottoman Empire in the Twentieth Century, Albany N.Y. 1908. CARDASHIAN Vahan, A Turkish Scheme The Joint Mandate Scheme: A Turkish Empire Under American Protection, New York 1920, s. 34-45.
CARDASHIAN Vahan, Should America Accept A Mandate for Armenia America as Mandatary for Armenia , New York 1919, s. 25-37.
CARDASHIAN Vahan, The Turks The Lausanne Treaty Turkey and Armenia , New York 1926, s. 105-109.
CARDASHIAN Vahan, Who Speaks in the Name of Armenia? The Armenian Re- view, Vol XXXIII, No: 3-91 (Autumn, 1970), s. 48-58.
ÇAĞAPTAY Soner, Türkiyede İslam, Laiklik ve Milliyetçilik (Türk Kimdir?), (Çev. Öz - gür Bircan), İstanbul, 2009.
DANIEL Robert L. , The Armenian Question and American-Turkish Relations, 1914-1927 The Mississippi Valley Review, Vol. 46, No 2, (Sep., 1959), s. 252-275.
ERHAN Çağrı, Türk-Amerikan İlişkilerinin Tarihsel Kökeni, Ankara 2001.
EROL Mine, Osmanlı İmparatorluğunun Amerika Büyük Elçisi A. Rüstem Bey, Ankara 1973. FENDOĞLU Hasan Tahsin, Modernleşme Bağlamında Osmanlı-Amerika İlişkileri, İs - tanbul 2002.
GREW Joseph C., Lozan Günlüğü , ( Çev. Kadri Mustafa Orağlı), İstanbul 2001
KELLER Barbara Jean, The United State and Armenia, 1911 to 1920 The Arme- nian Mandate, Fullerton (California), California State College, (Yüksek Lisans Tezi) 1969
KOOLAKIAN Robert George, Struggle for Justice: A Story of The American Committee For The Independence Of Armenia, Michigan, 2008.
MANGO Andrew , Atatürk, (Çev. Füsun Doruker) İstanbul 2004.
LOWRY Heath W. , Büyükelçi Morgenthaunun Öyküsünün Perde Arkası, İstanbul 1991. MARDICK John R. , Life and Times of Vahan Cardashian, Vahan Cardashian: Advocate Extraordinaire For The Armenian Cause , (Compiled by Vartkes Yeghiayan), California, 2008, s. 1-11.
SARINAY Yusuf, Hoybun Cemiyeti ve Türkiyeye Karşı Faaliyetleri Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 14 S. 40, Ankara 1998, s.206-244.
ŞİMŞİR Bilal, Türk-Amerikan İlişkilerinin Yeniden Kurulması ve Ahmet Muhtar Beyin Vaşhington Büyükelçiliği (1920-1927), Belleten, C. XLI, S. 162, Ankara 1977.s. 277-356.
ŞİMŞİR Bilal, Amerikada Ermeni Lobisi ve Lozan Antlaşması Kavgası (1923- 1927), Ermeni Araştırmaları, S. 3, Ankara, 2001, s. 34-66.
ŞİMŞİR Bilal, Atatürkün Yabancı Devlet Adamlarıyla Yaptığı Görüşmeler, Bel- leten, Cilt 45, S. 177, Ankara 1981, s. 157-207.
TRASK Roger R. The United States Response to Turkish Nationalism and Reform (1914- 1939), Minnesota 1970.
YEGHIAYAN Vartkes, Cardashian and The Armenian Cause: An Unfinished Odyssey, Life and Times of Vahan Cardashian, Vahan Cardashian: Advocate Ext- raordinaire For The Armenian Cause , ( Compiled by Vartkes Yeghiayan), California, 2008, s.16-68.