Minas Çeraz’ın (Minasse Tcheraz) Avrupa Temasları ve Berlin Kongresi İzlenimleri

Berlin Konferansı toplanmadan önce Ermeni milletinin isteklerini içeren bir muhtırayı konferansa katılacak devletlere önceden sunmak ve konferansta desteklerini sağlamak için Ermeni Patriği Nerses Varjabedyan Berlin’e bir heyet yollamıştır. Osmanlı Devleti’nin haberi olmadan gönderilen bu heyette eski patrik Mıgırdıç Kırımyan, Horin Narbey temsilci sıfatıyla, Minas Çeraz da kâtip ve tercüman göreviyle hazır bulunmuşlardır.Söz konusu heyet 8 Mart 1878’de İstanbul’dan ayrılmış ve Avrupa seyahati Minas Çeraz tarafından kaleme alınmıştır. Çeraz’ın anlattıkları doğrultusunda sırasıyla İtalya, Roma, Londra ve Berlin’de temaslarda bulunmuşlardır. Bu temaslar bağlamında İtalya’da Hariciye Nazırı Luigi Corti, Londra’da Lord Salisbury ile yapılan görüşmelere değinilmiştir. Avrupa gezisi sırasında yapılan görüşmelerde Ermenilerin Avrupalılarca bilinmedikleri görülmüştür. Buna dair çeşitli görüşmeler, yemek ziyafetlerinde, ziyaret edilen okullarda karşılaşılan durumlar örnek olarak sıralanmıştır. Ayrıca Avrupalıların Ermeniler hakkında az bilgi sahibi olmalarının nedenlerine değinilmiştir. Ermeni heyetinin gezisi sayesinde Ermeniler hakkında daha fazla bilgi sahibi olacaklarına işaret edilmiştir. Nihayet Berlin Kongresi’nde kabul edilen 61. Maddenin Ermeniler için zarar değil fayda sağlayacağı, bunu gerçekleştirmek için Ermenilerin birlik ve beraberlik içinde yapması gerekenler belirtilmiştir

Anahtar Kelimeler:

Minasse Çeraz, Mıgırdıç Kırımyan, Nerses Varjabedyan, Ermeni Meselesi, Berlin Kongresi

Minasse Tcheraz’s Journey to Europe and His Impressions of Berlin Congress

Before Berlin Congress assembled, Armenian Patriarch Nerses Varjabedyan had sent a delegation to the Congress in order to present the countries participating in the Congress with a memorandum that contained the requests of Armenian people and to secure these countries’ support throughout the Congress. The delegation, which was sent unknown to the Ottoman Empire, consisted of three members, i.e. former Patriarch Migirdic Kirimyan and Khoren Narbey as representatives, and Minasse Tcheraz as clerk and translator. The delegation left Istanbul on 8 March, 1878, and situations and experiences they had during the aforementioned journey to Europe was written by Minasse Tcheraz. He stated that they made contacts in Italy, Rome, London and Berlin, respectively. In accordance with these contacts, he mentioned meeting with Foreign Minister Luigi Corti in Italy, and Lord Salisbury in London. By means of these meetings during the journey, it became apparent that Armenians were unknown to Europeans. Various meetings, dinner parties and situations encountered at schools they visited were given as examples to illustrate this fact. Moreover, reasons regarding Europeans’ limited information about Armenians were stated. It was also indicated that thanks to the journey of the Armenian delegation, Europeans would have more information about Armenians. Tcheraz eventually indicated that Article 61, which was accepted in Berlin Congress, would not cause any problems, instead provide benefits for Armenians, and also stated the required steps to be taken in unity so as to attain these benefits

Keywords:

