Enver Paşa’nın Naaşının Tacikistan’dan Türkiye’ye Getirilişinin Türk Basınında Yansımaları

Enver Paşa Türk tarihinin önemli bir dönemine damgasını vurmuş olan bir devlet adamıydı. Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Türkistan’a geçen Enver Paşa 4 Ağustos 1922 tarihinde Ruslara karşı çarpışırken ölmüştür. Tacikistan’ın Belcivan kasabası yakınlarında Çegan Tepesi’nde toprağa verilmiştir. Türkiye, Süleyman Demirel’in girişimleriyle 1996 yılında Enver Paşa’ya iade-i itibar ederek naaşını İstanbul’a getirmiş ve Abide-i Hürriyet Tepesi’nde yeniden defnetmiştir. Bu durum seçkinler arasında yeni bir tartışma başlatmıştır. Bu bağlamda ortaya çıkan görüşler iki grupta toplanabilir. Birinci grup, mezarın Türkiye’ye getirilmesine olumlu bakanların ve bunun Enver Paşa’ya karşı gösterilmiş bir kadirşinaslık ve vefa örneği olduğunu savunanların oluşturduğu gruptur. İkincisi grup ise Enver Paşa’nın Türkiye’ye hiçbir faydasının dokunmadığını ileri sürenlerin dolayısıyla mezarın Türkiye’ye naklinin doğru olmadığını düşünenlerin meydana getirdiği topluluktur. Bu araştırmada Enver Paşa’nın naaşının Tacikistan’dan Türkiye’ye getirilişinin ulusal gazetelere (Hürriyet, Milliyet, Cumhuriyet, Akşam, Yeni Yüzyıl, Sabah, Türkiye, Yeni Şafak, Zaman, Milli Gazete ve Akit) yansımaları içerik analizi yöntemiyle ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Enver Paşa’nın Naaşının Türkiye’ye Getirilişi, Süleyman Demirel

The Reflection of the Removal of the Enver Pasha’s Remains from Tajikistan to Turkey in the Turkish Press

Enver Pasha was a statesman who has leaved his mark upon an important period of Turkish history. In the aftermath of the First World War Enver Pasha went to Turkestan, where he died in a battleground against Russian forces on August 4rd 1922. He was buried near the town Balchuvan in Chegan Hill in current-day Tajikistan. Due to incentives of Süleyman Demirel, Turkey gave Enver Pasha his reputation back and brought his remains to İstanbul and reburied in the Hill of the Monument of Freedom. This situation led to new discussions among Turkish elites, in which represented thoughts could be divided into two groups. First group consisting of proponents for the removal of Enver Pasha’s remains from Tajikistan to Turkey thinks that this decision of the Turkish Government shows faithfulness and merit for Enver Pasha. Second group consisting of opponents for the removal of Enver Pasha’s remains from Tajikistan to Turkey believes that Enver Pasha was not in favour of Turkey’s interest. Therefore this initiative by the Turkish Government was considered to be as not just. This research work examines the reflection of the removal of Enver Pasha’s remains from Tajikistan to Turkey in the national newspapers such as Hürriyet, Milliyet, Cumhuriyet, Akşam, Yeni Yüzyıl, Sabah, Türkiye, Yeni Şafak, Zaman, Milli Gazete and Akit using the method of content analysis.

Keywords:

