Çukurova’nın İşgali Döneminde, Fransız Propaganda ve Casusluk Faaliyetleri ile Millî Kuvvetlerin Buna Karşı Yayımladığı 1920 Tarihli Yeni Bir Belge

I. Dünya Savaşı sonunda Çukurova’yı işgal eden Fransızlar, bölgedeki silahlı mücadelede yeterli başarı kazanamamış ve Milli Kuvvetler karşısında Toros geçitleri üzerindeki karakollarını koruyamamışlardı. Pozantı’daki taburları kuşatmayı yarmakla birlikte; bu taburu kurtarmak için imzaladıkları yirmi günlük Geçici Mütarekeye rağmen, tabur Milli Kuvvetlere esir düşmüştü. Adana şehir merkezindeki Türklerin sayısını azaltmak gayesi ile çıkardıkları Kaç-Kaç Olayı nedeniyle Adana’dan, Millî Kuvvetlerin bulunduğu Toroslara göç eden Türkler arasına propagandacı ve casuslarını yerleştiren Fransızlar, parayla ve çeşitli yollarla elde ettikleri propagandacılar ve casusları vasıtasıyla, sayıca olduğu kadar, silah ve cephane bakımından da zannettikleri kadar güçlü olmadığını öğrendikleri Milli Kuvvetlerin, kendileri karşısında başarılı olamayacağını yaymış, Türkleri ümitsizliğe düşürmüşlerdi. Ayrıca; Türk halkı ile Milli Kuvvetler arasında ikilik yaratarak, bölgede tutunma yolu aramışlardı. Bir taraftan da, bölgede tutunmak için daha şiddetli bir askeri harekat başlatan Fransızların bu girişimine karşılık; Kilikya Kuva-yı Milliye Kumandanlığı tarafından ‘Köylü Mücahid Vatandaşlara’ başlığı altında yayınlanan, halkı Fransız aldatmasına karşı uyaran ve elimize yeni geçen 1920 tarihli bir belge sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Çukurova, Fransa, İşgal, Casusluk, Yeni Belge

French Propoganda and Spying Activities during the Occupation of Çukurova and a Newly Discovered Document, Dated 1920, Released By the National Forces in Response

At the end of World War I French forces which occupied Çukurova, were not very successful in the battle and could not defend the posts in the Taurus Mountains. Although their battalion broke through the siege and a provisional armistice was signed, Turkish National Forces captured them as prisoners. French forces made Turkish people leave Adana, known as the ‘Kaç Kaç’ incidence, and these people moved to Taurus Mountains, where Turkish National Forces were deployed and while these people were moving off the French told them, through their propagandists and spies, that the Turkish National Forces were not so powerful as they thought not only in terms of the number of soldiers but also of the amount of arms. Therefore they tried to spread despair among Turkish people and also cause discord between these people and the National Forces with the aim of getting firmly established in the region. Moreover, the French embarked on more aggressive military operations with the aim of establishing its position more firmly in the region. In return, the Command of the National Forces in Kilikya released the document, titled ‘To Fighter Citizens’, in order to alert local Turkish people against this deception. This newly discovered document, dated 1920, is presented here-in-below.

Keywords:

Çukurova, France, Occupation, Spying, New Document ,

PDF

___

AKINCI, Hasan (Kara Âfet), “Milli Mücadele’de Çukurova, Kurtuluş Savaşı Hatıraları”, Kuva-yı Milliye, Sayı: 83, 84, (Temmuz, Haziran) 1967.
ARIKOĞLU, Damar, Hatıralarım, İstanbul 1961.
Askeri Tarih Bilgileri Dergisi, Yıl: 46, Sayı: 104, Belge No.: 2916, Ankara (Haziran) 1967.
Atatürk’ün Tamim Telgraf ve Beyannameleri, IV, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1991.
ATATÜRK, Kemal, Nutuk, (Bugünkü dille yayına hazırlayan: Zeynep Korkmaz), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 1995.
AYBARS, Ergun, İstiklal Mahkemeleri, Bilgi Yayınevi, Birinci Basım, Ankara 1975.
AYHAN, Yusuf, Mustafa Kemal’in Pozantı Kongresi ve Adana’nın Kurtuluşu, İpek Matbaası, Adana 1963.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, DH.KMS, No.: 56-1/42.
Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı: 36, İstanbul (Eylül) 1970.
BRÉMOND, E., La Cilicie En 1919-1920, Paris, 1921. -Coşar, Ö. Sami, Milli Mücadele Ba- sını, İstanbul 1964.
ÇAMURDAN, Ahmet Cevdet, Kurtuluş Savaşında Doğu Kilikya Olayları, Adana 1969.
ÇELİK, Kemal, Milli Mücadele’de Adana ve Havalisi (1918-1922, Türk Tarih Kurumu Bası- mevi, Ankara 1999.
“Dahili Havadis”, Yeni Adana, Sayı: 18, 2 Teşrîn-i evvel (Ekim) 1336 (1920).
RESA (Aslan, Karakaş), Emin, İçel Kurtuluş Savaşı Tarihi Hatıraları, Cilt: I, Yeni Mersin Matbaası, Mersin 1942.
ENER, Kasım, Çukurova Kurtuluş Savaşında Adana Cephesi, San Matbaası, Ankara 1970.
GOLOĞLU, Mahmut, Millî Mücadele Tarihi-Türkiye Cumhuriyeti 1923, Beşinci Kitap, Baş- nur Matbaası, Ankara 1971.
“Köylü Mücahid Vatandaşlara”, 1920 Tarihli Orijinal Belge. Doğan Atlay’dan alınmıştır.
Kurtuluş Savaşında İçel, (Anonim), Türkiye Kuva-yı Milliye Mücahit ve Gazileri Cemiyeti Mersin Şubesi Yayını 1, İstanbul 1971.
Mehmed Asaf, 1909 Adana Ermeni Olayları ve Anılarım, (Yay. Haz.: İsmet Parmaksızoğlu), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1982.
SARAL, Ahmet Hulki, Türk İstiklâl Harbi IV, Güney Cephesi, Genelkurmay Basımevi, An- kara 1966.
SONYEL, R. Salâhi, Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika I, 2. Baskı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1987.
SONYEL, Salâhi R., “İngiliz Gizli Belgelerine Göre Adana’da Vuku Bulan Türk-Ermeni Olayları”, Belleten, Cilt: LI, Sayı: 201’den ayrı basım), Türk Tarih Kurumu Bası- mevi, Ankara 1988.
SOYSAL İsmail, “Türk-Fransız Siyasal İlişkileri (1921-1984”, Belleten, Cilt: XLVII, Sayı: 188, Ankara 1984, s. 960, 961.
TEKELİOĞLU, Sinan, “Adana Cephesi Hatıratımdan”, Dirlik, Sayı: 655, 656, Adana (14- 15 Ağustos) 1965.
TUFAN, Osman, Kilikya Doğu Bölgesinde Milli Hareketler ve Kozan Sancağı İle Mülhakatının Kurtuluş Hatıraları, - 1964.
VÉOU, Paul Du, La Passion de la Cilicie 1919-1922, (Çev.: Reşat Gögen, Kilikya Fâciaları adıyla basılmamış daktilo metni-Genelkurmay Bşk.lığı ATASE Arşivi Kütüpha- nesi), Paris 1937.
YAVUZ, Bige, Kurtuluş Savaşı Döneminde Türk-Fransız İlişkileri Fransız Arşiv Belgeleri Açısından 1919-1922, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1994.
Yeni Adana, Sayı: 27-31, , 6-20 Teşrîn-i sâni (Kasım) 1336 (1920).
YÜREĞİR, Ahmet Remzi, “Millî Mücadelede Çukurova”, Yeni Adana, Sayı: 8410-8520, (10-24 Haziran) 1953.