Minas Tcheraz, Migirdic Kirimyan, Nerses Varjabedyan, The Armenian,

PDF

___

ARŞİVLER Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Fon Kodu: Yıldız Perakende Evrakı Sadaret Maruzatı (Y.PRK. A), 25/3, lef: 1-15. BOA, Fon Kodu: Yıldız Sadaret Hususi Maruzat Evrakı (Y.A.HUS.), 169/43. RESMİ YAYINLAR Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, İkinci İnikad, 6 Kanunıevvel 1330 (1914), C. 1,
Devre: 3, İçtima Senesi: 1, TBMM Kültür ve Sanat Yayınları, Ankara 1992. TETKİK ESERLER Kitaplar
Akyol, Taha, Ortak Acı 1915 Türkler ve Ermeniler, Doğan Kitap, İstanbul Nisan 2009.
Altınok, Salih, Belgeleriyle 19. ve 20. Yüzyıl Başlarında Ermeni Sorunu, Kozan Matbaacılık, Ankara Nisan 2007.
Attar, Aygün, Ermeni Ulusalcılığının Siyasal Oluşumu, Ermeni Araştırmaları II. Büyük Kongresi, Ankara 29-30 Mayıs 2004.
Bağçeci, Yahya, İngiltere’de Ermeni Propagandası (1878- 1898), Yalın Yayıncılık, İstanbul 2013.
Bektaş, Hamza, Ermeni Soykırım İddiaları ve Gerçekler, Uludağ Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları, S.5, Bursa 2001.
Bilgi, Nejdet, Ermeni Tehciri ve Boğazlıyan Kaymakamı Mehmet Kemal Bey’in Yargılanması, Kök Sosyal ve Stratejik Araştırmaları Serisi, S.16, Ankara 1999.
Boray, Ferit Erden, Beyaz Ölüm Türkler ve Ermeniler, Kum Saati Yayınları, İstanbul 2004.
Göyünç, Nejat, Türkler ve Ermeniler, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara Şubat 2005.
Gürün, Kamuran, Ermeni Dosyası, 7. Baskı, Remzi Kitabevi Yayınları, İstanbul 2005.
Hocaoğlu, Mehmet, Arşiv Vesikalarıyla Tarihte Ermeni Mezâlimi ve Ermeniler, Anda Dağıtım, İstanbul, 1976.
İlter, Erdal, Ermeni Kilisesi ve Terör, Kök Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Merkezi Yayınları, S. 11, Ankara 1999.
İrtem, Süleyman Kani, Ermeni Meselesinin İç Yüzü, Haz: Osman Selim Kocahanoğlu, Temel Yayınları, İstanbul 2004.
Karacakaya, Recep, Kaynakçalı Ermeni Meselesi Kronolojisi (1878-1923), Başbakanlık
Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşiv Daire Başkanlığı Yayınları, S. 52, İstanbul 2001.
Karpat, Kemal H., Osmanlı Nüfusu (1830-1914) Demografik ve Sosyal Özellikleri,
Çeviren: Bahar Tırnakçı, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2003.
Kılıç, Davut, Osmanlı İdaresindeki Ermeniler Arasındaki Dini ve Siyasi Mücadeleler, Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi Yayınları, Ankara 2000.
Kodaman, Bayram, Ermeni Macerası (Tarihi ve Siyasi Bir Değerlendirme), Süleyman Demirel Üniversitesi Yayınları, S. 12, Isparta 2001.
Kodaman, Bayram, Türkler-Ermeniler ve Avrupa, Süleyman Demirel Üniversitesi Yayınları, S. 31, Isparta 2003.
Mazıcı, Nurşen, Uluslar Arası Rekabette Ermeni Sorununun Kökeni (1878-1920),
Pozitif Yayınları, İstanbul Nisan 2005.
Melek, Kemal, Doğu Sorunu ve Milli Mücadelenin Dış Politikası, Der Yayınları, İstanbul 1985.
Metin, Halil, Türkiye’nin Siyasi Tarihinde Ermeniler ve Ermeni Olayları, MEB, Ankara 2001.
Onur, Hüdavendigar, Ermeni Olayları Kronolojisi 2, Burak Yayınları, İstanbul 1999.
Onur, Hüdavendigar, Ermeni Olayları Kronolojisi 3, Bilge Oğuz Yayınları, İstanbul Haziran 2006.
Osmanlı Belgelerinde Ermeni-Rus İlişkileri (1841-1898), C. I, Yayına Hazırlayanlar:
Recep Karacakaya, Aziz Mahmut Uygun, Numan Yekeler, Seher Dilber ve diğerleri, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları, Ankara 2006.
Öke, Mim Kemal, Ermeni Sorunu 1914- 1923 ( Devletin Dış Politika Alternatifleri Üzerine Bir İnceleme), TTK Yayınları, Ankara 1991.
Öke, Mim Kemal, Musul Meselesi Kronolojisi (1918-1926), Türk Dünyası Vakfı Yayınları, İstanbul 1987.
Özçelik, İsmail, Ermeni Sorunu ve Gerçekler, Gündüz Eğitim Yayınları, Ankara 2005.
Saray, Mehmet, Ermenistan ve Türk-Ermeni İlişkileri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2005.
Seton-Watson, R. W, Disraeli, Gladstone, and the Eastern Questions, The Norton Library Printers, London 1972.