-,

PDF

___

AGABEKOV, Grigoriy Sergeyeviç, Enver Paşa Nasıl Öldürüldü, Bengi Yayınları, İstanbul, 2011.
AKYOL, Taha, Enver Paşa, Milliyet, 4 Ağustos 1996.
ALPEREN Mehmet, Turan İslam Devleti: Son Cihangir Enver Paşa, Yunus Yayınları, İstanbul, 2009.
ARSLAN, Emir Şekip, Sürgünde Üç Ölüm: Enver, Talat ve Cemal Paşaların Bilinmeyen Yönleri, 3. Baskı, Truva Yayınları, İstanbul, 2004.
AYDEMİR, Şevket Süreyya, Makedonya’dan Orta Asya’ya Enver Paşa, Birinci Cilt (1860-1908), Remzi Kitabevi, İstanbul, 1970.
AYDEMİR, Şevket Süreyya, Makedonya’dan Orta Asya’ya Enver Paşa, İkinci Cilt (1908- ), Remzi Kitabevi, İstanbul, 1992.
AYDEMİR, Şevket Süreyya, Makedonya’dan Orta Asya’ya Enver Paşa, Üçüncü Cilt (1914-1922), Sekizinci Basım, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2006.
BADEMCİ, Ali, Türkistan Milli İstiklal Hareketi ve Enver Paşa 1917-1934, Ötüken
Yayınları, Cilt I ve II, İstanbul, 2008.
BADEMCİ, Ali, Türkistan’da Enver Paşa’nın Umumi Muhaberat Müdürü Molla Nafiz’in Hatıraları, Sarıklı Basmacı, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2010.
BÖLÜKBAŞI, Necati, Tarihin Arka Yüzündeki Sarıkamış Harekâtı, Yazarın kendi yayını, İstanbul, 2014.
ÇÖLAŞAN, Emin, Enver Paşa, Hürriyet, 3 Ağustos 1996.
Dedem iyi bir ressamdı, Milliyet, 5 Ağustos 1996. dibajans.com/diyanet/isaratül-icaz/59/, 14.11.2014.
EKŞİ, Oktay, Enver Paşa’ya evet ama…, Hürriyet, 3 Ağustos 1996.
EKŞİ, Oktay, Tarih hiç unutmuyor, Hürriyet, 4 Ağustos 1996.
Enver Paşa artık rahat, Akşam, 5 Ağustos 1996.
Enver Paşa artık vatan toprağında, Akşam, 4 Ağustos 1996.
Enver Paşa’ya devlet töreni, Cumhuriyet, 5 Ağustos 1996.
ERDOĞAN, Halil Cengiz, Enver Paşa’nın Anıları (1881-1908), İletişim Yayınları, İstanbul, 1991.
HEPER, Doğan, Enver Paşa İstanbul’da, Milliyet, 4 Ağustos 1996.
KANDEMİR, Feridun, Enver Paşa Türkistan’da, Barıman Basımevi, İstanbul,1945.
KARAMAN, Suphi, Enver Paşa, Cumhuriyet, 4 Ağustos 1996.
KÖSEOĞLU, Nevzat, Şehit Enver Paşa, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2008
KUTAY, Cemal, Trablusgarp’ta bir Avuç Kahraman, Tarih Yayınları, İstanbul, 1963.
ÖZCAN, Mustafa, Enver Paşa, Yeni Şafak, 4 Ağustos 1996.
Paşa torununa mektup geldi, Akşam, 5 Ağustos 1996.
Paşa’nın hayatı yenilgilerle dolu, Milli Gazete, 6 Ağustos 1996.
RIDVAN, Ahmet, Enver Paşa, Bediüzzaman ve Akif, Yeni Şafak, 5 Ağustos 1996.
SELÇUK, İlhan, Enver Paşa, Cumhuriyet, 4 Ağustos 1996.
Tacikistan’da 07.08. 2014- 04.09.2014 tarihleri arasında yapılan alan çalışması
Tarihin arka sayfasından, Milliyet, 4 Ağustos 1996.
Vatanına kavuştu, Sabah, 5 Ağustos 1996.
YALÇINTAŞ, Nevzat, Şehid Enver Paşa’nın kabrinin nakli gerekli mi?, Türkiye, Ağustos 1996.
YAVER, Suphi Bey, Enver Paşa’nın Son Günleri, Çatı Yayıncılık, İstanbul, 2007. Görüşmeler
Çelik Şirketler Grubu Tacikistan Koordinatörü İrfanuddin Güven ile 11.08.2014 tarihinde Duşanbe’de yapılan görüşme.
Feridun Hadizade ile 12.08.2014 tarihinde Duşanbe’de yapılan görüşme.
Raşit Abdullah ile 19.08.2014 Tarihinde Duşanbe’de yapılan görüşme.
Recep Mirza ile 16.08.2014 tarihinde Duşanbe’de yapılan görüşme.
Şark Enstitüsü Direktörü Saadet Alimova ile 21.08.2014 tarihinde Duşanbe’de yapılan görüşme.
Tacikistan Stratejik Araştırmalar Merkezi Başkanı Seyfullah Safarov ile 08.2014 tarihinde Duşanbe’de yapılan görüşme.
Zeydullah Muzafferi ile 31.08.2014 tarihinde Züveyir Köyü’nde yapılan görüş- me.