İttifakın Bedeli: Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Kamuoyunda Rus Karadeniz Filosu Sorunu

Brest-Litowsk Antlaşması ile Rus donanmasının Almanya eline geçmesi Osmanlı kamuoyunda da ciddi bir hareketlilik meydana getirdi. Savaşın ağır koşulları içerisinde Osmanlı basını, bir anda müttefiklik hukukunun gereği, Osmanlı Devleti’nin Karadeniz’de verdiği mücadele, Ruslarla girişilen tarihsel rekabet gibi yinelenen haberlere yer vermeye başlamıştır. Bu heyecan kısa sürede beklentileri de arttırmıştı. Yazılarda Rus filosunun ganimet hükmünde olduğuna şüphe olmadığı uzun uzadıya tartışılırken, tarihsel süreç ve devletler hukuku gibi meselenin tüm yönleri değerlendiriliyordu. Gazete yazılarında Karadeniz meselesi açık bir şekilde ele alınıyor, Almanya ve diğer müttefiklerin Osmanlılar için donanmanın neden bu kadar önemli olduğunu anlaması gerektiği üzerinde özellikle duruluyordu. Basında, dış gelişmeler dolayısıyla gerekenlerin yapılması amacıyla hükûmete de açık mesajlar veriliyor, Osmanlı kamuoyundan hiçbir bilginin gizlenmemesi gereği ifade ediliyordu. Birinci Dünya Savaşı’nın son yazında cephelerdeki gerginlik sürerken gazetelerde, müttefik Almanların bu meseleyi derinlemesine irdelemediği, Karadeniz filosunun Osmanlı Devleti için ne demek olduğunu anlamak istemediği yönünde bir kanaat oluşmuştur. Ayrıca müttefiklik ilişkilerinin açık bir güvene dayanması lüzumu ve filo meselesinin hallinin başka bir konu ile ilişkilendirilmemesi gerektiği vurgulanmıştır. Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Karadeniz Filosu konusundaki kamuoyu heyecanı düşmüş, gazetelerdeki haberler azalmış, cephe gelişmeleri ön plana çıkmıştır. Birinci Dünya Savaşı’nın seyrinde olduğu gibi Osmanlı basını açısından Rus filosu meselesini bitiren de Filistin gibi cephelerin çökmeye başlaması olmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Karadeniz Rus Filosu, Osmanlı Devleti, Almanya, 1918

PDF

___

1. Arşiv Belgeleri: Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı, Devlet Arşivleri Başkanlığı (BOA), Hariciye Nezareti Siyasî Kısım Evrakı (HR. SYS.) 2296/3; BOA, HR. SYS. 2296/4; BOA, HR. SYS. 2453/30; BOA, HR. SYS. 2454/81; BOA. HR. SYS. 2454/85.
2. Süreli Yayınlar: Donanma, İkdam, Tasvir-i Efkâr, The Times, Vakit, Zaman
3. Araştırma ve İnceleme Eserleri: BESBELLİ, Saim, Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi VIIInci Cilt Deniz Harekâtı, Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Yayınları, Ankara 1976.
BEŞİRLİ, Mehmet, “Sultan Abdülaziz’den Birinci Dünya Savaşı’na Osmanlı Donanması”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S.25, Erzurum 2004, ss. 243-274.
BOBKOV, Andrey Alekseyeviç, “K İstorii Morskogo Ministerstva Krımskogo Kraevogo Pravitelstva”, Çernomorskiy Flot V Velikoy Voyne 1914-1918 Godov, Ed.: Aleksandr İgoreviç Grigorov, Yer Bilgisi yok, 2014, ss. 327-333. Erişim adresi https://genrogge.ru/black_sea_fleet_1914-1918/pdf/Black_Sea_Fleet_MBGW_1914-1918.pdf
BÜYÜKTUĞRUL, Afif, Osmanlı Deniz Harp Tarihi, C.4, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, İstanbul 1974.
BÜYÜKTUĞRUL, Afif, “Osmanlı (Türk) – Yunan Deniz Silahlanma Yarışı”, Belleten, C.39, S.156, Ekim 1975, ss. 725-774.
ÇAKMAK, Fevzi, Birinci Dünya Savaşı’nda Doğu Cephesi: 1935 Yılında Harp Akademisinde Verilen Konferanslar, Genelkurmay Başkanlığı Yayını, Ankara 2005.
DARR, Karl Wilhelm Augustus, The Ottoman Navy 1900-1918: A Study Of The Material Personnel And Professional Development Of The Ottoman Navy From 1900 Through The Italian, Balkan, And First World Wars, Yüksek Lisans Tezi, University Of Louisville, Kentucky 1998.
DÜZCÜ, Levent, “Osmanlı Bahriye Teşkilatında Reform Çabaları (1876-1922)” Gazi Akademik Bakış, C.3, S.5, 2009, ss. 1-20.
FARLEY, Robert M., The Battleship Book, Wildside Press, Rockville 2015.
GENCER, Ali İhsan, Bahriye’de Yapılan Islahat Hareketleri ve Bahriye Nezareti’nin Kuruluşu (1789–1867), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2001.