Süslü, Azmi, Ermeniler ve 1915 Tehcir Olayı, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yayınları, Van, 1990.
Şahin, Eyüp, Yabancı Gözüyle Ermeni Meselesi, Askerlik Dairesi Başkanlığı Yayınları, Ankara 2001.
Şimşir, Bilal N, Ermeni Meselesi 1774-2005, 2. Baskı, Bilgi Yayınları, Ankara 2005.
Uras, Esat, Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, Belge Yayınları, İstanbul 1987. Makaleler
Akçam, Taner, “Sevr ve Lozan’ın Başka Tarifi”, İmparatorluktan Cumhuriyete Türkiye’de Etnik Çatışma, Derleyen: Erik Jan Zürcher, İletişim Yayınları, İstanbul 2005.
Bağçeci, Yahya, “Osmanlı Belgelerine Göre Berlin Antlaşması’ndan I. Dünya Savaşı’na Kadar Fransa’nın Ermeni Politikası”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 5/4, Fall 2010, s. 1-25.
Bağçeci, Yahya, “İngiltere Başbakanı Lord Salisbury ve Ermeni Meselesi”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Kayseri 2010, s.190-208.
Çelik, Recep, “Osmanlı Bürokrasisinde Görev Yapan Ermeniler”, Hoşgörü Toplumunda Ermeniler, C. 4, Yayına Hazırlayanlar: Metin Hülagü, Şakir Batmaz, Süleyman Demirci, Gülbadi Alan, Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri 2007, s. 27-53.
Günay, Bekir, “Değişen Dünya Denkleminde Sorunlu Türk Bölgeleri ve Çözüm Önerileri”, Avrupa’dan Asya’ya Sorunlu Türk Bölgeleri, Derleyen: Bekir Günay, 1. Baskı, IQ Kültür ve Sanat Yayınları, İstanbul 2005.
İskefiyeli, Zeynep, “Osmanlı Devleti tarafından Ermenilere Verilen Nişan ve Madalyalar”, Hoşgörü Toplumunda Ermeniler, C. 4, Yayına Hazırlayanlar: Metin Hülagü, Şakir Batmaz, Süleyman Demirci, Gülbadi Alan, Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri 2007, s. 573-592.
Kılıç, Davut, “XIX. Asırda İngiltere’nin Ortadoğu Politikasının Osmanlı Ermenilerine Yansıması”, Dünden Bugüne Türk Ermeni İlişkileri, Edit: İdris Bal- Mustafa Çufalı, Nobel Yayınları, Ankara 2003.
Kocabaş, Süleyman, “1878 Berlin Antlaşması’ndan Sonra İngiltere’nin
Politikası”, Hoşgörü Toplumundan Yol Ayrımına Ermeniler, C. IV, Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri 2007, s.144-167.
Korkmaz, Seyfullah, “Osmanlı Toplumunda Birlikte Yaşama Anılarından Seçmeler”, Hoşgörü Toplumunda Ermeniler, C. 4, Yayına Hazırlayanlar: Metin Hülagü, Şakir Batmaz, Süleyman Demirci, Gülbadi Alan, Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri 2007, s. 289-313.
Oflaz, Mustafa, İsmail Mangaltepe, “XIX. Yüzyıl Seyyahlarının Eserlerinde Ermeniler ve Türk-Ermeni İlişkileri”, Hoşgörü Toplumunda Ermeniler, C. 4, Yayına Hazırlayanlar: Metin Hülagü, Şakir Batmaz, Süleyman Demirci, Gülbadi Alan, Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri 2007, s. 331-352.
Oğuz, Ahmet, “Osmanlı İmparatorluğu’nda İlk Demokrasi Denemesi ve Ermeni Mebuslar”, Hoşgörü Toplumunda Ermeniler, C. 4, Yayına Hazırlayanlar: Metin Hülagü, Şakir Batmaz, Süleyman Demirci, Gülbadi Alan, Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri 2007, s. 237-257.
Özşavlı, Halil, “Başlangıçtan I. Dünya Savaşına Kadar Rus-Ermeni İlişkileri”, The Journal of Academic Social Science Studies (JASSS), C. 5, S. 2, Nisan 2012, ss. 243-268.
Şehirli, Y. Atilla, “Osmanlı Devleti’nde İhtilalcı Ermeni Cemiyetlerinin Faaliyetleri ve Osmanlı Devleti’nin Aldığı Tedbirler”, Dünden Bugüne Türk- Ermeni İlişkileri, Edit: İdris Bal-Mustafa Çufalı, Nobel Yayınları, Ankara 2003.
Uzun, Turgay, “Osmanlı Devleti’nde Milliyetçilik Hareketleri İçerisinde Ermeniler”, Osmanlı’dan Günümüze Ermeni Sorunu, Editör: Hasan Celal Güzel, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2000.
Yavuz, Fikrettin, “Ermeni Kimliğinin İnşasında Bir Patrik Portresi: Mıgırdıç Kırımyan”, Akademik İncelemeler, C.22, S.1, 2007, s. 1-33. Ek-164 64 BOA, Dosya No: 3, Gömlek No: 25, Fon Kodu: Y.PRK. A, Belge. 1. Ek-265 65 BOA, Dosya No: 3, Gömlek No: 25, Fon Kodu: Y.PRK. A, Belge. 10.